24.01.2018

ԴԱՎԻԹ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ / Սևակասիրությունից սևակագիտություն

Ե., «Զանգակ-97», 2006թ.
Վերջին տարիներին Պարույր Սևակի ժառանգության ուսումնասիրությունը նոր ճյուղավորումներ է ստացել: Գրականագիտական միտքը գեղարվեստի աշխարհից փորձում է իրեն հուզող հարցերի պատասխանը որոնել: Այդ որոնման ճանապարհը դյուրին չէ. տեսական-փիլիսոփայական բարձր խտացումնեի բաղձանքը երբեմն մնում է պարզ նկարագրականության, տարբեր գրքերից ժողոված մտքերի ու մեջբերումների իջևանատներում: Դրա համար կա մեկ վստահելի ճանապարհ` իմացություններով զինված գնալ դեպի սկզբնաղբյուրը, դեպի ակունքը: Նույնն է` ըստ որի ոչ թե պիտի քահանայի աջը համբուրես, այլ Եկեղեցի մտնես և Աստծու առջև քո մոմը վառես և քո աղոթքն ասես: Իսկ դեպի Տաճար տանող ճանապարհը, նորություն չէ այլևս, որ ոչ թե հոգու կանչ է, այլ ծես, դրա համար էլ, անկախ գնացողների քանակից, այդ ճանապարհը չի դառնում ոգու ճանապարհ: Ակունքը, Սկիզբը, Աստվածը մնում են մի կողմ` չկարդացված, չըմբռնված, չբացահայտված, կամ կարդացված, ըմբռնված ու բացահայտված այնքանով, որքանով ինչ-որ մեկն արել է, երբեմն նաև չտալով անգամ այդ մեկի անունը, իբր իրենք են, որ կան: 
Նույնը մեր աչքի առջև կատարվեց Պ.Սևակի ստեղծագործության հետ: Սևակագիտությունը պատսպարվեց սևակասիրության սահմաններում, գրողի խոսքի արտասանությունը դարձավ սոսկ ծես և ոչ թե էության մեջ թափանցելու, էությունը բացահայտելու անհրաժեշտություն:

07.01.2018

ԱՐՄԵՆՈՒՀԻ ԱՐԶՈՒՄԱՆՅԱՆ / Բառ-պատկերի հոգեբանական շերտերը Բակունցի պատմվածքներում

Հանգուցային բառեր` բնապաշտական փիլիսոփայություն, բառի ներաշխարհ, բանաստեղծական-խոհական մթնոլորտ, բառի հոգեբանական շերտեր, գունային մտածողություն: 

Ժողովրդական կյանքի արմատներից հյուսված բակունցյան արվեստը ինքնատիպ որակ էր դարասկզբի գեղագիտական հայացքների խմորման ընդհանուր հորդանուտում: Բակունցը, հավատարիմ մնալով ազգային բնապաշտության մեծահարուստ ավանդներին, ստեղծեց բնության և մարդու ներդաշն մի աշխարհ` բարդ հոգեբանական շերտերով և ինքնատիպ փիլիսոփայությամբ: Բակունցի բնապաշտական փիլիսոփայության, նրա գեղագիտական հայացքների առանձնահատկությունների մասին շատ է խոսվել: Մենք ուզում ենք խոսել Բակունցի պատկերավոր մտածողության, բառարվեստի, տեքստում բառի ներքին զգացողության առանձնահատկությունների մասին: Բառը Բակունցի պատմվածքներում մի խորհրդավոր աշխարհ է խոր փիլիսոփայությամբ և հոգեբանական բարդ շերտերով: Բակունցի պատկերային համակարգում իշխող է դառնում բառը, որը արձակի տիրույթներում գրավում է մեծ տարածքներ` խորացնելով կենսական և հոգեբանական հարստությունը, ժամանակի և ճակատագրերի բարդ անցումները: Բակունցը հայտնաբերում է բառի ներաշխարհը` բազմախորհուրդ հոգեվիճակների խտացումով: Գրողը լսում է բառի ներքին ձայնը, զգում բառի գույնն ու բույրը: Մարտիրոս Սարյանի հետ ունեցած մի զրույցի ժամանակ Ավ. Իսահակյանը ասել է. «Կոմիտասի երգերի և քո գույների առթիվ խոսում են իբրև այնպիսի հրաշքի մասին, որը չի կարելի բառերով արտահայտել: Բայց, իմ կարծիքով, դա այնքան էլ  ճիշտ չէ: Հայաստանում կար մի գրող, որի բառերը զրնգում էին կոմիտասյան ուժով և փայլփլում էին քո կտավների բոլոր գույներով: Դա Ակսել Բակունցն է» /1/: Բառարվեստի և բառի այսպիսի նուրբ զգացողությամբ են ծնվել բակունցյան պատկերները, որտեղ բառ-փիլիսոփայությունը, բառ-հոգեբանությունը, գույն-բառը մեծ խորհուրդ ունեն: