ԼՐԱՑԱՎ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ ՏԻԳՐԱՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ ԾՆՆԴՅԱՆ 60-ԱՄՅԱԿԸ

Դեկտեմբերի 27-ին լրացավ մերօրյա տաղանդաշատ բանաստեղծ Տիգրան Գրիգորյանի ծննդյան 60-ամյակը: 

Տ.Գրիգորյանի բանաստեղծությունների վարակիչ հուզումը, մտածումների ազնիվ ու հանդուգն թափը, հավիտենության հետ զրույցի բռնվելու մշտական ոգորումը գրական վաստակի բարձր արժեքայնության վկայությունն են: Ժողովածուից ժողովածու բացվեցին նրա տաղանդի երակները, շողացին գրական ձիրքի թաքուն կայծերը: Եվ ներշնչումի հորդաբուխ աղբյուրներից ժայթքեցին հոգեկան տվայտանքի հզոր կանչեր, երևակայության շքեղ պատկերներ ու իմացական վսեմ թանձրացումներ, որոնք վերածվեցին բանաստեղծական հոյակերտ երկերի: 

<<Միրհավ>> գրական ակումբը շնորհավորում է բանաստեղծին վաստակած հոբելյանի կապակցությամբ, մաղթում ամուր առողջություն ու ստեղծագործական նոր ձեռքբերումներ: 

Հոբելյանի առթիվ հրապարակում ենք բանասիրական գիտությունների դոկտոր Շչորս Դավթյանի գրախոսականներից մեկը՝ նվիրված Տիգրան Գրիգորյանի ստեղծագործությանը:

ՍՈՒՐԵՆ ԱՅՎԱԶՅԱՆ / «Հորս մասին մտածելիս միշտ նրա շորերն եմ հիշում...»

Հատված Սուրեն Այվազյանի <<Տուր ձեռքդ, կյանք>> ինքնակենսագրական վեպից

Մի անգամ հայր ունեցող մի տղա ծաղրում է ինձ անցած մեղքերիս համար… Ես բռունցք եմ ցույց տալիս: Նա համարձակ մոտենում է ու ապտակում: Ապտակում է ինձ՝ ինձնից փոքր մի տղա: Ես կոխ եմ բռնում ու նրան տապալում եմ գետնին, պառկում եմ վրան, բայց չեմ ծեծում: Իսկ տղան գոռում է՝ հայրի՜կ: Հանկարծ մեկը շրմփացնում է վզակոթիս ու ականջիցս բռնած բարձրացնում է:

-Մեղավորը քո տղան է,-ասում եմ,-նա ինքը խփեց ինձ, հարցրու իրենից, նա ինձ գոդ ասաց:

Նա չի հարցնում, ինքն էլ է ապտակում ու մատը վրաս թափ տալով ասում է.

-Կորիր, էլ չերևաս այս կողմերը,-և ինքը, հսկա մի մարդ, ինձ քացի է տալիս ու գնում է իր բախտավոր տղայի ձեռքից բռնած:

Սիրտս ու երեսս մրմռալով ես տուն եմ գալիս: Ճանապարհին մտածում եմ, թե ինչու՞ ես հայր չունեմ: Եթե հայր ունենայի, երբեք այսպես ինձ չէին հալածի ոչ փոքրերը, ոչ մեծերը: Տանն էլ եմ մտածում այդ մասին, և որքան շատ եմ մտածում, այնքան ավելի շատ է սեղմվում սիրտս:

ԳՐՈՂԸ ԵՎ ԻՐ ԺԱՄԱՆԱԿԸ / ԽԱՆԶԱԴՅԱՆԱԿԱՆ ԸՆԹԵՐՑՈՒՄՆԵՐ (լուսանկարներ)

Լրացավ հայ գեղարվեստական արձակի արժանավորագույն դեմքերից մեկի՝ Սերո Խանզադյանի ծննդյան 100-ամյակը, գրող, որ բարձադիր ու մնայուն տեղ նվաճեց հայ գրականության մեջ՝ գրողի, մտավորականի ու ազգային գործչի ամբողջական վաստակով:

Դեկտեմբերի 1-ին <<Միրհավ>> գրական ակումբի նախաձեռնությամբ Գորիսի քաղաքային պատկերասրահում կազմակերպվեց մեծանուն գրողի հոբելյանին նվիրված <<Խանզադյանական ընթերցումներ. գրողը և իր ժամանակը>> թեմատիկ ընդգրկումով գիտական նստաշրջան, որին ներկա էին Գորիսի մշակութային ու կրթական կառույցների ներկայացուցիչներ, գրողներ, գրասերներ, աշակերտներ, ուսանողներ, քաղաքապետարանի աշխատակիցներ՝ քաղաքապետ Վաչագան Ադունցի գլխավորությամբ:

Գրական հանդիպումն ուղեկցվեց Սերո Խանզադյանի գրքերի, լուսանկարների, ձեռագրերի, արխիվային նյութերի բացառիկ ցուցադրությամբ (78 ցուցանմուշ): Հնչեց նաև գրողի կենդանի խոսքը (ձայնասկավառակն իր արխիվից <<Միրհավ>> գրական ակումբին էր տրամադրել Քաջիկ Միքայելյանը: Խանզադյանի ողջույնի խոսքը Բակունցի տուն-թանգարանի երկարամյա տնօրենը ձայնագրել էր Գորիսի Վ.Վաղարշյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնի շենքային նոր համալիրի բացման հանդիսության ժամանակ):

Ս.Խանզադյանը ոչ միայն հայ ժողովրդի հոգեմտավոր արժեքների ու ավանդների պահապան գրողը եղավ, այլև հայ հանրային միտքը ժամանակի կշռույթին զուգահեռ վերանորոգելու շարժումին հավատարմագրված խոհուն մտավորականն ու հրապարակագիրը, ժամանակին համահունչ առաջ ընթանալու հայ ազգային ուժականության գաղափարախոսը:

ԿՆՇՎԻ ՍԵՐՈ ԽԱՆԶԱԴՅԱՆԻ ԾՆՆԴՅԱՆ 100-ԱՄՅԱԿԸ / Հոբելյանական ցուցադրություն և Խանզադյանական ընթերցումներ

Միջոցառումների ծրագիր

Դեկտեմբերի 1-ին

Ժամը՝ 14:00-ին

Գորիսի քաղաքային պատկերասրահում

Գքերի, արխիվային նյութերի, լուսանկարների, ձեռագրերի հոբելյանական ցուցադրություն 

Սերո Խանզադյանի վերջին ելույթներից մեկի ունկնդրում  (ձայնագրությունը կներկայացվի առաջին անգամ) 

ԽԱՆԶԱԴՅԱՆԱԿԱՆ ԸՆԹԵՐՑՈՒՄՆԵՐ

<<ԳՐՈՂԸ ԵՎ ԻՐ ԺԱՄԱՆԱԿԸ>>

ԲԱՑՄԱՆ ԽՈՍՔ՝ Թ.Մարության

Առաջին նիստ

1. Ստալինյան հալածանքներն ու Սերո Խանզադյանը. <<Կոստի քեռին>> պատմվածքի իրական հիմքն ու գրության շարժառիթները:
Զեկ.՝ Լ.Թունյան

2. <<Այո, դա չպետք է կրկնվի>>. Սերո Խանզադյանի բացառիկ լուսաբանումները <<Գրական թերթ>>-ին տված հարցազրույցում (1988թ., դեկտեմբերի 2):
Զեկ.՝ Ա.Էլյազյան

3. Սերո Խանզադյանը և Ղարաբաղյան շարժումը:
Զեկ.՝ Շ.Արզանյան

4. Երկու նամակ <<Սյունիք>>-ին. Նաիրի Զարյանի պսակազերծումը:
Զեկ.՝ Ա.Հայրապետյան

ՊԱՐՈՒՅՐ ՍԵՎԱԿ - ԱԼԲԵՐՏ ԻՍԱՋԱՆՅԱՆ. ԳՐԱԿԱՆ ՈՒ ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԱՌՆՉՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Ալբերտ Իսաջանյանի անվան շուրջ գրական ու մերձգրական շրջանակներում ամենաշատ հետաքրքրություն առաջ բերած հարցը Իսաջանյան-Պարույր Սևակ առնչությունն է: Նրանք ծանոթացել էին 1964 թվականին, երբ Սևակը գրողների մի խմբի հետ (Բաղիշ Հովսեփյան, Արտաշես Քալանթարյան) եկել էր Գորիս: Այդ մասին վկայել է Նինա Հովսեփյանը Պարույր Սևակի մասին հուշագրության մեջ: Սևակի գալստյան առթիվ Ն.Հովսեփյանը երեկույթ է կազմակերպում, որի ընթացքում դպրոցահասակ մի աղջիկ, «հուզված ու մի քիչ էլ վախվորած», պատվելի հյուրի համար արտասանում է Ալբերտ Իսաջանյանի բանաստեղծությունները: Աղջնակը բանաստեղծի քույրն էր՝ Լորետտա Գրիգորյանը, որ տարիներ անց արդեն սրտի թրթիռով պիտի շարադրեր իր հուշերը ճակատագրական երեկոյի մասին, հիշեր իր ընթերցած բանաստեղծությունների՝ Սևակի հուզաշխարհի վրա թողած խոր տպավորությունը, որն էլ ազդակ եղավ մի հրաշալի գրական բարեկամության ձևավորման համար:

ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՇԱՐՔ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ ԱԼԲԵՐՏ ԻՍԱՋԱՆՅԱՆԻՆ (լուսանկարներ)

Նոյեմբերի 2-ին լրացավ մեր գրական դաշտի ինքնատիպ ու սեփական հետագիծն ունեցող անհատականություններից մեկի՝ բանաստեղծ, արձակագիր Ալբերտ Իսաջանյանի ծննդյան 78-ամյակը: Գրողի մահից անցել է 32 տարի, բայց նրա կերպարը վառ է մնացել իր սերնդակիցներից շատերի մտապաստառի վրա, իսկ ներկա գրասեր հասարակության համար Իսաջանյանի <<կյանքի ու գործի հեքիաթը>>, Հակոբ Օշականի խոսքով, ոչ միայն չի մարում, այլև շարունակում է բորբոքվել նոր ուժով: 

Ա.Իսաջանյանը բացառիկ օժտվածությամբ բանաստեղծ է, որ ուրույն տեղ ունի հայ քնարերգության մեջ, Սյունյաց հոգևոր արժեքների գանձարանում: Դժվարին մարդկային ճակատագիր բաժին հասավ գրողին, բայց նա կարողացավ ոգու արիությամբ, հայացքի անթեքությամբ ու շիտակությամբ անցնել հավատի ի՛ր ճանապարհը և գտնել իր որոնածը յուրովի: Իսկ կյանքի գուներանգները, որոնք բացահայտեց Ա.Իսաջանյանը՝ որպես բանաստեղծ, միանգամից ձևավորում են հեղինակ-ընթերցող այնքան ըղձալի կապն ու տանում նրա հոգու ծաղկաբույր աշխարհը...

<<Միրհավ>> գրական ակումբը, ավանդույթի համաձայն, նոյեմբերի առաջին տասնօրյակը նվիրեց սիրված բանաստեղծին՝ ձեռնարկելով <<Իսաջանյանական օրեր>> խորագրով միջոցառումների շարք, որի մեկնարկը տրվեց նոյեմբերի 2-ին Քարահունջում՝ գրողի շիրամքարի մոտ ծաղկեդրման ու հարգանքի տուրքի մատուցման արարողությունով:

ԱՐԿԱԴԻ ԾԱՏՈՒՐՅԱՆ / Ձոներգ Սուրեն Այվազյանին՝ ծննդյան 100-ամյակի առթիվ

Ուրիշ են մեր քերծերը,
Ուրիշ են դաշտերն ատլաս,
Ուրիշ են մեր սարերը՝
Ձյունեղեն, անհաս:

Հողը՝ մանկություն-մուրազ,
Երկինքը՝ կարոտ մի հին,
Ջրերը՝ զուլալ ու պարզ,
Այնպե՛ս հեքիաթային:

Քարերը՝հովվական բարձ,
Ձորերը՝ խաս անկողին,
Ծաղկունքը՝ երազավարս՝
Կպած ժայռակողին:


Մարդիկ՝ իմաստուն ու խոր,
Ժայռի պես թիկնած հողին,
Ինչպես քո դարավոր
<<Փիթոսի ընկուզենին>>:

ԲԱՑԱՌԻԿ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ՝ ԱԼԲԵՐՏ ԻՍԱՋԱՆՅԱՆԻ ԸՆԾԱՅԱԳՐՈՎ

Հրապարակում ենք Ալբերտ Իսաջանյանի անտիպ լուսանկարներից մեկը՝ հեղինակային ընծայագրով: Բանաստեղծն այն ընծայագրել է գրչակից ու հոգեկից ընկերոջը՝ տաղանդաշատ բանաստեղծ, Ա.Բակունցի տուն-թանգարանի հիմնադիր ու երկարամյա երախտավոր տնօրեն Քաջիկ Միքայելյանին(Դորունց): Լուսանկարի բնօրինակը պահվում է Ք.Միքայելյանի արխիվում:  

Ազնիվ Քաջիկին և ազնիվ բարեկամիս՝ սարսափելի մեծ սիրով՝ Ալ.Իսաջանյանից՝ ծննդյան քսանյոթամյակի առթիվ: 

11.3.65 թ. Գորիս


* Լուսանկարն արտատպելիս հղումը կայքին պարտադիր է:

ԻՍԱՋԱՆՅԱՆԱԿԱՆ ՕՐԵՐ / Միջոցառումների շարք

Սիրելի՛ հայրենակիցներ.

Նոյեմբերի 2-ը մեր հայրենակից տաղանդաշատ բանաստեղծ, արձակագիր ԱԼԲԵՐՏ ԻՍԱՋԱՆՅԱՆԻ ծննդյան օրն է: 

Ավանդույթի համաձայն՝ <<Միրհավ>> գրական ակումբը նոյեմբերի առաջին տասնօրյակի ընթացքում անց է կացնելու <<Իսաջանյանական օրեր>>՝ միջոցառումների հետևյալ շարքով.

1. Այց Քարահունջ և ծաղկեդրում Ալբերտ Իսաջանյանի շիրմաքարին՝ նոյեմբերի 2-ին՝ ժամը 13:00-ին:

2. Կլոր սեղան՝ <<Ծանոթ և անծանոթ Ալբերտ Իսաջանյանը>>՝ նոյեմբերի 6-ին՝ ժամը 15:00-ին՝ Գորիսի քաղաքային պատկերասրահում:

Ծրագրում՝

Գրական անդրադարձներ.

ա) <<Պարույր Սևակ-Ալբերտ Իսաջանյան. գրական ու մարդկային առնչություններ>>(բանախոս՝ Թ.Մարության)

բ) <<Իսաջանյանի ստեղծագործության նշանակությունը>> (բանախոս՝ Լ.Թունյան)

գ) <<Տիգրան Մանսուրյան – Ալբերտ Իսաջանյան. մի ուշագրավ նամակագրության պատմություն>>(բանախոս՝ Ա.Հայրապետյան)

դ/ Մեր Ալբերտը. հանդիպումների ու զրույցների անդրադարձներ (բանախոս՝ Ռ.Հայրապետյան)

Գրական ընթերցումներ՝

Ծաղկաքաղ Ա.Իսաջանյանի <<Ծաղիկ իմ հեռավոր>>, <<Ծաղկե կամուրջ>> բանաստեղծական ժողովածուներից և արձակ պատումներից. կներկայացվեն նաև անտիպ գործեր, օրագրային նոթեր (Ա.Էլյազյան, Ա.Մկրտչյան, Ք.Թունյան, Մ.Իվանյան,Թ.Զադայան):

3. Գրական ասուլիս՝ <<Ալբերտ Իսաջանյանի անտիպ գրական ժառանգության ճակատագիրը>> թեմայով` նոյեմբերի 12-ին՝ ժամը 15:00-ին, Գորիսի քաղաքային պատկերասրահում:

Ակնկալում ենք ձեր ակտիվ մասնակցությունը:

ԲԱՑԱՌԻԿ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ / Հանդիպում Ալբերտ Իսաջանյանի հետ Ակսել Բակունցի տուն-թանգարանի այգում

ՖԵԼԻՔՍ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ / Տիգրան Գրիգորյանի բանաստեղծական աշխարհում

Ինձ հառաչել չթողին,

Էլ ուր մնաց շառաչել...

Համո Սահյան

...Ինչ էլ որ լինի՝

Չհիվանդանալ իմ դարի ախտով.

Նույնիսկ՝ մահանալ,

Բայց քաղաքակիրթ խաբկանք չդառնալ:

<<Ապխտածություն>>

Այսպես, քաղաքակիրթ խաբկանքների, ասել է թե՝ կեղծը, անբնականն ու ճշմարտամերժը քաղաքակրթության քողով ծածկելու սարսափազդու, ապխտած ախտի հետ պայքարն սկսված է, և մարտադաշտը Տիգրան Գրիգորյանի բանաստեղծական աշխարհն է՝ <<Անմահության համանվագ>> վերնագրով:

<<Ես չեմ մտնում նրա ստեղծագործական աշխարհի մեջ, – գրում է Տիգրան Գրիգորյանի <<Հավիտենության ճանապարհին>> առաջին ժողովածուի առաջաբանի հեղինակ Կիմ Աղաբեկյանը, – ես պարզապես գրում եմ այդ աշխարհի մասին, – շարունակում է նա՝ վկայելով, որ <<նրա յուրաքանչյուր գործ ապրված տառապանք է՝ բյուրեղացած իբրև բանաստեղծական գեղեցկություն>>: Իհարկե, չեմ ասի, թե գրականագետը խուսափել է մտնել նույն այդ տառապանքի ծովը, ուր կյանքի ամեհի, երբեմն՝ լպրծուն ալիքների հետ իր պայքարն է մղում բանաստեղծը: Պարզապես այդ ծովն այնքան խորն է, որտեղ մտնողը պետք է զինվի կամքի ու համբերատարության, ընդվզումի ու պայքարի նույն ոգով՝ քաջ գիտակցելով, որ Տիգրանի գրքում ներկայացված ստեղծագործությունները շատ ընդգրկուն ասելիք ունեն և արժանի են շատ մեծ ու լուրջ ուշադրության, քան մուտքի ու ողջերթի խոսքը կարող է լինել, քան տողերիս հեղինակի զգացմունքային տպավորություններն ու նրանցից ծնված կամ վերածնված սերն առ պոետ ու պոետականություն:

ՏԻԳՐԱՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ / Անմահության համանվագ

Լույս է տեսել մերօրյա մեծատաղանդ բանաստեղծ Տիգրան Գրիգորյանի նոր ժողովածուն՝ <<Անմահության համանվագ>>(Ե., <<Զանգակ>>, 2015, 324 էջ) խորագրով: 

Գիրքը բացվում է արձակագիր, գրականագետ Ֆելիքս Բախչինյանի առաջաբան-հոդվածով՝ <<Տիգրան Գրիգորյանի բանաստեղծական աշխարհում>>, ինչպես նաև բ.գ.դ., պրոֆեսոր Կիմ Աղաբեկյանի՝ <<Անմահության համանվագ>> պոեմի մասին գրված սրտառուչ խոսքով: 

Ժողովածուն ընդգրկում է բանաստեղծություններ՝ ամփոփված <<Ճեպընթաց էսքիզներ>>, <<Ինչպես գտա ինձ>>, <<Հավատասպանության արդյունքում>>, <<Դատապարտված անմահություն>> բաժիններում, պոեմներ, մշակումներ, թարգմանություններ, արձակ պատումներ, անդրադարձներ, դիմանկարներ, ինչպես նաև հեղինակի մասին կարծիքներ, որոնք զետեղված են <<Գնահատանքներ>> բաժնում:

Ստորև ներկայացնում ենք բանաստեղծությունների ընտրանի: 

Առաջիկայում կհրապարակենք նաև այլ գործեր՝ արձակ պատումներ ու կարծիքներ հեղինակի մասին: 

ԼԱՎ Է ՈՒՇ, ՔԱՆ ԵՐԲԵՔ

Ես, անցյալս
Իբրև երազ ընդունելով,
Ապագայիս անուրջներում
Շա՜տ ճախրեցի...
Մինչև հոգնած՝
Վանդակն ընկած թռչունի պես,
Ճշմարտություն որոճացող
Իմ առօրյա-ցանցի ու՛ժը
Չընկալեցի...

ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑ / Մի անհայտ մարդու անհրաժեշտ կենսագրության փորձ

1915 թվականի հուլիսի 26-ին Շուշիի <<Փայլակ>> թերթում Թեզ գնացող ստորագրությամբ տպագրվում է Բակունցի <<Մաթվեյ Մաթվեիչը...>> ֆելիետոնը Գորիսի քաղաքագլխի և գավառական վարչության դեմ: Քաղաքագլուխ Մատթեոս Տեր-Գրիգորյանի կարգադրությամբ Բակունցը բանտարկվում է: 34-րդ օրը նրան ազատում են կալանավայրից՝ պայմանով, որ ուսուցչության մեկնի հեռավոր Լոր գյուղը։ 1915-1916 թթ. նա դասավանդում է Լորի դպրոցում։ Այդ օրերի տպավորությունների ծնունդ է «Խոնարհ աղջիկը» չքնաղ պատմվածքը։

Ստորև ներկայացնում ենք Բակունցի հայտնի ֆելիետոնը: 

«Իմ ստեղծագործություններում տվել եմ մեր ժողովրդի ապրելու, գոյատևելու համառ կամքը, ձգտումը...» / ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ ՍԵՐՈ ԽԱՆԶԱԴՅԱՆԻ ՀԵՏ

Ձեզ ենք ներկայացնում Թևոս Պետրոսյանի հարցազրույցը հայ մեծահամբավ արձակագիր Սերո Խանզադյանի հետ, որը տեղի է ունեցել 1985 թվականին՝ գրողի ծննդյան 70-ամյակի կապակցությամբ: Հարցազրույցը զետեղվել է Թ.Պետրոսյանի <<Սերո Խանզադյանի պատմական արձակը>>(Ե., 1986) մենագրության մեջ:

- Մեծարգո Սերո Նիկալայի, ինչպե՞ս է Ձեզ ներկայանում կյանքի հետ գրականության կապի, նրա գործնական առաքելության վերաբերյալ հարցադրումը: 

- Գործնական տեսակետից որ նայես՝ գեղարվեստական գործն էլ ընդունելի է այն դեպքում, երբ այն օգտակար է ժողովրդին: Այլապես՝ էլ ինչ գեղարվեստ: Մանավանդ մեր ժողովրդի կենսապայմանների տեսակետից: Ո՛չ ֆրանսիացին, ո՛չ անգլիացին, ո՛չ էլ, բարեբախտաբար, ռուսը երկիր կորցնելու տագնապ չեն ունեցել: Նրանց գրականությունը, մանավանդ ռուսականն ու ֆրանսիականը (որ շատ հզոր են, շատ էլ հավանում եմ), մի քիչ ուրիշ նպատակով է գրվում: Մերը միշտ էլ եղել է գոյության կռվի, գոյապայքարի գրականություն: Խոսքը, հարկավ, հարցի միայն կենսաբանական կողմին չի վերաբերում: 

- Ձեր ստեղծագործության գլխավոր ներշնչարաններից մեկը պատմությունն է: Դա, հարկավ, պայմանավորված է հենց ներկայի ու ապագայի խնդիրների լուծման համար անցյալից դասեր քաղելու անհրաժեշտությամբ: 

ՆՈՐ ԳՐՔԵՐ/ ԳԱՐԵԳԻՆ ԲԱԲԱՅԱՆ / Կարոտներս

Գարեգին Բաբայան, Կարոտներս, Գորիս, 2015, 54 էջ: 

Գարեգին Բաբայանը ծնվել է 1954 թվականին Գորիսի շրջանի Քարաշեն գյուղում, մանկավարժի ընտանիքում: 1961 թվականին ընդունվել է Քարաշենի ութամյա դպրոցը և այնուհետև ուսումը շարունակել Տեղ գյուղի Արամայիս Սարգսյանի անվան միջնակարգ դպրոցում: 1974 թվականին ընդունվել է Երևանի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը և ավարտել 1979-ին: 1980 թվականից աշխատել է Գորիսի քաղխորհրդի գործկոմում՝ սկզբում որպես կազմբաժնի հրահանգիչ, այնուհետև՝ գործկոմին կից անչափահասների գործերի հանձնաժողովի պատասխանատու քարտուղար, իսկ 1986-ից մինչև 1989թ.՝ քաղխորհդի գործկոմի իրավաբանական բաժնի վարիչ: 1999-2000 թթ. աշխատել է ՀՀ զինվորական դատախազությունում՝ որպես Զանգեզուրի կայազորի զինվորական դատախազի օգնական: 2000-2002թթ. աշխատել է Հայագրոբանկի Գորիսի մասնաճյուղում՝ որպես իրավախորհրդատու: 

2002 թվականից ԼՂՀ և ՀՀ փաստաբանների պալատի անդամ է:
Հեղինակել է բազմաթիվ գիտական հոդվածներ: 

Անկուսակցական է: 

Ամուսնացած է, ունի մեկ որդի:

<<Կարոտներս>> ժողովածուն Գարեգին Բաբայանի գրական երախայրիքն է:
Գրքի խմբագիրը և առաջաբանի հեղինակը Արկադի Ծատուրյանն է:

ԲԱՑ ՆԱՄԱԿ ԽՆՁՈՐԵՍԿԻ ԳՅՈՒՂԱՊԵՏ ՍԵՐՅՈԺԱ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ

Հարգելի՛ գյուղապետ, նախ՝ շնորհակալություն Ձեզ <<Սյունյաց երկիր>> թերթի՝ Սուրեն Այվազյանի 100-ամյա հոբելյանին նվիրված հատուկ համարը հովանավորելու համար: Բարի ու մնայուն գործ է: Գովելի են բոլոր այն ջանքերը, որոնք միտված են մոռացված արձակագրի անունն ու գործը հանրայնացնելուն ու գնահատելուն: 

Թերթին Դուք հոբելյանական հարցազրույց եք տվել (<<Սյունյաց երկիր>>, 1 հոկտեմբերի, 2015թ., N 25(368), էջ 3-4): Առիթն ինքին ներկայացել է գրողի դարադարձի առթիվ արվածն ամփոփելու, անելիքները հստակեցնելու, և Դուք, որպես Խնձորեսկ համայնքի՝ հայրենանվեր համբավ ունեցող ղեկավար, անդրադառանում եք բազմաթիվ կարևոր հարցերի, որոնք տեղին ու ժամանակին չեն լուծվել և, ինչ խոսք, չեն կարող պատիվ բերել ո՛չ գրողի ծննդավայրին, ո՛չ նրա հարազատներին, ո՛չ էլ գրական ու գիտական հասարակայնությանը: Անելիքները շատ են, և հուսանք՝ Ձեր և գրական հանրության՝ փոքր-ինչ ուշացած մտահոգությունները գոնե այսուհետ կտան ցանկալի արդյունքներ, և խոսքը կփոխվի գործի: 

Երանի թե <<Սյունյաց երկիր>> թերթի հարցերին տված Ձեր խոսքառատ պատասխանները համապատասխանեին իրականությանը, և գյուղն իսկապես ունենար այն բացառիկ, հարգալից վերաբերմունքը Խնձորեսկի բոլոր ժամանակների ամենամեծ մարդու նկատմամբ, ինչը Դուք ակնարկում եք: Իսկ Ձեր հաստատումը, թե <<Խնձորեսկը … հնարավորության սահմաններում նշել և պատրաստվում է նոր միջոցառումներով նշանավորել հոբելյանը>>, առնվազն մտապատրանք է: Բազմակետը տեղին է, և շատ ավելին է ասում: 

Հավանաբար արդեն հասկացաք, թե որոնք են Ձեզ դիմելու դրդապատճառները:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ / Հայրենասիրութիւնը բռնատիրութեան տակ

Աշխարհի վրայ փաստուած իրողութիւն մըն է, որ առածները, որ անցեալէն հասած են մեզի, միշտ ալ իրենց մէջ կը կրեն իրականութիւն մը: Այլ խօսքով անոնք գրուելու եւ կամ ըսելու սիրոյն գրուած խօսքեր չեն, այլ անյայտներու կողմէ մեզի փոխանցուած փիլիսոփայութիւններ են: Այդ հրաշալի փիլիսոփայական ճշմարտութիւն ընդգրկող ճշմարտութիւններէն մէկն է այն առածը որ կ'ըսէ. «Մարդ միայն կորսնցնելէ ետք կրնայ իր կորսնցուցածին արժէքը գիտնալ»: 

Հաւանաբար այդ է պատճառը, որ սովետական ժամանակաշրջանին, երբ կորսնցուցած էինք մեր հայրենիքը ունեցանք այնպիսի հրաշալի բանաստեղծներ, որոնք կրցան ժողովուրդին մէջ ներշնչել հայրենասիրութիւնն ու ազգային հայ ոգին, որոնց փաստը մինչեւ օրս որպէս մեծ բանաստեղծներ յիշուելնին է, ինչ որ է պարագան Պ.Սեւակի, Չարենցի, Շիրազի եւ ուրիշներու: 

Մարդկային կեանքի մէջ ամէն պարագայի համար եղած է այդպէս. մարդիկ գրած են սիրոյ մասին՝ երբ կորսնցուցած են իրենց սէրը, գրած են հարազատներու մասին՝ անոնց կորուստէն ետք միայն: Պ. Սեւակ եւս իր բանաստեղծութիւններէն մէկուն մէջ կը յիշէ նման գաղափար մը, ըսելով. «Մթութեան երանգներն առատ են աւելի»:

Նոյն այդ կորսնցնելու եւ զօրաւոր կարօտի զգացումն է, որ մղած է մեր գրողները գովերգելու եւ տարածելու հայրենիքի ու հայութեան հանդէպ սէրն ու նուիրումը: Անոնք գրած են այն ատեն, երբ արգիլուած էր հայրենասիրութիւն եւ ազգայնութիւն քարոզել, ու այսպիսով շատ անգամ իրենց կեանքը վտանգելով հրաբուխի պէս ժայթքած են միմիայն հայութեան եւ հայրենիքի հանդէպ սէր քարոզելով:

Հուշ-ցերեկույթ՝ նվիրված ՍՊԱՐՏԱԿ ԲԱԿՈՒՆՑԻ ծննդյան 60-ամյակին (ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ)

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ / Ձեռքերուդ Դալար Կայէն

Հաւանաբար այս յօդուածս կրօնական դիտանկիւնէ հակասական ու ժխտական տպաւորութիւն ձգէ` մանաւանդ հոգեւորական ընթերցողներու մօտ, սակայն վստահ եմ թէ մարդկային դիտանկիւնէ նայուած այդ մէկը դրական ազդեցութիւն պիտի ունենայ:

Աստուածաշնչական ընթերցումներու լոյսին տակ վստահաբար կարդացողները Աստուածաշունչի առաջին գլուխներէն կարդացած են Աստուծոյ այն խօսքը որ կ'ըսէ. <<Զի հող էիր եւ ի հող դարձցիս>>(որովհետեւ հող էիր եւ հող պիտի դառնաս): Երբ Կայէնի ձեռքով Աբէլ սպաննուեցաւ, Աստուած տուաւ այդ պատիժը: Այլ խօսքով այդ դրուագով, ուր Աստուած մարդուն համար սահմանեց մահը եւ յաւիտենական ապրելու շնորհը փոխարինւեցաւ դարձեալ հող դառնալու դառն, սակայն իսկութեան մէջ քաղցր իրողութեան հետ:

Աստուածաշունչին կողմէ մարդուն որպէս պատիժ տրուած <<հող էիր հող դառնաս>> մահանալու <<դառնաճաշակ>> կարծուած պարագան, իրականութեան մէջ մարդկութեան տրուած մեծագոյն նուէրներէն մէկն է: Նուէր, որ համազօր է մարդուն տրուած ապրելու շնորհքին:

ԱԼԲԵՐՏ ԻՍԱՋԱՆՅԱՆ / Շողա, ներշնչման տաք առավոտ...

Անուրախ կյանքիս կրակն անկեզ
Թաղած հատակում անցնող օրվա.
Անհայտ, անանուն մի խնդությամբ
Ես հոգնած աչքս հառում եմ քեզ:

Անծայր ցավերով այսքան ցավոտ,
Ես ուրիշ ծիծաղ-ծաղիկ չունեմ,
Տրտմության միջից անցնող օրվա
Շողա, ներշնչման տաք առավոտ...


Եվ ճամփորդի պես երկար ճամփի
Իմ մեն-մենության սարսափն առած,
Հեռու աստղերի փոշին վրաս՝
Վերջապես տար ինձ ուրախ ափի: -

Եվ տառապանքը հույսի բեկող
Լույսիդ հանդիպման այսքան նսեմ՝
Տու՛ր ինձ, արդա՜ր իմ,
Իմ մեծ ծիծաղի ձայնը խորունկ

Իմ մե՜ծ կարոտի աստղից եկող...

ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆ / Ծափիդ ու ապտակիդ համար

Յարգան՛ք քեզ, հայ ժողովուրդ - ո՛չ այն յարգանքը, որ ուղղւած է քու նահատակութեանդ՝ Հայ Վշտի Երգիչին՝ Ա.Ահարոնեանի բառերով՝ <<Նահատակ ժողովուրդ>>, - այլ յարգա՛նք՝ քու զոյգ ձեռքերուն ափերուն:

Դուն քու մէկ ափովդ ապտակ կը զարնես, երկու ափերովդ՝ ծափ: 

Ապտակ զարնես մէկ ափովդ, թէ ծափ՝ երկու ափերով յարգա՛նք քեզ, հայ ժողովուրդ, ես քու ծափդ ու ապտակդ կ'ընդունիմ նո՛յն սիրով, հաւասար չափով: 

Ես քու զաւակդ եմ հարազատ՝ ինծի ապտակ զարնես թէ ծափ, վասնզի ափսո՜ս, շա՜տ ափսո՜ս, նոյնն են քու ծափդ ու ապտակդ: 

Երեսուն տարի, մինչեւ երէկ, ինծի ապտակ զարկիր մէկ ափովդ, երբ ես Ղարաբաղ ու Նախիջեւան պահանջեցի, Արեւմտեան Հայաստան, Վան ու Մուշ պահանջեցի, իսկ հիմա երկու ափերովդ ծափ կը զարկես երբ ես զանոնք չեմ պահանջեր, եւ կ'աղօթեմ առ Տէր, որ առ այժմ եղածը պահէ: 

Ապտակէդ, ես վրջեցի իմ հօրս ձիուն պէս, իսկ հիմա կուց-կուց արիւն կու լամ, երբ ծափ կը զարնես ինծի, այնքա՜ն ուժգին ու բուռն: 

Ծափդ ու ապտակդ երանի՜ թէ տարբեր, շա՛տ տարբեր ըլլային: 

Բայց դարձեալ, միշտ ու յաւիտեանս յաւիտենից, յարգա՛նք քեզ, հայ ժողովուրդ:

ԳՈՒՐԳԵՆ ՄԱՀԱՐԻ / Հարցազրույց այն աշխարհում (երգիծանք)

Սովորաբար, ինչպես գիտենք, մարդը մի անգամ է ծնվում և մի անգամ էլ մեռնում:

Բայց ահա երազում ... այս քանի անգամ է, որ մեռնում եմ...

Եվ այսպես, անցյալ օրը ես մեռա:

Այս անգամ ադրաշխարհի սահմանագլխում ինձ հանդիպեցին տեղական թղթակիցները: Հանկարծակիի եկա.

-Ներեցեք, դուք...

-Մենք հրեշտակապետական, առաքելական աստիճաներ ունենք,- պատասխանեց նրանցից մեկը,-բայց զբաղվում ենք լրագրությամբ, ասացեք, խնդրեմ, ինչպե՞ս եք ձեզ զգում, ինչպե՞ս մեռաք...

Ես. - Բարեհաջող: Շնորհակալություն իմ բժիշկներին:

Թղթակից. - <<Երկիր-Անդրաշխարհ>> երթուղին ինչպե՞ս գտաք:

Ես. - Սքանչելի: Միայն մի թերություն ունի՝ շարժումը միակողմանի է: Ետ գնալ չի կարելի:

Թղթակից (Համլետավարի). - Ո՛չ, ո՛չ, այստեղից չի վերադարձել դեռ ոչ մի ճամփորդ... Բայց դրա փոխարեն շատ են մեզ մոտ այնպիսինները, որոնք չնայած այստեղ են գրանցված, բայց փաստորեն ապրում են երկրի վրա: Եթե չեմ սխալվում, նրանք կոչվում են անմահներ: Վերցրեք թեկուզ Կոմիտասին, Թումանյանին, նրանք ավելի երկրի վրա են ապրում, քան... (հեգնանքով) անմահնե՜ր... ինչպե՜ս չէ, եթե մարդը մահացավ՝ ուրեմն մահացավ, էլ <<անմա՞հս>> որն է...

Ես. - Այո, բայց նրանց գործերը...

ՄԱՐԻՈ ԲԵՆԵԴԵՏՏԻ / Մարդիկ, որոնք ինձ դուր են գալիս

Ինձ դուր են գալիս մարդիկ, որոնք բաբախում են, որոնց հարկ չկա մղել ինչ-որ բանի, որոնց պետք չէ ասել, որ ինչ-որ բան անեն, որովհետև գիտեն, թե ինչ է պետք անել և հենց այդպես էլ անում են:

Մարդիկ, որոնք «մշակում են» են իրենց երազանքները, այնքան, մինչև որ այդ երազանքները տիրանում են իրենց իսկ իրականությանը: Ինձ դուր են գալիս մարդիկ, որոնք ունակ են իրենց քայլերով իրենց վրա վերցնել հանգամանքները, մարդիկ, որոնք վտանգում են իրականն ու անիրականը երազի հետևից գնալու համար, որոնք իրենց թույլ են տալիս փախչել խելամիտ խորհուրդներից՝ լուծումները թողնելով Աստծո ձեռքերում:

Ինձ դուր են գալիս մարդիկ, որոնք արդար են իրենց շրջապատող մարդկանց ու իրենք իրենց հետ, մարդիկ, որոնք շնորհակալություն են հայտնում նոր օրվան, իրենց կյանքում գոյություն ունեցող լավին, որոնք ամեն ժամն ապրում են լավ տրամադրությամբ՝ տալով իրենցից ամենալավը, որոնք շնորհակալ են ողջ լինելու համար, որ կարող են ժպիտներ նվիրել, ձեռք մեկնել և բարեհոգաբար օգնել՝ փոխարենը ոչինչ չպահանջելով:

ՎԱՀՐԱՄ ԱԼԱԶԱՆ / Աղասի Խանջյանի հուղարկավորությունը

Հուլիսի 11-ին Խանջյանի դիակը Թիֆլիսից Երեւան բերին։ Երեւանի կայարանում մեծ բազմություն էր հավաքվել։ Կայարանից մինչեւ քաղաք տանող ճանապարհը փակված էր միլիցիոներների խիտ շղթայով (Խանջյանի դիակին դիմավորել պաշտոնապես թույլատրված էր միայն Կենտկոմի եւ Կենտգործկոմի անդամներին)։ Որպես Կենտգործկոմի անդամ, ես կայարան գնացի։ Երբ Խանջյանին բերող վագոնը մոտեցավ կառամատույցին, Խանջյանի զինակիցներն ու մոտիկ մարդիկ մտան վագոն եւ ուսամբարձ դագաղը դուրս բերին վագոնից։ Խիստ սրտաճմլիկ էր դագաղի կափարիչին տեսնել Խանջյանի անբաժան գլխարկ-կեպին։ Կայարանից մինչեւ Խանջյանի առանձնատունը, որ գտնվում էր Հրազդանի ձախ ափին, դագաղը տարվում էր ուսերի վրա։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ / Ա՜խ, Ֆրանգլին

Օրերս էլեկտրոնային փոստով հաղորդագրություն ստացանք Լիբանանից՝ գրող, հրապարակագիր, էսսեիստ, <<Զարթոնք>> օրաթերթի աշխատակից Հրայր Տաղլյանից, ինչը գեղեցիկ ու բարեշահ ազդակ եղավ <<Միրհավ>>-ի կայքէջին թղթակցելու պատրաստակամության, լիբանանահայ գրական շունչը մեր ընթերցողներին փոխանցելու և հետայսու գրական տարբեր ձեռնարկներ միասին իրագործելու համար: 

Ստորև ներկայացնում ենք Հ.Տաղլյանի հաղորդագրությունը, նաև հրապարակում մեզ ուղարկած գրություններից մեկը՝ ֆելիետոն դրամի մասին՝ <<Ա՜խ, Ֆրանգլին>>: 

<<Բարեւ ձեզ, սիրելիներ: 

Յուսամ լաւ ու հանգիստ էք: Առաջին անգամն է այսօր որ մուտք գործեցի ձեր կայքէջը եւ զայն կը գտնեմ շատ լաւ աշխատանք: Ձեր բոլորին վարձքը կատար: 

Եթէ կարելիութիւնը ունիք (օրէնքները եւ կամ կայքի մասին մանրամասնութիւններու տեղեակ չեմ), կ'ուզեմ յօդուածներով, բանաստեղծութիւններով ու հրապարակագրութիւններով մասնակցութիւն բերել ձեր կայքին: 

Կը սպասեմ ձեր պատասխանին:

Շնորհակալութիւն>>:

Հրայր Տաղլեան

(Պէյրութ-Լիբանան)

27 հուլիսի, 2015թ.

ԳՐԱԿԱՆ ՆԱՄԱԿԱՆԻ / Համո Սահյանի նամակը Սիմոն Սիմոնյանին

<<Հարգելի ընկեր Սիմոնյան,

Կարդացի <<Լեռ և ճակատագիր>> Ձեր գիրքը:

Ցավում եմ, որ նոր եմ ծանոթանում Ձեր հիանալի արվեստին, նոր եմ ոտք դնում ձեր ստեղծած հարուստ և ինքնադրոշմ աշխարհի շեմքին...

Բայց և երջանիկ եմ առաջին ընթերցումի ուրախությամբ ու հրճվանքով: 

Իսկապես, ինչպե՞ս է եղել, որ եղել է: Ինչպե՞ս է եղել, որ չեմ ճանաչել իմ ժամանակակից ու տարեկից գրողի այսքան հմայիչ ու մեծ ստեղծագործությունը: Արդարանալու հիմքեր կան, բայց, միևնույն է, հանցավոր եմ: 

Ոչ մի շինծու և մտացածին բան չկա Ձեր արվեստում: Ամեն ինչ բնական է, տեսած. լսած, շոշափած, զգացած, ապրած ու ապրեցնող:

ԹԵՀՄԻՆԱ ՄԱՐՈՒԹՅԱՆ / Հայրենակորույս սասունցիների կերպարները Սիմոն Սիմոնյանի «Լեռնականներու վերջալոյսը» ժողովածուում

Սիմոն Սիմոնյանի անունն ու գործը քիչ են ծանոթ Հայաստանի ընթերցողին, բայց լիբանանահայ գրամշակութային դաշտում նրա բազմաճյուղ ու բազմարդյունք վաստակը գնահատվել ու ճանաչում է բերել հեղինակին դեռևս կենդանության օրոք(1914-1986): Գրող, պատմաբան, մատենագետ, բանասեր, գրականագետ, մանկավարժ, դասագրքերի հեղինակ, գրահրատարակիչ ու խմբագիր Սիմոնյանը բոլոր ասպարեզներում ցուցաբերել է հավասար ուժ ու հանձնառություն՝ ողջ մտաեռանդը նվիրելով սփյուռքում հայ հոգևոր արժեքների ստեղծմանը, պահպանմանն ու ժառանգորդմանը:

Սիմոնյանի ստեղծագործական հարուստ կենսաշրջանն ընդգրկում է 1960-1970-ական թվականները: Նա պատկանում է սփյուռքահայ գրական այն սերնդին, որը սփյուռքահայ գրականության վերլուծաբան Մ.Թեոլոելյանը բնորոշում է որպես «Անմիջական սերունդ», այ՛ն՝ որ Երկրորդ աշխարհամարտէն ետք դիմագիծ ստացավ գաղութէ գաղութ եւ զգայնութեան առհաւական գիծը պահելով հանդերձ, յատկանշուեցավ ուրոյն գօտիներու գրական ազդեցութեանց ենթարկումով»[1] :

Սիմոնյանի առաջին գիրքը՝ «Կը խնդրուի… խաչաձեւել» (Հայոց երգիծական պատմություն), լույս է տեսել 1965 թվականին, այնուհետև հրատարակել է «Խմբապետ Ասլանին աղջիկը»(1967), «Սիփանայ քաջեր» պատմվածքների և վիպակների ժողովածուները (1967, 1970), «Լեռնականներու վերջալոյսը»(1968) պատմվածաշարը, «Լեռ և ճակատագիր»(1972) հատընտիրը և միակ վեպը՝ «Անժամանդրոս»-ը, որը տպագրվել է 1978-ին, բայց սեփական կտակի համաձայն հրապարակ է հանվել գրողի մահից հետո:

Սիմոնյանի ստեղծագործությունը հատկանշվում է հղացքային հարուստ ընդգրկումով, ուրույն ոճամտածողությամբ, պատկերաստեղծման ու կերպարակերտման բարձր արվեստով: Նրա գրական ձիրքը ձեռքբերումներ արձանագրեց հատկապես գեղարվեստական փոքր արձակի ժանրաձևային դաշտում, թեև միակ վիպական գործն էլ գեղարվեստական կոթող է:

Սիմոնյանի արձակագրության լավագույն էջերից մեկը «Լեռնականներու վերջալոյսը» ժողովածուն է, որ գրողը նվիրագրել է հորը՝ «ջաղացպան Օվէին՝ Սասնոյ Կերմաւ(Աւկերմ) գիւղէն Հայկ նահապետի պես անտաշ ու ըմբոստ մարդուն, որին կը պարտիմ այս պատմուածքները՝ արիւնէս ետք»: Ժողովածուն բնաբանված է Շնորհալու խոսքով՝ «Ճանապարհ եւ ճշմարտություն», որը ոչ միայն կյանքի թելադրանքին հարազատ մնալու գեղարվեստական ելակետ է, այլև խմբագրական գործունեության ուղենշային սկզբունք՝ առաջադրված դեռևս 1958-ին, երբ հրապարակվեց «Սփյուռք»-ը: Լրագրի գաղափարական ուղղվածությունը պարզաբանող թիվ 3 համարի խմբագրականը Սիմոնյանը վերնագրել է նույն կերպ՝ կրկնաբանելով Շնորհալուն. «Բարձունքէն ըսելիք բաներ ունինք հայ ժողովուրդի գերագոյն շահերուն համար: Մինչ այդ Ներսես Շնորհալիի պես կ’ըսենք՝ «Ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն»[2]:

ՍԵՐՈ ԽԱՆԶԱԴՅԱՆ / Ինչպես հիշում եմ. Ակսել Բակունցի հետ

Այս բանը եղավ 1928 թվականին: Ամպամած օր էր: Սև քաշաթուխպ էր ծանր նստել մեր ձորում՝ մի թևը Դրնգանի ժայռե ատամներին, մյուսը՝ Բրուտների թաղամասում. որ սպառնալի կախվել է կիրճի վրա:

Դպրոցի բակում շարք ենք կանգնել, նայում ենք ամպերին: Թվում է, եթե կանգնես քերծերից մեկի վրա՝ գլուխդ կմտնի ամպի սառը մալանչների մեջ: Մեր ուսուցիչն ասում է.

-Խելոք կացեք, գնում ենք մեր համագյուղացի գրող Ակսել Բակունցին դիմավորելու:

Գնում ենք՝ շարք-շարք, հաճախ ցրվելով՝ բարկություն պատճառելով մեր խստաբարո ուսուցչին:

-Գրողը հի՞նչ ա,-հարցնում է ընկերս՝ Ջավահիրին Սուրենը՝ ինձ նման գեղջուկ պատանի:

-Գրողը Բակունց Ստեփան դայու տղան ա,-բացատրում է յոթերորդ դասարանցի մեծ եղբայրս՝ Սուրենը: - Էն որ մեր Վանդունց Բադու պատմությունն ա գրել: Գրողն էն ա: Մեծ մարդ ա:

ՍԵՐՈ ԽԱՆԶԱԴՅԱՆ / Բացվում են անհայտ էջերը. բաց նամակ Նաիրի Զարյանին

Ապրելով մայրաքաղաքում՝ Սերո Խանզադյանը միշտ իրազեկ է եղել ծննդավայր Գորիսում կատարվող իրադարձություններին: Հատկապես կապված էր Սյունիքի գրողների միավորման և նրա <<Սյունիք>> թերթի խմբագրության հետ, որը հիմնադրվել էր 1990թ. և դժվարին պայմաններում հրապարակվել գրեթե չորս տարի: Պարբերականում տպագրվել են Ս.Խանզադյանի մի շարք անտիպ գործեր, նրան նվիրված հոդվածներ: 

Թերթի 1993 թվականի թիվ 3(39)-ում տպագրվեց Ս.Խանզադյանի անտիպ նամակներից մեկը՝ <<Բաց նամակ ընկեր Նաիրի Զարյանին>> վերնագրով՝ <<Բացվում են անհայտ էջերը>> ընդհանուր խորագրի տակ: Նամակը Խանզադյանը գրել է 1967-ին, որը, սակայն, չի հրապարակվել:

ԲԱՑ ՆԱՄԱԿ ԸՆԿԵՐ ՆԱԻՐԻ ԶԱՐՅԱՆԻՆ 

Հարգելի ընկ.Նաիրի

Ձեր <<Մթնոլորտային մտորումներ>> հոդվածում(<<Սովետական գրականություն>>, թիվ 4, 1967թ.), որը գրողների համագումարում արտասանած ձեր ճառի նոր խմբագրությունն է, դուք վնասաբեր եղբայրության, միավորում, խումբ-խմբավորում եք հայտնագործում մեր սովետահայ գրականության մեջ, ապա տագնապով գոչում. <<Եղբայրությունը>> իր ամբողջության մեջ, իր գրական վարքագծով մեր գրականությանը վնաս է տալիս>>: Ապա շարունակում եք. <<Եղբայրության մթնոլորտը մեզ խանգարում է... Անհատի պաշտամունքը փոխարինում է անհատների պաշտամունքին>>: 

ՀԱՄՈ ՍԱՀՅԱՆ / Արևը բարձրանում է սարից

Այդ գարնանը մերոնք դարձյալ քոչը սարն էին տարել և կանգ էին առել սարահարթի սահմանում, Մարգերի բլուրների վրա: Շենաթաղցիները դարձյալ դիրք էին բռնել՝ հոնի կարմիր մահակներով, ավանդական եղաններով և մղանի կոթերով <<զինավառ>>: <<Օխտը տարի ծիծը կերածը>> դարձյալ իր խոսքն էր կրկնում օրենքի մասին և իր համագյուղացիներին ոգեշնչում՝ ի մարտ: 

Շենաթաղի երեխաներն իրենց մեծերի խրախուսանքով շները <<քը՜ս>> էին տալիս մեզ վրա: Իսկ մեր գյուղացի Վանեսանց Պողոս ամին մեզ սաստում էր, որ շներին քարով չտանք: 

-Ա՜ խոխեք, սաքիթ կացեք, կռիվը մազից ա կախված, հենց որ շներին քարով տաք՝ կսկսվի: 

Երկու կողմից էլ պատվիրակներ էին հավաքվել այն բլուրի վրա, որտեղ ամեն տարի կագնել ու փլվել էր սահմանի <<կուրգանը>>: Բանակցություններ էին վարում: Իսկ մենք՝ երեխաներս, թաքնվել էինք քարերի ետևում, որ <<թամաշա անենք կռվին>>:

Այդ ժամանակ հեռվում՝ <<Խոզ>> աղբյուրից եկող ճանապարհի վրա, երևացին երեք ձիավոր: Շենաթաղցիներն ավելի բորբոքվեցին, մեր գյուղացիներն ավելի հանդարտվեցին: Ձիավորները մոտեցան: Երկուսը գյուղ-խորհուրդների նախագահներն էին, իսկ երրորդը քաղաքից եկած մարդ էր երևում... Տիրեց կարճատև լռություն, և հետո, հանկարծակի երկու կողմերի ուրախ ձայները խառնվեցին իրար. 

- Ալեքսանդր վարժապե՜տը, Ալեքսանդր վարժապե՜տը...

1937 թվականի հուլիսի 8-ին գնդակահարվեց Ակսել Բակունցը

1920-ական թթ.

78 տարի է անցել այն եղերական առավոտից, որը վերջինը եղավ Ակսել Բակունցի համար... 

Արյունո՜տ պատմություն, արյունո՜տ ժամանակներ… Պատմությունը կա այնքանով, որքանով կան մարդկային ճակատագրերը, որովհետև այդ ճակատագրերով է իմաստավորվում ժամանակը: Պատմության թատերաբեմից հանեք Հոմերոսին, Ալեքսանդր Մակեդոնացուն, Մովսես Խորենացուն, Շեքսպիրին և կտեսնեք, որ ժամանակը դատարկվում է: Այդպես էլ Ակսել Բակունցը: Յուրաքանչյուրն իր տեղում, իր ժամանակի մեջ: 

Բակունցն ապրեց լի ու հարուստ, բայց ծանր ու դժվարին կյանք, որն այսօր <<լեգենդ>> է դարձել: Ապրեց՝ որպես գրականության զինվոր, պայքարեց՝ որպես զինվոր և նահատակվեց զինվորի պես: Ժամանակները խառն էին, դրվում էին նոր կյանքի հիմքերը: Իսկ ղեկը ապազգային գործիչների ձեռքին էր: ժողովրդի գիտակցությունը գլխիվայր շուռ էր տրվում: Բակունցը հերոս էր, որ կռվեց այդ ամենի դեմ: Քիչ է ասել հերոս էր: Բակունցը սխրանքի՛ հերոս էր, որ հայտնվեց պատմության մեծ շրջադարձի վրա և ճշմարիտ ճանապարհ նախանշեց… 

1930-ականներին Բակունցի դեմ սանձազերծված հալածանքներն ավարտվում են հանրային-գրական կյանքից նրա մեկուսացումով:

ՀՈՒՇ-ՑԵՐԵԿՈՒՅԹ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ ՍՊԱՐՏԱԿ ԲԱԿՈՒՆՑԻ ԾՆՆԴՅԱՆ 60-ԱՄՅԱ ՀՈԲԵԼՅԱՆԻՆ

Հունիսի 14-ին Գորիսի Վ.Վաղարշյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնի մեծ դահլիճում <<Միրհավ>> գրական ակումբի նախաձեռնությամբ տեղի ունեցավ հուշ-ցերեկույթ՝ նվիրված մեր հայրենակից մեծատաղանդ բանաստեղծ Սպարտակ Բակունցի ծննդյան 60-ամյա հոբելյանին:

Միջոցառումը բանաստեղծի մարդկային ու գրական կերպարն ամբողջացնելու փորձ էր՝ հուշազրույցների, մամուլում նրա անունն ու գործը հիշատակող անդրադարձների, գրքի տպագրությանը նվիրված ռադիոհաղորդումների, իր ապրած ժամանակի դառնաղետ եղելությունների ընդհանուր համապատկերի վրա: 

Օրվա խորհրդի մեջ ծավալվեց-թանձրացավ Սպարտակ Բակունց բանաստեղծի հոգևոր ներկայությունը՝ կյանքի կարճատև, բայց բովանդակալից ընթացքով, գեղարվեստական ինքնությամբ ու հազվագյուտ հոգեկերտվածքով: 

Նշեցինք գրական-հոբելյանական տարեդարձ, ցավոք, ոչ թե 60-ամյա բանաստեղծի հետ բաժակ բարձրացնելով ու նրան ստեղծագործական նոր հաջողություններ մաղթելով, այլ նրա մասին արդեն միայն հուշեր պատմելով ու հիշատակի խոսքեր ասելով:

ՐԱՖՖԻ / ԳԱՎԱՌԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔՆԵՐԻ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅՈՒՆԸ

Կյանքը մեր գավառական քաղաքներում շատ նման է միմյանց, բավական է վերցնել մի քաղաքի երիտասարդությունը, և մյուսների մասին կստանանք համանման տեղեկություն:

Այստեղ ավելի պարզ կերպով աչքի է զարկում այն սթափումը, որ նշմարեցինք գյուղերում: Ամեն ինչ մի անհայտ խթանով ձգտում է դեպի նորը, դեպի ավելի վայելուչը: Տարակույս չկա, որ ամեն մի փոփոխություն կյանքի մեջ, որ ինքնուրույնաբար չէ ծագում նույնիսկ կյանքի փոքր առ փոքր և հաջորդաբար քաղաքակրթվելուց, այլ միանգամով ընդունում է ամեն ինչ դրսից և օրինակից — մի այսպիսի կապկությունը շատ անգամ կարող է ձգել և ծուռ ճանապարհի վրա: Այդ դեպքում քաղաքների վիճակի մեջ մեծ դեր է խաղում Թիֆլիսը:

Միայն մի քանի գավառական քաղաքներ ունեն արքունի գիմնազիաներ, մյուսները պրոգիմնազիաներ, իսկ մեծ մասը տարրական միջնակարգ դպրոցներ: Բացի հիշյալներից,համարյա բոլոր քաղաքներում հայերն ունեն իրանց ազգային կամ թեմական կամ ծխական դպրոցները: Վերջինները լցված են լուսավորչական հայերով միայն, օտարազգիներ,կաթոլիկ կամ բողոքական հայեր չեն ընդունվում: Արքունական դպրոցների մեջ նույնպես հայ աշակերտների թիվը մեծամասնություն է կազմում, կարելի է մոտավորապես ասել,որ 10 ուսանողից 9-ը հայ է: Բայց պետք է գիտենալ, որ ռուսական Հայաստանի քաղաքներից շատերի մեջ, որպես են` Հին-Նախիջևանը, Օրդուբադը, Շուշին, Գանձակ, Շամախի, Նուխի, Բաքու, Դերբենդ, մահմեդականները, եթե մեծամասնություն չեն կազմում, գոնե թվով հայերից շատ պակաս չեն, այսուամենայնիվ նրանց զավակները դպրոցների մեջ ամենաչնչին տեղն են բռնում: Կրոնական մոլեռանդությունն առաջնակարգ դեր է խաղում այստեղ:

ԵՐՎԱՆԴ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ - ԱՐՄԻԿ ԲԱԿՈՒՆՑ / «Ես վճռեցի անել այն, ինչ Սպարտակը չհասցրեց և ինչին, հավանաբար, ձգտում էր...»

Ռադիոհաղորդում մեր հայրենակից բանաստեղծ Սպարտակ Բակունցի եղբոր՝ Արմիկ Բակունցի և բանաստեղծի <<Հայացքների պայքար>> գրքի խմբագիր Երվանդ Պետրոսյանի մասնակցությամբ 

(Հարցազրույցի սղագրություն)

Ե.Պետրոսյան - Սպարտակի գիրքն արդեն տպագրվել է, և համոզված եմ` այս գրքի ու նրա հեղինակի մասին խոսք կլինի ոչ միայն ռադիոյով, ոչ միայն այսպես բանավոր, այլև մամուլում: Բայց անկախ դրանից, հիմա, սիրելի´ Արմիկ, խնդրում եմ մի քանի խոսք ասել քո եղբոր` Սպարտակի մասին՝ իբրև մարդու ու բանաստեղծի: Գիտեմ, հեշտ չէ քեզ համար խոսել քո բացակա եղբոր մասին, բայց, այնուամենայնիվ, եթե կարելի է, մի քանի խոսք նրա մասին:

Ա.Բակունց – Այո՛, սիրելի՛ Երվանդ, դու գիտես, թե ինձ համար որքան դժվար է այս հաղորդմանը մասնակցելը, մանավանդ, որ այն նվիրված է զոհված եղբորս: Բայց որքան ցավալի, նույնքան էլ ցանկալի է այս հնարավորությունն օգտագործել և նրան ներկայացնել ոչ որպես եղբոր, այլ որպես բանաստեղծի, որպես մարդու, որպես հայի:

ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑԸ 116 ՏԱՐԵԿԱՆ Է (տեսանյութ, լուսանկարներ)

Իմաստախոսությունն ասում է՝ <<Միլիոնավոր մարդկանցից, որ ժողովուրդ են կազմում, ծնվում է միայն մի հանճար, ապարդյուն անցնող միլիոնավոր ժամերից միայն մեկն է դառնում իրոք պատմական: Եվ դա մարդկության աստեղային ժամն է>>: Հայ ժողովրդի համար այդ աստեղային պահերից մեկն էլ 1899 թվականի հունիսի 13-ն էր՝ հայ արձակի բյուրեղային վարպետներից մեկի՝ Ակսել Բակունցի ծննդյան տեսլաժամը:

Օրերս լրացավ մեծանուն արձակագրի ծննդյան 116-ամյակը, որը Գորիսում նշվեց մեծ շուքով: Գրական տոնն այս տարի նշանավորվեց հիշարժան իրադարձությամբ. թանգարանի բակում Սյունիքի մարզպետի մեկենասությամբ տեղադրվեց գրողի կիսանդրին(քանդակագործ Մ.Ղուկասյան): Մարզպետ Ս.Խաչատրյանի, փոխմարզպետ Վ.Դավթյանի, Գորիսի քաղաքապետ Վ.Ադունցի, Գորիսի հոգևոր թեմի առաջնորդ Ահարոն քահանա Մելքումյանի և պաշտոնատար այլ անձանց անմիջական մասնակցությամբ էլ տեղի ունեցավ հուշարձանի բացման հանդիսավոր արարողությունը:

ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑԻ ԾՆՆԴՅԱՆ 116-ԱՄՅԱԿԻ ԱՌԹԻՎ ՀՈՒՆԻՍԻ 13-ԻՆ ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆՈՒՄ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՇԱՐՔ / ժամանակացույց

11:00 - Ծաղկեդրման արարողություն Ակսել Բակունցի հուշարձանի մոտ

11:30 - Ակսել Բակունցի կիսանդրու բացման արարողություն գրողի տուն-թանգարանի բակում (քանդակագործ՝ Միքայել Ղուկասյան)

12:00 - Բակունցյան մոտիվներով գեղանկարների ցուցահանդես տուն-թանգարանի այգում (Գորիսի Գ.Պարոնյանի անվան արվեստի դպրոց, ՀՀ Գեղագիտության ազգային կենտրոնի Գորիսի մասնաճյուղ)

12:30 - Գեղարվեստական ցերեկույթ (<<Միրհավ>> գրական ակումբ)

13:00 - Երաժշտական կատարումներ (Գորիսի Գուսան Աշոտի անվան մշակույթի կենտրոն, Շառլ Ազնավուրի անվան երաժշտական դպրոց)

13:30 - Մատաղի հյուրասիրություն թանգարանի այգում

ԳՈՐԻՍԻ ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԱՐԱՆ

ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑԻ ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆ

ԴԱՆԻԵԼ ԵՐԱԺԻՇՏ / Բայց և որքա՜ն գեղեցիկ էր կյանքը …

Իրիկնամուտին հասանք Գորիս: Սյունյաց սարերը մեզ դիմավորեցին սառնաշունչ ձյու­նա­խառը քամիով, իսկ տների տանիքների աղմուկը հրետակոծության ժամանակներն էին հիշեցնում: Հակառակ բնության խստության, Բակունցների ու Զադայանների ընտանիք­նե­րը մեզ ընդունեցին ջերմությամբ: Մինչև ուշ գիշեր վառարանի շուրջ նստած, հարցուփորձ էինք անում անցյալից, դժվար օրերից, երբ Գորիսի կապույտ երկինքը սևանում էր հարևան հան­րա­պե­տու­թյան տարածքից կրակված արկերից ու ռումբերից … Երբեք այդքան գեղեցիկ դեմ­քեր մի տեղ հավաքված չէի տեսել: (Սարոյանը Երևանում ուրախացել ու զարմացել էր հա­յերի բազմությամբ): Երևի փորձությունների ու հաղթանակների դրոշմն էր ստեղծում այդ տպա­վորությունը: Անսպասելի էր, բայց քաղաքը լուսավորված էր: Սարի լանջին թիկնած Վե­րի­շենը հունական ողբերգությունների ամֆիթատրոն էր հիշեցնում, իսկ այն, ինչ առավոտյան տե­սանք, իրական ողբերգության հետքերն էին` դպրոցի բակում հուշատախտակը նշում էր «գրադի» պայթած տեղը, ուր զոհվել էր բանաստեղծ Սպարտակ Բակունցը…

Ա.ԲԱԿՈՒՆՑԻ ՏՈԻՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆԻ ՀՈՒՇԱՄԱՏՅԱՆԻ ԳՐԱՌՈՒՄՆԵՐԻՑ

Ակսել Բակունցի տուն-թանգարանը Սյունիքի նշանավոր մշակութային օջախներից է, ուր այցելում են հայ և օտարազգի բազմաթիվ մարդիկ: Այցելում են գրողի տուն Պ.Սևակի բնորոշմամբ՝ պարտապանի կարգավիճակով և իրենց շնորհակալությունը, հոգու ջերմ խոսքը գրի առնում թանգարանի հուշամատյանում...

Ներկայացնում ենք դրանցից մի քանիսը: 

«Ակսել Բակունցը Զանգեզուրի, Գորիսի ամենազուլալ գետն է, հայոց ամենախոս լեզուն է, մեր հնաբույր թախիծն է, էպոսից եկող մեր կանչն է, մեր տան աղոթքն է, էն կտրիճն է, որ գիտի իր սրտի զորությունը, էն նահապետն է, որ իր մեջ կրում է ընկուզենու իմաստուն լռությունը: Փա'ռք ու պատի'վ էս խրճիթին, էս դղյակին, վարար, զուլալ էս տանը, որ Բակունց է արարել ու տվել հայությանը: Դժվար է լինելու նրանց համար, ովքեր կփորձեն ճանապարհ անցնել առանց մեծն Թումանյանի, հախուռն Չարենցի, տեղով սեր ու բնություն, հենց հայրենիք ու Հայաստան լեզու Բակունցի: 

Բակունցի շունչը միշտ զգանք մեր ծոծրակին>>:

Խոնարհումով` Հրաչյա Մաթևոսյան

14.06.2008

«Ուզում եմ ծիծեռնակի գալով ես գնամ աշխարհից...» / Հուշ-ցերեկույթ՝ նվիրված Սուրեն Այվազյանի մահվան տարելիցին (ֆոտոշարք, հատվածներ բեմագրից)

Մայիսի 19-ին լրացավ հայ մեծահամբավ արձակագիր Սուրեն Այվազյանի մահվան 34-րդ տարելիցը, ինչի առթիվ Խնձորեսկում՝ նրա շիրմաքար-հուշակոթողի մոտ, տեղի ունեցավ հարգանքի տուրքի մատուցման արարողություն և հիշատակի հանդիսույթ, որը կազմակերպել էր <<Միրհավ>> գրական ակումբը: 

Մեծանուն սյունեցու հիշատակը խնկարկելու էին եկել բազմաթիվ այվազյանասերներ: Ելույթով հանդես եկավ ՀԳՄ Սյունիքի մասնաճյուղի նախագահ, արձակագիր Ա.Ծատուրյանը՝ բարձր գնահատելով Սուրեն Այվազյանի դերը հայ գեղարվեստական արձակի զարգացման գործում: <<Գրողն իր ժամանակի դժվարին պայմաններում ու իրադարձերի մեջ եղավ ու մնաց որպես գրականության հաստատուն միջնաբերդ՝ թողնելով գրական հարուստ ժառանգություն, որ հատկանշվում է իմաստային հարստությամբ, բարձր գեղարվեստականությամբ, ասելիքի նպատակաուղղվածությամբ ու հանրային հնչեղությամբ>>:

ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՇԱՐՔ ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑԻ ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆՈՒՄ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ ԹԱՆԳԱՐԱՆՆԵՐԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐՎԱՆ (լուսանկարներ)

Թանգարանների միջազգային խորհրդի որոշմամբ 1977 թվականին ԻԿՕՄ-ի 11-րդ գլխավոր կոնֆերասի ընթացքում մայիսի 18-ը հռչակվել է թանգարանների միջազգային օր: 1978 թվականից ամեն տարի այդ օրը նշում է աշխարհի ավելի քան 150 երկիր, 2005 թվականից՝ նաև Հայաստանը: 

Առաջին իսկ տարվանից տոնը մեծ արձագանք գտավ հանրության շրջանում: Արդեն 11 տարի արվեստասեր հասարակությունը ոգևորությամբ է սպասում <<Թանգարանների գիշեր>> ծրագրի շրջանակում իրականացվող ձեռնարկումներին՝ ակնկալելով նախորդ տարիների միջոցառումներին գերազանցող նոր իրադարձություններ: <<Թանգարանների գիշեր>>-ի շնորհիվ մեր մշակութային օջախներն ավելի մոտեցան հանրությանը, դարձան մտերմիկ ու անկաշկանդ շփումների, մեր ազգային արժեքներին հաղորդակցվելու հարազատ վայր: 

2015-ին <<Թանգարանների գիշեր>> միջոցառումը նշվեց մայիսի 16-ին, իսկ Թանգարանների միջազգային օրը՝ մայիսի 18-ին: ԻԿՕՄ-ի կողմից որպես Թանգարանների միջազգային օրվա նշանաբան էր ընտրվել <<Թանգարանները հանուն կայուն հասարակության>> խորագիրը:

ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑԻ ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆՈՒՄ ԿՆՇՎԻ «ԹԱՆԳԱՐԱՆՆԵՐԻ ԳԻՇԵՐ» ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄԸ / Ծրագիր

Մայիսի 16-ին մեկնարկելու է «Թանգարանների գիշեր» համաեվրոպական միջոցառումը, որն ամեն տարի անց է կացվում մայիսի 18-ին նշվող Թանգարանների միջազգային օրվա շրջանակներում:

Թանգարանների միջազգային օրը նշվում է 1977 թվականից` Թանգարանների միջազգային խորհրդի /ԻԿՕՄ/ նախաձեռնությամբ: Օրվա նպատակն է բարձրացնել թանգարանների դերը հասարակության սոցիալ-մշակութային կյանքում, ստեղծել նպաստավոր միջավայր թանգարանային առարկաների հանրահռչակման համար: «Թանգարանների գիշեր» ծրագիրը մեկնարկել է 2005 թվականից՝ Ֆրանսիայի մշակույթի և հաղորդակցության նախարարության նախաձեռնությամբ` ԻԿՕՄ-ի, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի և Եվրախորհրդի հովանավորությամբ: Այս տարի ԻԿՕՄ-ի կողմից որպես Թանգարանների միջազգային օրվա նշանաբան է ընտրվել <<Թանգարանները հանուն կայուն հասարակության>> խորագիրը:

ԿՈՍՏԱՆ ԶԱՐՅԱՆ / Մի հայ հերոս

1927 թվականի օգոստոսի 31-ին Կալիֆոռնիայում վախճանվում է ազգային հերոս գեներալ Անդրանիկը:

Կոստան Զարյանը, որ 1914 թվականին սկիզբ առած արյունալի պատերազմի առաջին իրադարձությունների օրերից, նկատի առնելով աշխարհում կատարվող քաղաքական փոփոխությունները, փայփայում էր Հայաստանի ազատության եւ անկախության միտքը, որ 1917-20 թվականներին եղել էր իտալական մի քանի թերթերի հատուկ թղթակիցը, հասել էր Կովկաս, մանրամասնորեն տեղյակ էր Կովկասում կատարվող իրադարձություններին, տասնյակ հոդվածներով լուսաբանել էր դրանք իտալական մամուլի էջերում, իհարկե, շատ լավ գիտեր, թե ինչ է հայ ազգային-ազատագրական շարժումը եւ, մանավանդ, թե ով է գեներալ Անդրանիկը:

Անդրանիկը ավելին էր, քան կարող է լինել մեծ անհատը. նա ոգի էր ու ազգային ոգու, մի ողջ ժողովրդի ազգային քաղաքական իղձերի մարմնացում: Անդրանիկի մահով փակվում էր հայ ազատագրական շարժման ամենալուսավոր ու ողբերգական էջերից մեկը, բայց հայոց պատմության մեծ հարցը շարունակում էր մնալ անպատասխան եւ անլուծելի:

ԲԱՑԱՌԻԿ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ ՍԻՍԻԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆԻ ՖՈՆԴԻՑ

Նորին Սուրբ Օծություն, Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Վազգեն Ա-ն և Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Արամ Ա-ն Շաքե ջրվեժում, 1989թ., ապրիլ: ՄՄ 790: 

ԱՅՆ ՄԱՍԻՆ, ԹԵ ԻՆՉՊԵՍ ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑԸ ԼՈՐԻ ԴՊՐՈՑԻ ՀԱՄԱՐ ԶԱՆԳ ՊԱՏՎԻՐԵՑ

Սիսիանի Լոր գյուղը Սյունիքի նշանավոր, հնագույն բնակավայրերից է: Հարուստ այգիների մեջ թաղված այդ գյուղի անունով ամբողջ ձորակը՝ իր հինգ գյուղերով, մինչև հիմա էլ կոչվում է Լորաձոր: Լորը հայ նշանավոր բանաստեղծ Համո Սահյանի ծննդավայրն է: Լորը պատմությանը հայտնի է նաև որպես գրի ու գրչության կենտրոն: Գրագետ և ուսյալ լորեցիների հպարտությունն իրենց դպրոցն է: Կառուցվել է այն 1905 թվականին ծագումով Կապանի Շրվենանց գյուղից, Բաքվում ապրող նավթարդյունաբերող Գասպար Տեր-Մարգարյանի ֆինանսավորմաբ, որի կինը Լոր գյուղից էր: Լորեցիները ևս դրամահավաք էին կազմակերպել. նախաձեռնողը գյուղի երեցների շառավիղ Միքայել Միքայելյանն էր: Երբ դրամն ամբողջովին պատրաստ էր, փող տվողներից ոչ մեկը իր հողը չզիջեց դպրոցի կառուցման համար: Համո Սահյանը, այս պատմությանը քաջատեղյակ, գրել է. <<Գյուղում ստիպված դպրոցի շենքը կառուցել են գերեզմանոցում... Ես լավ գիտեմ հին գյուղը և այն իդեալականացնել չեմ կարող>>: Մինչև հիմա էլ շիրմաքարերի հարևանությամբ՝ Ձիթհանի բարձունքում, կանգնած է դպրոցը՝ այն օրերի գյուղի միակ թիթեղածածկ շենքը: