tag:blogger.com,1999:blog-42096644271962897792024-03-14T05:32:33.082-07:00ՄԻՐՀԱՎ գրական ակումբԱկսել Բակունցի տուն-թանգարանAnonymoushttp://www.blogger.com/profile/18062595443839669045noreply@blogger.comBlogger245125tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-7959876901837563562023-07-19T03:20:00.004-07:002023-07-19T03:31:47.113-07:00ТЕЙМИНА МАРУТЯН / Армянские писатели в контексте культурной жизни Украины <div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDKuIa1XIL11pTiTt22OAFC1ZyfQVObnetDh5llGJ1vFq0ZJqNUrDU_nXArAGlYv7lsUbx3tkhr2kx1PLbFcEf_forLWZe76m-WRSgznyrZShT6slaeMFTUOwUagreumGltLIFZ9nIBFfx6G9kPOKzvfmtlaHVV3M2BDh3ewIQCupIs0JSnUmNYIDF7fko/s1875/61617461_1311295382357823_6313221949363322880_n.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1251" data-original-width="1875" height="214" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDKuIa1XIL11pTiTt22OAFC1ZyfQVObnetDh5llGJ1vFq0ZJqNUrDU_nXArAGlYv7lsUbx3tkhr2kx1PLbFcEf_forLWZe76m-WRSgznyrZShT6slaeMFTUOwUagreumGltLIFZ9nIBFfx6G9kPOKzvfmtlaHVV3M2BDh3ewIQCupIs0JSnUmNYIDF7fko/s320/61617461_1311295382357823_6313221949363322880_n.jpg" width="320" /></a></div><i>Если изучение литературных связей и взаимодействий представляет, несомненно, очень большой интерес для всех литератур мира, то оно имеет совершенно исключительное значение для истории армянской литературы и культуры.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>В советское время армянское литературоведение большое внимание уделяло изучению армяно-украинских литературных связей. В Армении всегда существовал повышенный интерес к украинской культуре и литературе. Поэтому очевидно и наличие многочисленных трудов, посвященных армяно-украинским литературным отношениям. О них писали такие армянские исследователи, как: А. Салахян, П. Акопян, Ш. Арутюнян, С. Манукян, M. Шагинян, С. Амирян и другие.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Целью нашего исследования является представить и заново оценить процесс становления и развития армяно-украинских литературных связей с начального их этапа и до наших дней, а также выявить актуальные проблемы этого процесса, акцентируя внимание в данном контексте на роли армянских писателей в деле сохранения, развития и популяризации украинских культурных ценностей.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>В соответствии с целью исследования определены следующие <b>задачи: </b> представить обобщенные контуры процесса формирования и развития армяно-украинских литературных связей в их основных этапах и с учетом их специфических особенностей, переосмысливая армяно-украинские литературные отношения сквозь призму современности и подчеркивая их роль во взаимном обогащении культур двух стран.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>В период независимости Армении и Украины многочисленные вопросы армяно-украинских литературных и культурных взаимосвязей пока еще нуждаются в определенном изучении и разъяснении. В этом заключается актуальность статьи и ее научная новизна.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>В работе использованы следующие <b>методы</b> исследования: культурно-исторический, биографический, герменевтический, сравнительно-типологический.</i></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Ключевые слова:</i></b> армянские писатели, украинские писатели, литературные связи, художественный перевод, литературный процесс, армянская культура, украинская культура.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">История армяно-украинских отношений имеет глубокие корни, и процесс их развития был изначально предопределен появлением и расселением армян в Киевской Руси и, в целом, на территории современной Украины, Молдовы и Румынии.</div><div style="text-align: justify;">Благоприятные условия жизни армян на Украине способствовали дальнейшему развитию их многовековой культуры. И здесь, на Украине, и в других местах, где бы ни оказались армяне, они сумели оставить неизгладимый след, создать добрые традиции, которые, передаваясь из поколения в поколение, дошли до наших дней.<span><a name='more'></a></span></div><div style="text-align: justify;">Уже в XIV веке, вследствие массовой миграции армян на территорию Украины, возникают и устанавливаются армяно-украинские литературные связи, которые на протяжении последующих веков всесторонне растут и развиваются, поскольку жизнь сама определила сходные исторические условия существования этих двух народов: борьба с иноземными захватчиками, стремление сохранить национальный облик, язык и культуру.</div><div style="text-align: justify;">Важно отметить, что армяне на Украине не только сохраняли и взращивали свою культуру, но и способствовали развитию и обогащению культуры самого украинского народа. Они внесли значительный вклад и в развитие науки и искусства на Украине. Известно, что видные ученые XVII века – философ Степанос Лехаци, астроном Томаш, доктор медицины Ян Яськевич были львовскими армянами.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJtz8VYHgPrtue_L4DLpmlj2GH9J__jNI2FLtHA3_NfVL7QuDvucAxERX00-KSJwTaKLcE5nkpAY7W-DBLoZKug40wVIzAHsLYSD9Yocg-Eje9qX_ES7vwTQ_rmFOw_pLcMhoB4NIEiewvixsfF5l0UFTJgqOO9DiJkjt4GWnZ7F70-1Xvgh_I7wWgooUc/s564/%D0%A8%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%20%D0%A8%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="564" data-original-width="476" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJtz8VYHgPrtue_L4DLpmlj2GH9J__jNI2FLtHA3_NfVL7QuDvucAxERX00-KSJwTaKLcE5nkpAY7W-DBLoZKug40wVIzAHsLYSD9Yocg-Eje9qX_ES7vwTQ_rmFOw_pLcMhoB4NIEiewvixsfF5l0UFTJgqOO9DiJkjt4GWnZ7F70-1Xvgh_I7wWgooUc/w169-h200/%D0%A8%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%20%D0%A8%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87.jpg" width="169" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: justify;"><b><span style="font-size: x-small;">Шимон Шимонович</span></b></span></td></tr></tbody></table>Что касается художественной литературы, то и здесь из среды западноукраинских армян вышли писатели, которые приобрели широкую известность. Армянином по происхождению был <b>Шимон Шимонович</b><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn1">[1]</a> (ил. N 1) (XVI в.), известный во многих странах мира поэт, писавший на латинском языке. Родился во Львове в армянской семье, был сыном львовского райцы, потом был нобилитирован. В историю литературы Шимонович вошел как создатель цикла «идиллий», в которых отразились крестьянский труд на барщине, тяжелое положение крепостных. Поэзия Шимановича приобрела огромную популярность и в Европе.</div><div style="text-align: justify;">Находясь в тесном общении с украинским, польским и русским населением, армяне, естественно, в свою очередь перенимали достижения культур этих народов.</div><div style="text-align: justify;">Пребывание армян на Украине и их дружеские связи с местным населением нашли отражение в украинском фольклоре.</div><div style="text-align: justify;">Армянские авторы, творившие в Подолии, с большой теплотой и любовью писали об этой гостеприимной стране и ее приветливых и честных жителях и называли Подолию своей второй родиной. И по сей день в населенных пунктах Подолии народные певцы поминают добрым словом армянских переселенцев, много веков назад пришедших с Востока в их страну и обосновавшихся на этой земле. Сотрудница Каменец-Подольского музея Татьяна Сыс<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn2">[2]</a> собирала народные песни в районе, где когда-то находилась армянская колония в течение многих лет. Это и эпические сказки, предания и легенды, а также скороговорки и поговорки об армянах, шуточное песни и т.д. В украинских песнях об армянах воспеваются лучшие человеческие качества: братство, верность, душевная красота, стремление к справедливости; в них есть и социальные мотивы.</div><div style="text-align: justify;">Армяне, в свою очередь, создавали произведения, выражающие их любовь к Украине, которую они воспевали и благословляли как свою вторую родину.</div><div style="text-align: justify;">Несмотря на то, что художественную литературу украинских армян нельзя назвать очень богатой, все же она внесла свою лепту в историю развития украинской литературы. О первых армянских писателях на Украине сохранилось очень мало сведений. Одним из ранних известных нам армянских поэтов на Украине был <b>Минас Тохатци</b><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn3">[3]</a>, который родился в 1510 году в Тохате, в 1540 году иммигрировал в Каменец, а оттуда ‒ в Сучаву. Позже он переехал в Лемберг (ныне Львов). Был секретарем архиепископа местной армянской общины Григора Варагеци, в 1572-1619 годах работал в армянском суде Львова, из-за чего иногда назывался Ловандаци (Львовский) или Лехаци (Польский)<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn4">[4]</a>. Занимался перепиской рукописей и писал поэмы. Умер там же, во Львове, в возрасте ста одиннадцати лет. Литературное наследие Минаса Тохатци очень разнообразно, в нем встречаются поэмы религиозного и светского содержания, а также трагические и сатирические поэмы. Писал он на древнеармянском языке (грабаре) и ашхарабаре – разговорном языке своего времени. Более всего известны его «Плач по армянам страны Олахов» (арм. «Ողբ ի վերայ Օլախաց երկրին հայերուն», 1552 г.) и «Хвала арисе» (арм. «Գովասանք հերիսի», 1563 г.). В «Плаче» рассказывается о гонениях армян Молдавии на религиозной почве в 1551-1552 годах со стороны господаря Стефана Рареша. Минас был очевидцем тех событий, и его поэма содержит важные исторические сведения об этом периоде. «Хвала арисе» представляет собой сатирическое стихотворение об армянском блюде ариса; похвалами и гротескными характеристиками блюда автор высмеивает аппетит прожорливых людей. Она состоит из 200 строк и написана на ашхарабаре.</div><div style="text-align: justify;">Известными поэтами XVII века, писавшими на армянском языке в традиционном стиле армянской средневековой поэзии, являются <b>Акоп Тохатци</b><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn5">[5]</a> (1573-1680), <b>Лазарь Тохатци</b><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn6">[6]</a> (1550-1610), которые создали ряд поэтических произведений на исторические темы, а также юмористические сочинения.</div><div style="text-align: justify;">В целом, литература армян на Украине носила в основном характер летописей и исторических описаний. К числу наиболее значительных таких памятников следует отнести две хроники: <b>«Венецианскую хронику» </b>(1492-1537) <b>и «Каменецкую хронику»</b> (1430-1652). Они представляют собой большую научную ценность, так как в них освещается не только прошлое армянских колоний на Украине, но и история Украины и сопредельных стран.</div><div style="text-align: justify;">Как можно заключить из вышеизложенного, культурное общение между украинцами и армянскими переселенцами в период с XIII-го до второй половины XIX-го веков осуществлялось в самых широких масштабах. При этом чисто литературные связи имели многообразные проявления. Это и армянская тематика в украинских народных песнях и историографии, и украинская ‒ в армянской художественной и исторической литературе и т.д. И все же на данном этапе следует говорить о локальном характере литературных контактов. Творческому взаимодействию двух национальных литератур препятствовало отсутствие художественных переводов, которые начали появляться к концу XIX века.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjt0zJuEDl-o0ihwYJuhZDqmlvPrDwCOon7ha4Qq405YZVVfT2bFK7S_62vnu_dQo3claJR4AomAHSjy6fKgWO-_Zoy4cDBi_J5I8mPguN0A_x8ookj1WL-VFEe5wDoaCUOnWlcEB2bKZyInUPlm0SawdjirJTVPXMqeF7Mb6IC2m6s6YYfL4LVT_gfvpWV/s361/%D0%A5%D0%B0%D1%87%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%20%D0%90%D0%B1%D0%BE%D0%B2%D1%8F%D0%BD.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="361" data-original-width="250" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjt0zJuEDl-o0ihwYJuhZDqmlvPrDwCOon7ha4Qq405YZVVfT2bFK7S_62vnu_dQo3claJR4AomAHSjy6fKgWO-_Zoy4cDBi_J5I8mPguN0A_x8ookj1WL-VFEe5wDoaCUOnWlcEB2bKZyInUPlm0SawdjirJTVPXMqeF7Mb6IC2m6s6YYfL4LVT_gfvpWV/w139-h200/%D0%A5%D0%B0%D1%87%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%20%D0%90%D0%B1%D0%BE%D0%B2%D1%8F%D0%BD.jpg" width="139" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: x-small; text-align: justify;"><b>Хачатур Абовян </b></span></td></tr></tbody></table>В XIX веке и особенно во второй его половине устанавливаются более регулярные и тесные связи между Украиной и Арменией. Повышается и взаимный интерес армянских и украинских культурных деятелей и писателей к жизни и культуре двух народов. Упоминание об Украине мы встречаем уже у <b>Хачатура Абовяна</b> (ил. N 2). В составленной им 1838-1839 годах «Новой теоретической и практической грамматике русского языка» приводятся различные сведения, касающиеся Киевской Руси и Украины. Исследователи отмечают также интересное факты о личных связах Х. Абовяна с представителями украинского народа<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn7">[7]</a>. Так, в тифлисский период своей жизни армянский писатель-просветитель Абовян тесно общался с талантливым публицистом, литературоведом и переводчиком Иваном Васильевичем Росковшенко, занимавшим в то время должность инспектора закавказских училищ<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn8">[8]</a>. С ним Абовян познакомился в середине 1841 года и поддерживал дружеские отношения до конца своей жизни.</div><div style="text-align: justify;">Свидетельством укрепления армяно-украинских литературных связей в XIX веке был широкий интерес армянской литературной общественности к жизни и творчеству Тараса Шевченко. Переводы произведений Шевченко на армянский язык, статьи о нем в армянской печати, празднование юбилеев поэта явились важнейшим шагом на пути взаимопонимания двух народов и культурного сближения.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMyzGj6asVQRzXF6FzCU278r8FcRdr35e7x-41C1yG9LTcJYMnMEObosnZJyBuz6SDgkAiRXMhYKowSyFXXuxlOaVVVXbSK8fmV3qObXaSyxZkwc7kpIefw0VaxwXSjTvL0X85DHfuJNxMpftcuUTQRxFZqiPnkIqtebFL1jgQo5tLrj3bIKUw9NnRqy1C/s359/274px-Marko_Vovchok.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="359" data-original-width="274" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMyzGj6asVQRzXF6FzCU278r8FcRdr35e7x-41C1yG9LTcJYMnMEObosnZJyBuz6SDgkAiRXMhYKowSyFXXuxlOaVVVXbSK8fmV3qObXaSyxZkwc7kpIefw0VaxwXSjTvL0X85DHfuJNxMpftcuUTQRxFZqiPnkIqtebFL1jgQo5tLrj3bIKUw9NnRqy1C/w153-h200/274px-Marko_Vovchok.jpg" width="153" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-size: x-small;">Марко Вовчок</span></b></td></tr></tbody></table><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjIXpOjPtIo6wF5eQ2PkrW2C007qPrURwHQkvw2EPntNc9wsMA2UnsUUP3lxAu5rBIBAQtfs11qzEonzcxyPpTABD8HAfv3Z_muAgDD0vIy4KV558w-NYnPgJ-ccwudClhCJ6kyuLV2-EzsLaHHUKByilJF6bw0b6TN2_ZaEa1-Grcej5KO21dRWJiZwit/s423/%D0%9C%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8D%D0%BB%20%D0%9D%D0%B0%D0%BB%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8F%D0%BD.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="423" data-original-width="320" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjIXpOjPtIo6wF5eQ2PkrW2C007qPrURwHQkvw2EPntNc9wsMA2UnsUUP3lxAu5rBIBAQtfs11qzEonzcxyPpTABD8HAfv3Z_muAgDD0vIy4KV558w-NYnPgJ-ccwudClhCJ6kyuLV2-EzsLaHHUKByilJF6bw0b6TN2_ZaEa1-Grcej5KO21dRWJiZwit/w151-h200/%D0%9C%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8D%D0%BB%20%D0%9D%D0%B0%D0%BB%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8F%D0%BD.jpg" width="151" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: justify;"><b><span style="font-size: x-small;">Микаэл Налбандян</span></b></span></td></tr></tbody></table> Значителен также факт личного знакомства и общения <b>Микаэла Налбандяна</b>(ил. N 3) с видной украинской писательницей <b>Марко Вовчок</b> (ил. N 4) в Париже весной 1862 года<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn9">[9]</a>.</div><div style="text-align: justify;">В укреплении армяно-украинских культурных и литературных связей большую роль продолжали играть армянские колонии на Украине и прежде всего львовская колония. Во Львове во второй половине XIX – начале XX веков жили и творили талантливые армянские поэты, артисты и ученые, которые проявляли живой интерес к культуре своей родины и знакомили с ней украинскую общественность. </div><div style="text-align: justify;">Среди львовских поэтов большой популярностью пользовался <b>Станислав Баронч</b> (ил. N 5), сборники стихов которого не раз издавались во Львове. Он происходил из старинной армянской аристократической семьи. В возрасте 6 лет в результате тяжелой болезни он потерял зрение. Образование получил дома, а затем был вольным слушателем философского факультета университета Львова. </div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWv7kpvW8XsZ2s4qd8pyOBKzyjqeMfWuTf94-TOP_YD649wVRTexHqbDzxSOp1LcFwYtPdqyn6v9aCd4B4nAr2QK4uDLuDF6nPAbA2fsAQe6Gim_LJCkod1WalYZDeYLMfLNvFHpcFCmW57IKbWIrlK1dL4sWjb9vmulOg8AE4fd5gDKyz44bH9YYPO7Ap/s200/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%87.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="200" data-original-width="150" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWv7kpvW8XsZ2s4qd8pyOBKzyjqeMfWuTf94-TOP_YD649wVRTexHqbDzxSOp1LcFwYtPdqyn6v9aCd4B4nAr2QK4uDLuDF6nPAbA2fsAQe6Gim_LJCkod1WalYZDeYLMfLNvFHpcFCmW57IKbWIrlK1dL4sWjb9vmulOg8AE4fd5gDKyz44bH9YYPO7Ap/s1600/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%87.jpg" width="150" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: justify;"><b><span style="font-size: x-small;">Станислав Баронч </span></b></span></td></tr></tbody></table>Баронч был одним из самых ярких фигур среди молодых представителей литературного Львова. Каждое воскресенье в своем доме он устраивал встречи, которые стали неотъемлемой частью культурной жизни города. Баронч занимался и переводами из армянской поэзии на польский язык, знакомя с нею, таким образом, и украинских читателей, владевших польским языком.</div><div style="text-align: justify;">Значительный вклад в установление армяно-украинских связей внесла и феодосийская колония, выходцами из которой были такие деятели культуры, как первый переводчик Шевченко на армянский язык К. Кушнерян, знаменитый маринист И. Айвазовский и другие. Немало способствовали этому и армянские студенты, обучавшиеся в высших учебных заведениях Киева, Харькова и других городов Украины и принимавшие активное участие в культурной жизни Украины.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJTP_oj61z2KT8wrg4ElXQOmnt95mRfERftS9xB8yRMP10aJYAetIgNdM4BH8dMvDZIapL9veDWeIutq5AAzRL_xoFEAeRIc300FQoh8i69XsJBGv-9oQtI6CY_z7JtDvuolm94BgPO5aYsdZuQhyo2bZ2VWHVNF7vpFTYPt2hhGo5M49qMgnP245F23j5/s513/%D0%90%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BB%20%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%86.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="513" data-original-width="400" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJTP_oj61z2KT8wrg4ElXQOmnt95mRfERftS9xB8yRMP10aJYAetIgNdM4BH8dMvDZIapL9veDWeIutq5AAzRL_xoFEAeRIc300FQoh8i69XsJBGv-9oQtI6CY_z7JtDvuolm94BgPO5aYsdZuQhyo2bZ2VWHVNF7vpFTYPt2hhGo5M49qMgnP245F23j5/w156-h200/%D0%90%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BB%20%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%86.jpg" width="156" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: justify;"><b><span style="font-size: x-small;">Аксель Бакунц </span></b></span></td></tr></tbody></table>Одним из таких известных писателей и культурных деятелей был <b>Аксель Бакунц </b>(ил. N 6), который, несколько позднее, в 1920-1923 годах, учился в Харьковском сельскохозяйственном институте и сыграл большую роль в деле укрепления армяно-украинских связей.</div><div style="text-align: justify;">В эти годы в Харькове был открыт Армянский клуб имени Степана Шаумяна, и Бакунца избрали руководителем клуба. По свидетельствам современников, он обустроил заброшенную библиотеку клуба и пополнил ее новыми книгами. Благодаря Бакунцу, за очень короткий срок значительно увеличилось число читателей библиотеки.</div><div style="text-align: justify;">По его инициативе в библиотеке устраивались литературные встречи и обсуждения. Есть одно интересное свидетельство о том, что члены колонии, собираясь в клубе, не говорили по-армянски и тогда Бакунц подходил к ним и убеждал их говорить на родном языке, поскольку целью клуба было сохранение вековой культуры армянского народа, чтобы тем саамы не прервалась духовная связь с родиной. Еще одно примечательное событие харьковской жизни Бакунца связано с Ованнесом Туманяном. В марте 1923 года, когда умер Туманян, вместе с армянами всего мира скорбные дни переживали и армяне Харькова. В начале апреля Бакунц собрал на харьковском вокзале местную армянскую молодежь, чтобы поклониться гробу с телом Туманяна, который перевозили из Москвы в Тифлис. Под холодным дождем собравшиеся на вокзале долго ждали запаздывающий московский поезд. Когда поезд прибыл, начался траурный митинг; выступил Ованнес Леблеян, а вслед за ним – Бакунц, чья исполненная искреннего чувства речь осталась в памяти слушателей. Волнение Бакунца было так велико, что речь его прервалась рыданием, и он не смог довести ее до конца. Он продолжил ее на вечере, организованном в библиотеке, на котором прочитал доклад, в котором детально ознакомил харьковскую интеллигенцию с жизнью и творчеством Туманяна.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiF2W-xPz58FOVsj4mpJJN56Z2MKd9kn5ekK1u7cJnXFBrrm_9a9igqkJktvrYGqKojghVRtqepzGEFiKtA-jUZglky3wN-B9MMklqXz9ienQimQgPRbw8kTWYcptbAeHgIT3c_hqojXHhqLYlwJuUp2dyu5HA9dQhO1jLspz4Mr-UKUUM_gZWagTbqWWoa/s1875/%D0%9E%D1%82%D0%BA%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B8%D0%B5%20%D0%BC%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%B9%20%D0%B4%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B8%20%D0%90%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8E%20%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%86%D1%83%20%D0%B2%20%D0%A5%D0%B0%D1%80%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%20%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%BC%20%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BC%20%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%B5.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1251" data-original-width="1875" height="214" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiF2W-xPz58FOVsj4mpJJN56Z2MKd9kn5ekK1u7cJnXFBrrm_9a9igqkJktvrYGqKojghVRtqepzGEFiKtA-jUZglky3wN-B9MMklqXz9ienQimQgPRbw8kTWYcptbAeHgIT3c_hqojXHhqLYlwJuUp2dyu5HA9dQhO1jLspz4Mr-UKUUM_gZWagTbqWWoa/w320-h214/%D0%9E%D1%82%D0%BA%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B8%D0%B5%20%D0%BC%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%B9%20%D0%B4%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B8%20%D0%90%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8E%20%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%86%D1%83%20%D0%B2%20%D0%A5%D0%B0%D1%80%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%20%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%BC%20%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BC%20%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%B5.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-size: x-small;">Открытие мемориальной доски Акселю Бакунцу <br />в Харьковском национальном аграрном университете</span></b></td></tr></tbody></table>В 2019 году по инициативе проживающей в Харькове армянской семьи <b>Сусанны и Армена Тамазянов </b>и усилиями Aрмянской Eпархии в местном Национальном аграрном университете была установлена памятная доска (ил. N 7), свидетельствующая о том, что в 1920-1923 гг. здесь учился известный армянский писатель Аксель Бакунц, а в музее университета открылась экспозиция (ил. N 8), где вместе с различными экспонатами и фотографиями представлены также извлеченные из архива вуза документы из личного дела студента Бакунца, в числе которых ‒ список курса и выпускные документы, в которых говорится о том, что в 1923 году Бакунц окончил Харьковский сельскохозяйственный институт, получив квалификацию агронома и лесоведа.</div><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYfQg8YEI7Yv12NcD7LNcxbLvdrv8EhhzAJvFKoCmCnsKhgKsd7h-DnVCQVTOSvgzqesWNAyf_ASZe7-rauYCKMG8Tvknu0n1y3kzTfPlXnKIlRmvEweB7UGinhUPz45mhEZTcaXOZ_-3yXgoe9zlxEE567A_9ZA-ZlVfQL-Z-UJSb5CAMu2q9KnZ7ija-/s1875/%D0%AD%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F%20%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D1%8F%20%D0%90%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8F%20%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%86%D0%B0%20%D0%B2%20%D0%A5%D0%B0%D1%80%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%20%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%BC%20%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BC%20%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%B5.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1875" data-original-width="1251" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYfQg8YEI7Yv12NcD7LNcxbLvdrv8EhhzAJvFKoCmCnsKhgKsd7h-DnVCQVTOSvgzqesWNAyf_ASZe7-rauYCKMG8Tvknu0n1y3kzTfPlXnKIlRmvEweB7UGinhUPz45mhEZTcaXOZ_-3yXgoe9zlxEE567A_9ZA-ZlVfQL-Z-UJSb5CAMu2q9KnZ7ija-/s320/%D0%AD%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F%20%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D1%8F%20%D0%90%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8F%20%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%86%D0%B0%20%D0%B2%20%D0%A5%D0%B0%D1%80%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%20%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%BC%20%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BC%20%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%B5.jpg" width="214" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-size: x-small;">Экспозиция музея Акселя Бакунца в<br /> Харьковском национальном <br />аграрном университете</span></b></td></tr></tbody></table><div style="text-align: justify;">Известно, что самым армянонаселенными городами Украины продолжали оставаться Харьков с 2994 жителями армянской национальности, затем Одесса с 1843 жителями-армянами и Киев, в котором жило 638 армян. В 1924 г. в Харькове начал действовать армянский театр, который в 1933 году получил статус государственного.</div><div style="text-align: justify;">В конце XIX- начале XX веков на Украине жили армянские писатели <b>Ширванзаде</b> (ил. N 9) и <b>Аветик Исаакян</b> (ил. N 10). В Одессе, где Ширванзаде прожил два года, он начал работу над своим известным рассказом «Артист», героями которого стали армянин Левон, украинец Чаушенко и еврей Маргулис. В Одессе Ширванзаде пишет повесть «Мелания», первую часть романа «Вардан Ахрумян».</div><div style="text-align: justify;">В 1898 году Исаакян в качестве так называемого «представителя подпольных национальных обществ» был депортирован в Одессу, где он пробыл два года.</div><div style="text-align: justify;">Вплоть до столетнего юбилея поэта Аветика Исаакяна об одесском периоде его жизни, кроме адреса, по которому он там проживал, и его произведений, написанных в это время, ничего не было известно. И вот одесский литературовед и, как он сам себя называет, «литературный следопыт» Григорий Зленко по собственной инициативе провел изыскания в Государственном архиве Одесской области (Государственный архив Одесской области – ГАОО) и обнаружил в местных фондах дело об открытом контроле полиции – «О подчинении гласному надзору полиции армян Аветика Исаакьянца и Сисака Симоньянца». Это дело первым обнародовал Григорий Зленко, опубликовав большую статью под названием «Местом проживания выбрана Одесса»<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn10">[10]</a>.</div><div style="text-align: justify;">Одесса, с которой Исаакян был знаком еще с 1893 года, во многом была по сердцу поэту. Город имел своих героев и жил по своим законам. Именно в этот период в Одессе Исаакян подружился со старым итальянцем-сапожником. «Несколько лет назад в Одессе, в доме, в котором я жил, напротив моей комнаты жил сапожник-итальянец со своей худенькой, пугливой, как олененок, двенадцатилетней внучкой». Знакомство со стариком перешло в дружбу, когда Исаакян узнал, что старый Джованни в прошлом был бойцом отряда Джузеппе Гарибальди и пользовался его доверием. Несколько лет спустя Исаакян пишет рассказ «Гарибальдиец» (1907).</div><div style="text-align: justify;">В Одессе Исаакян написал около двух десятков стихотворений. В большом городе социальные противоречия проявляются резче, поэтому в Одессе поэт жил в постоянной материальной нужде. Написанное в Одессе знаменитое стихотворение «Ах, наше сердце полно горя и боли...» ‒ результат душевного бунта поэта. Еще одно стихотворение, написанное в Одессе, стало одной из любимых народом песен. Речь идет о стихотворении «Полюбил ‒ отняли яр». О создании этого стихотворения Исаакян пишет так: «Я не писал, а пел в полях Одессы на манер народной песни, потом мне осталось лишь записать ее» (1,400).</div><div style="text-align: justify;">Одессе мы обязаны созданием исаакяновского поэтического «морского цикла». Около 15 стихотворений, главным мотивом которых является мощный образ Черного моря, созданы поэтом в Одессе. Напомним произведения этого цикла: «Туман распростер свои крылья // Окутал безбрежное море», «Как пожелать схоронить свое сердце», «Забытая песня счастливых дней», «Измучено море и пена», «Море бурное, безудержное», «Море увидел я во сне» и др. Об одесском периоде жизни Исаакяна дает представление рассказ «Литературная зависть» (1925), который написан на биографическом материале.</div><div style="text-align: justify;">Сохранилось только одно письмо Исаакяна из Одесссы: оно адресовано Николу Агбаляну. В журнале «Мурч» (1898, № 6), когда Исаакян находился в Одессе, была опубликована критическая статья Агбаляна. Поэта очень воодушевило мнение друга-литератора. Из дошедшей до нас части письма мы узнаем, что Исаакян отправил из Одессы тетрадь со своими новыми стихами в надежде опубликовать их в журнале «Мурч». Эта тетрадь хранится сейчас в Исаакяновском фонде Госархива.</div><div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYZL5fnL9ZiWQCVjm7c1f-l-oTWTyMm8-wXZ5xVEEf7RgeLzFyqVksEJ0jdEK_caHt2c_NJmz_hRhjfSbr0G8sNvnMHb179fHhvpRbBbDlO7b8mJaYlKKoj-02XhSHHnLJMPbv38xJB5Tz3VYa6W2h6oe2ClfR6b24bMGN-g6PriTjpAwK-Ti7gBPWLV4F/s520/1493304025_18136895_10212926770101796_1314056622_n.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="344" data-original-width="520" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYZL5fnL9ZiWQCVjm7c1f-l-oTWTyMm8-wXZ5xVEEf7RgeLzFyqVksEJ0jdEK_caHt2c_NJmz_hRhjfSbr0G8sNvnMHb179fHhvpRbBbDlO7b8mJaYlKKoj-02XhSHHnLJMPbv38xJB5Tz3VYa6W2h6oe2ClfR6b24bMGN-g6PriTjpAwK-Ti7gBPWLV4F/s320/1493304025_18136895_10212926770101796_1314056622_n.jpg" width="320" /></a></div>Отметим, что в 2017 году по инициативе Культурного фонда в <b>Одессе открылась мемориальная доска, посвященная Аветику Исаакяну</b> (ил. N 11). Она установлена на стене дома номер 24 по улице Бунина, где жил поэт.</div><div style="text-align: justify;">В разные годы и по различным причинам в Армении жили или посещали ее деятели украинской литературы. Четырнадцать лет (1870-1884) прожил в Ереване украинский поэт Александр Навроцкий<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn11">[11]</a>. Единомышленник и сподвижник Тараса Шевченко, осужденный вместе с ним по делу Кирилло-Мефодиевского общества, Навроцкий поселился в Ереване после отбытия ссылки и десятилетней службы в Дагестане. Есть основания считать, что, будучи в Дагестане, Навроцкий общался с тамошними армянами, интересовался армянской поэзией. Об этом свидетельствует, в частности, обнаруженный украинским литературоведом Н. Н. Павлюком в рукописном наследии поэта перевод стихотворения Додохяна «Ласточка» ‒ первый перевод на русский язык известной армянской песни. Навроцкий увлекался также фольклором закавказских народов, в том числе и армян.</div><div style="text-align: justify;">В конце XIX века армяно-украинские культурные и литературные связи заметно оживляются. В 1890-е годы только стихотворение Р. Патканяна «Слезы Аракса» было переведено на многие западноевропейские и славянские языки, в том числе и на украинский (1897). Перевод осуществил украинской поэт Павел Грабовский, переложивший на родной язык и ряд других произведений армянкой гражданской лирики.</div><div style="text-align: justify;">Можно указать и на факты, говорящие об интересе армян к насущным проблемам украинской жизни. 1904 году в Петербурге была издана на армянском языке повесть украинского писателя В. Пенко «Великий праздник», рассказывающая о борьбе украинских крестьян против мироедов. Этим событиям посвящен и рассказ А. Будыгяна «Подарок военачальника», изданный в 1914 году в Тифлисе, в серии «Библиотека юбилея 400-летия армянской печати и 1500-летия изобретения алфавита». В нем повествуется история злоключений семьи украинского переселенца в Бразилии Тараса Фески, которую автору поведали, по его словам, очевидцы этих событий.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEil_fjYQb7lfH8WzFsOL7YRNlCpKNEVX8LILQkX5VB_wnY6XpLhlHsKPIFhhyHHKZ4kU97P04PfghJq6a4jOinGaWinBC9_WwSwQRmnTGNctZAvCdoUzliKsH-GlFvGwb8oiYO3qer1gaXJp9zpMFM4I4BUGER5jb1qpmnr8ZUq2eMWGp8UEninWUimjXLF/s1077/800px-%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%AF%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%BE.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1077" data-original-width="800" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEil_fjYQb7lfH8WzFsOL7YRNlCpKNEVX8LILQkX5VB_wnY6XpLhlHsKPIFhhyHHKZ4kU97P04PfghJq6a4jOinGaWinBC9_WwSwQRmnTGNctZAvCdoUzliKsH-GlFvGwb8oiYO3qer1gaXJp9zpMFM4I4BUGER5jb1qpmnr8ZUq2eMWGp8UEninWUimjXLF/w149-h200/800px-%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%AF%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%BE.jpg" width="149" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: justify;"><b><span style="font-size: x-small;">Иван Франко.</span></b></span></td></tr></tbody></table>В начале XX века на армянский язык переводится и украинская классика. Естественно, что одним из первых украинских писателей, переведенных после Тараса Шевченко на армянских язык, был <b>Иван Франко.</b></div><div style="text-align: justify;">Следует отметить, что те немногочисленные переводы из украинской литературы, которые мы имеем в это время, были в основном сделаны с русских текстов. С другой стороны, и армянская литература зачастую популяризировалась на Украине в русских переводах. Определенную роль в этом отношении сыграла издававшаяся в Киеве в конце XIX века еженедельная газета «Россия и Азия», в которой печатались материалы из жизни армян, грузин и других народов. В ней были опубликованы отрывки из романа Церенца «Муки X века», «Праведный суд» В. Папазяна, стихи молодого Аветика Исаакяна и некоторые другие произведения.</div><div style="text-align: justify;">В XX веке с изменением общественно-исторических условий изменились и обогатились форма и содержание литературных связей между народами Советского Союза. Уже в первое десятилетие установления Советской власти, в 1927 году, Политбюро ЦККП/б/ Украины призывало развивать теснейшее творческие связи украинских писателей с писателями РСФСР и других республик. В результате активизировались культурные и литературные связи Украины и Армении. В эти годы начинает свою обширную деятельность по переводу и публикациям армянских писателей Павло Тычина (ил. N 12), ставший символом дружбы двух культур. В конце 1920-х годов Павло Тычина и Василий Мысик впервые едут в Армению, где знакомятся с И. Иоаннисяном и Аветиком Исаакяном, а Украину посещают Акоп Акопян и Стефан Зорьян. Именно под руководством Павло Тычины в 1939 году 25 украинских поэтов-переводчиков работали над переводом на украинский язык армянского эпоса «Давид Сасунский», издание которого на Украине было приурочено к тысячелетию создания этого фольклорного памятника.</div><div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOiArAKwC2kzD4eqJOZeMdaaPrOieycU7qImldlqF-akq7cCho1SalzyEmx3PbxFqLnIasuzH7SIhwZb0fDbXQmyUUehQeIZz4hvPz9fB-UuAq_-diEGJdJ81DDk4R2engBr0t5IW-CgnXmQSU2Rm0jac3Cf3FUy8fBF07PGk3f7jcv-IBmSYa_mXO2j4R/s450/unnamed%20(2).jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="450" data-original-width="314" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOiArAKwC2kzD4eqJOZeMdaaPrOieycU7qImldlqF-akq7cCho1SalzyEmx3PbxFqLnIasuzH7SIhwZb0fDbXQmyUUehQeIZz4hvPz9fB-UuAq_-diEGJdJ81DDk4R2engBr0t5IW-CgnXmQSU2Rm0jac3Cf3FUy8fBF07PGk3f7jcv-IBmSYa_mXO2j4R/w139-h200/unnamed%20(2).jpg" width="139" /></a></div>В стихотворениях <b>Павло Тычины</b> «Армения», «Детство Ованнеса», «Иоаннесу Иоаннисяну», «Хачатуру Абовяну», «Комитас», написанных в разные годы, поэт с воодушевлением приветствует все, что полюбилось и стало родным для него в Армении, выражает свою горячую привязанность к ней. Широко известно стихотворение «Детство Ованнеса», посвященное одному из любимых армянских поэтов Тычины – О. Туманяну.</div><div style="text-align: justify;">К творчеству Туманяна поэт проявлял интерес на протяжении нескольких десятилетий и чаще всего обращался в своей переводческой практике, глубоко изучал его поэтический мир. Свое понимание армянского поэта Тычина выразил в небольшом очерке «Ованес Туманян в ранах Армении увидел раны бедняка каждого народа»<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn12">[12]</a>, многие выражения из которого стали хрестоматийными и нашли свое поэтическое отражение в стихотворениях. Они создавались в 1939 году, в тот период, когда Тычина интенсивно работал над переводами стихотворений Туманяна, планируя издать отдельный сборник. Стихотворение «Детство Ованнеса» не только представляет эпизод из жизни поэта, в нем в поэтической форме Тычина передал мировосприятие Туманяна. Павло Тычина всей душой, искренне любил армянский язык и армянскую культуру. «Армянский народ я полюбил давно и самой искренней любовью. Еще в 1920-х годах, благодаря переводам Валерия Брюсова и других русских поэтов, передо мной раскрылись во всем своем многообразии богатства армянской народной и классической поэзии»<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn13">[13]</a>. Армянский язык Тычина изучал в 1920-е годы в Харькове, столице Украины тех лет, городе с крупной армянской общиной. Мы уже отмечали, что огромную роль в армяно-украинском культурном взаимодействии продолжали играть армянские поселения на Украине, особенно в Харькове. Как выяснилось из одного письма, обнаруженного в архиве выдающегося армянского писателя Дереника Демирчяна, учителем Тычины был Погос Макарян. Зубной врач по профессии, он незадолго до этого переселился в Харьков и, по-видимому, хорошо владея армянским языком, занялся педагогической деятельностью. Сообщая об этом в упомянутом письме другу молодости Демирчяну, П. Макарян добавлял интересные подробности о своем ученике<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn14">[14]</a>.</div><div style="text-align: justify;">«Уважаемый друг и товарищ Дереник!</div><div style="text-align: justify;">Ты, несомненно, будешь удивлен, что пишу тебе из Харькова. Ныне я проживаю здесь и занимаюсь уроками армянского языка. Я преподаю армянский язык одному из известных украинских поэтов, который интересуется армянской литературой и искусством. Имя его Павло Тычина. Он желает познакомиться как с Вашими произведениями, так и с произведениями других поэтов. Поэтому просим Вас прислать сборник Ваших стихотворений и последнюю пьесу «Кадж-Назар», – здесь мы с моим учеником прочитали рецензии на нее в «Мартакоче»<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn15">[15]</a>, судя по которым она ему очень понравилась. Желание моего ученика – установить культурные связи между Украиной и Арменией. Уверен, что Вам будет очень приятно узнать об этом.</div><div style="text-align: justify;">С приветом</div><div style="text-align: justify;">твой товарищ Погос Макарян</div><div style="text-align: justify;">Мой адрес: Харьков, Рудаковский пер. N 8</div><div style="text-align: justify;">Зуб.врачу Погосу Макаряну</div><div style="text-align: justify;">1924, 10 мая</div><div style="text-align: justify;">Харьков».</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Тычина также принимал активное участие в мероприятиях Армянского литературного клуба, действовавшего в те годы в Харькове. В личном архиве поэта хранится запись протокола одного из заседаний клуба, помеченная 1924-м годом<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn16">[16]</a>. В протоколе упоминаются фамилии следующих членов клуба: Попова, Татсианяна, Ходжабекяна, Минасяна, двух братьев Леблебеджянов, Аветисяна, Самуйляна. Это свидетельство творческого сотрудничества армянских и украинских писателей Харькова.</div><div style="text-align: justify;">В Харькове, в давнем востоковедческом центре Украины, в 1926 году также была основана <b>Всеукраинская научная ассоциация востоковедения</b> (ВУНАВ; укр. Всеукраїнська наукова асоціація сходознавства)<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn17">[17]</a>, проводившая большую работу по изучению и популяризации армянской культуры. В ее создании и работе принимали участие А. Г. Шлихтер (председатель), А.Е. Крымский, П.Г. Тычина, А.П. Ковалевский, она имела два отделения: политико-экономическое и историко-этнологическое. Ассоциация провела два съезда в 1927 и 1929 гг., организовала в Харькове и Киеве курсы востоковедения, установила связи более чем с 90 научными организациями СССР и стран зарубежного Востока. В 1926-1927 годах издавался «Бюллетень Всеукраинской научной ассоциации востоковедения» (укр. «Бюлетень Всеукраїнської наукової асоціації сходознавства»; вышло пять номеров), в течение 1927-1931 годов печатался периодический орган организации – журнал «Східний Світ» (в конце 1930 – «Червоний Схід», всего 12 номеров).</div><div style="text-align: justify;">В 1930-е годы формы и методы культурных и литературных связей между Арменией и Украиной расширяются. В эти годы важнейшее значение для единения культур имело создание в 1932 году Союза советских писателей и организованный через два года первый Всесоюзный съезд писателей. Нужно отметить, что, начиная с 30-х годов, переводы и издания армянских писателей на украинском языке и украинских на армянском языке приобретают небывалый размах. В течение последующих тридцати лет на украинский язык переводятся многие значительные произведения армянской классической и современной литературы. Отдельными книгами были изданы армянский народный эпос «Давид Сасунский», избранные произведения Хачатура Абовяна, Ованнеса Туманяна, Аветика Исаакяна, Егише Чаренца, пьеса «Пепо» Габриела Сундукяна, рассказы и романы Александра Ширванзаде, Стефана Зорьяна, Рачия Кочара и многих других. В украинских периодических изданиях, различных сборниках и антологиях печатались также переводы из Саят-Новы, Иоаннеса Иоаннисяна, Ваана Теряна, Акселя Бакунца, Гегама Сарьяна, Сильвы Капутикян.</div><div style="text-align: justify;">На армянский язык переводятся и издаются многотысячными тиражами многие выдающиеся произведения украинских поэтов и писателей, как классиков, так и современников: Тараса Шевченко, Ивана Франко, Павло Тычины, Максима Рыльского, Александра Корнейчука, Натана Рыбака, Михаила Стельмаха, Олеся Гончара и др. Только «Кобзарь» Тараса Шевченко был издан в переводах Гегама Сарьяна на армянский язык четыре раза. Переводы произведений украинских писателей публикуются и в армянских газетах и журналах, а также выходят в отдельных сборниках, таких как: «Навстречу солнцу» (1951), «Украинская лира» (1954), «Рассказы украинских писателей-классиков» (1956). Что касается последнего сборника, то отметим одно важное обстоятельство: хотя в книге нет упоминания о переводчике, но, по свидетельству Альберта Аристакесяна, переводчиком книги является Паруйр Севак<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn18">[18]</a>. Это подтверждает и редактор книги А. Гукасян. Для этой книги Паруйр Севак перевел произведения Марко Вовчок, Панаса Мирного, Ивана Франко, Леси Украинки, Михаила Коцюбинского, Архипа Тесленко, Васильченко. Севак перевел также детские стихотворения Тычины, Сосюры, Чаби и Муратова из сборника «Навстречу солнцу» (Ер., 1951), а также отдельные произведения М. Рыльского, М. Бажина, А. Малышко.</div><div style="text-align: justify;">Кроме того, журналы и газеты Армении и Украины посвящают братским литературам отдельные страницы и номера, периодически знакомя своих читателей с творчеством армянских и украинских писателей. Примечателен, например, посвященный Украине специальный выпуск журнала «Советская литература и искусство» (Ер., 1954, № 5), который был выпущен в дни празднования 300-летия воссоединения Украины с Россией. Опубликованные в этих изданиях переводы сопровождались статьями, освещающими жизнь и творчество переводимых авторов.</div><div style="text-align: justify;">Особого внимания в этот период (1940-60-е гг.) заслуживают работы, проведенные армянскими исследователями, посвященные украинской литературе и армяно-украинским литературным связям. В их числе: «Литература Киевской Руси (XI-XIII вв.)» К. Айвазяна и З. Ясинкой (1949), «Панас Мирный. Жизнь и творчество» (1954) Р. Атаяна, «Иван Франко» (1956) Г. Дарбиняна, «Леся Украинка» (1964) и «Очерк истории украинской литературы XIX века» (1969) Э. Пароникян. В 1964 году была издана на армянском языке книга Акопа Салахяна «Вооруженный пророк», посвященная жизни и творчеству великого Кобзаря. Читателям широко известна книга Мариэтты Шагинян «Тарас Шевченко» (ил. N 13), выдержавшая несколько изданий. Благодаря поддержке Тычины, диссертационная работа была защищена, несмотря на сильное противодействие в том числе и некоторых украинских ученых. М. Шагинян дружила со многими представителями украинской культуры<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn19">[19]</a>. Большую ценность представляет также монография Седы Амирян «Армяно-украинские литературные связи»<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn20">[20]</a>, изданная позже, в 1972 году. Большой вклад в переводы и популяризацию армянских писателей на Украине внесли такие выдающиеся деятели украинской литературы, как: П.Тычина, М. Рыльский, М. Бажин, Л. Первомайский, В. Сосюра и др. Украинских писателей на армянский язык переводили И. Иоаннисян, А. Исаакян, Е.Чаренц, Г. Сарян, Н. Зарян, Г. Эмин, В. Григорян, М. Маркарян и др.</div><div style="text-align: justify;">Одной из форм армяно-украинских литературных связей стало отражение темы Украины в армянской литературе и темы Армении – в украинской литературе. Предпосылки этих связей складывались, очевидно, много веков назад, но только в советскую эпоху они получили столь богатое и всеобъемлющее содержание.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHuMvMH7ObYO5je2edkJFK78o95dIbTjO5JHt9yU19auOHDlOeLmzOUnupLlChfnjsTZKt6lMOhsYRk2x614p93Bt9WAq03s1BVjhqIC6U17fspfOhbJDcTNLQs3_m2U11imDXHX8mmU1rLwt7R-XYdv6Yjvu5HzeKJPGZVsPDi9b9yhqkEvlbzx5hRoLT/s279/unnamed%20(3).jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="279" data-original-width="200" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHuMvMH7ObYO5je2edkJFK78o95dIbTjO5JHt9yU19auOHDlOeLmzOUnupLlChfnjsTZKt6lMOhsYRk2x614p93Bt9WAq03s1BVjhqIC6U17fspfOhbJDcTNLQs3_m2U11imDXHX8mmU1rLwt7R-XYdv6Yjvu5HzeKJPGZVsPDi9b9yhqkEvlbzx5hRoLT/w143-h200/unnamed%20(3).jpg" width="143" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-size: x-small;">Леонид Первомайсий</span></b></td></tr></tbody></table><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQHuYSX5vW63wUSdj5ye9FiTZEFL-yEEyJ9eibk6cOIUu0iZl_FB-2SwHvRzCLk_L_Zgjm7N-AtlFc-4rw8_YnIguhaae36-WVXm8IL3jAEFouP2STIldCyTz7D-chhgopjLXh62UG_AQnU5rH8Dg5EZ7vXo34DJ4PoFPd5uIJTx6rME5WbJDBJtzQ4BWj/s552/320px-%D0%A0%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC_%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="552" data-original-width="320" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQHuYSX5vW63wUSdj5ye9FiTZEFL-yEEyJ9eibk6cOIUu0iZl_FB-2SwHvRzCLk_L_Zgjm7N-AtlFc-4rw8_YnIguhaae36-WVXm8IL3jAEFouP2STIldCyTz7D-chhgopjLXh62UG_AQnU5rH8Dg5EZ7vXo34DJ4PoFPd5uIJTx6rME5WbJDBJtzQ4BWj/w140-h200/320px-%D0%A0%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC_%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87.jpg" width="140" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: justify;"><b><span style="font-size: x-small;">Максим Рыльский</span></b></span></td></tr></tbody></table>Внимания заслуживает отражение армянской тематики в поэзии великого украинского поэта <b>М. Рыльского</b>(ил. N 14).</div><div style="text-align: justify;">После первого посещения Армении Рыльский писал. «Армения… страна народа, страдания которого на протяжении веков беспримерны и безмерны, а стойкость и мужество вызывают чувство трепетного восторга»<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn21">[21]</a>. Армянская тема в творчестве Рыльского представлена стихотворениями «Масис», «Черные звезды», «Армения». Они написаны осенью 1954 года под впечатлением первой встречи с Арменией.</div><div style="text-align: justify;">Армянская тема органично вошла в творчество <b>Л. Первомайского</b>(ил. N 15) – одного из настоящих друзей армянской поэзии на Украине. Связи Л. Первомайского с армянской литературой, установленные еще в 30-ые годы, продолжались до последних дней жизни украинского поэта. Его известный цикл «Армянская тетрадь» был создан в конце 60-ых годов.<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHG5UwWHXEcLL_YbT88rk40RAJtfbZO8vj8wQrrLKGQBpxdg8GyraxutnwajFDLII1Hk2Bmbb7E_bulHBvcOrnvCbOqVkpazZ0p8C1CEGxPbTO-2wBCdBWkQiX8T1wCRUB45y5vyS_eAVRqOjzYADTCLy58vm0DRneTMK0bWVB9-UfU_1cYBY0KQBrXUZX/s591/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80%20%D0%9A%D0%BE%D1%87%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="591" data-original-width="472" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHG5UwWHXEcLL_YbT88rk40RAJtfbZO8vj8wQrrLKGQBpxdg8GyraxutnwajFDLII1Hk2Bmbb7E_bulHBvcOrnvCbOqVkpazZ0p8C1CEGxPbTO-2wBCdBWkQiX8T1wCRUB45y5vyS_eAVRqOjzYADTCLy58vm0DRneTMK0bWVB9-UfU_1cYBY0KQBrXUZX/w160-h200/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80%20%D0%9A%D0%BE%D1%87%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg" width="160" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-size: x-small;">Виктор Кочевский</span></b></td></tr></tbody></table></div><div style="text-align: justify;">Многогранно раскрывается армянская тема в творчестве <b>В. Кочевского</b>(ил. N 16). Украинский поэт плодотворно работал в области перевода, представляя на самом высоком профессиональном уровне читателям Украины армянскую классическую и современную поэзию, много лет отдал пропаганде армянской литературы, выступая как инициатор, редактор изданий, автор предисловий, статей, брошюр<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn22">[22]</a>. Почти каждый год украинский поэт бывал в Армении, под впечатлением многочисленных поездок по республике, встреч, в процессе работы над переводами и статьями создавались стихи, объединенные украинским поэтом в цикл под названием «Здравствуй, моя Армения!»</div><div style="text-align: justify;">Интересные своей проникновенной мыслью стихотворения об Армении создал <b>Иван Драч</b> (ил. N 17). Примечательно увлечение Ивана Драча армянской литературой, результатом которого стали переводы лучших образцов армянской поэзии, а также многочисленные произведения и эссе, посвященные Армении, которые были опубликованы в 2016 году в одном сборнике под названием «Армянская страна» издательством «Фолио» в Харькове по случаю 80-летия Ивана Драча. Еще в 1960-е годы поэт близко подружился с такими известными деятелями армянской литературы, как: Паруйр Севак, Сильва Капутикян, Геворг Эмин, Грант Матевосян, Вардгес Петросян, Георгий Татосян и Левон Мириджанян. В 1981 году в Ереване на армянском языке вышел в свет сборник Ивана Драча «К истокам».</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiA0RzAQuNclv7mOwCnXkuZpeIGNyqhUPwRE66BzD8A4Zif_ANaUQNXmbv2FcocHM4FQkeNQcT5SLuySltue2Uip0Q1CJHuLlaHDpLsMN9riuO7v5-DRWhysBbWuhxBGDVWqyg4kwcfDIHscSYsykuhPKYZNlBd7Rz8UWr8DVz6sB6T4BDDwJllNpUGfkV0/s1500/ewkeda-0x26-945x630-ukbgj2rajhn625ucc3sjqj4lm4dblkml.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1000" data-original-width="1500" height="133" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiA0RzAQuNclv7mOwCnXkuZpeIGNyqhUPwRE66BzD8A4Zif_ANaUQNXmbv2FcocHM4FQkeNQcT5SLuySltue2Uip0Q1CJHuLlaHDpLsMN9riuO7v5-DRWhysBbWuhxBGDVWqyg4kwcfDIHscSYsykuhPKYZNlBd7Rz8UWr8DVz6sB6T4BDDwJllNpUGfkV0/w200-h133/ewkeda-0x26-945x630-ukbgj2rajhn625ucc3sjqj4lm4dblkml.jpg" width="200" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-size: x-small;">Иван Драч</span></b></td></tr></tbody></table>Очевиден интерес Ивана Драча к таким великим деятелям армянского искусства, как: Григор Нарекаци, Егише Чаренц и неслучайно, что вестник нового слова в армянской поэзии Паруйр Севак стал самым любимым поэтом Драча со своей «настоящей, глубинной, высокой поэзией», – как пишет Драч в своем известном эссе «Приближение к Паруйру Севаку».</div><div style="text-align: justify;">В излюбленном жанре украинского поэта – жанре баллады – написано «Приближение к Паруйру Севаку». Стихотворение в целом отражает восхищенное чувство признательности, которое питает украинский поэт к П. Севаку – «поэту светоносного дарования, аналитику с пламенной душой, новатору по характеру таланта»<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn23">[23]</a>.</div><div style="text-align: justify;">Образцом высокого переводческого искусства стал перевод поэмы Григора Нарекаци «Книга скорбных песнопений», сделанный Иваном Драчом, а также переведенные им стихи Аветика Исаакяна. Работая над этими переводами, Драч настолько увлекся жизнью и творчеством Исаакяна, что по случаю 100-летия мастера написал стихотворение «У старой мельницы Газарапат, на берегу Ахуряна». Вообще любое «армянское» стихотворение Ивана Драча ‒ это его своеобразное сближение с Арменией и с армянами.</div><div style="text-align: justify;">За многолетнюю творческую деятельность в деле популяризации армянской литературы в Украине правительство Армянской ССР присвоило Ивану Драчу высокое звание Заслуженного деятеля культуры Армянской ССР. Нельзя не выделить его стихотворение «Моя душа, Нагорный Карабах», а также заявление украинских писателей, опубликованное в газете «Литературная Украина», в котором они поддерживали армянский народ, вышедший на борьбу за свободу Нагорного Карабаха. Первым в списке подписавшихся стояли имя и подпись Ивана Драча:</div><div style="text-align: justify;">С годами зарождались и внедрялись все новые средства и методы культурного общения народов, способствовавшие также массовый пропаганде литератур: фестивали, недели, декады литературы и искусства, проведение юбилеев классиков национальных литератур и т.п.</div><div style="text-align: justify;">Широко отмеченный в 1939 году юбилей по поводу 1000-летия армянского национального эпоса «Давид Сасунский», 100-летие со дня смерти Хачатура Абовяна, юбилеи Саят-Новы, В. Теряна, Е. Чаренца, О. Туманяна стали событиями и в общественно-культурной жизни украинского народа. Ряд статей, опубликованных в дни юбилеев в украинской печати, как и переводы произведений названных поэтов, а также организованные в городах Украины культурно-массовые мероприятия знакомили читателей с выдающимися явлениями армянской литературы.</div><div style="text-align: justify;">Армянская общественность, широкие круги читателей также приняли живое участие в проведении юбилеев Т. Шевченко (1939, 1961, 1964), И.Франко (1956), М. Коцюбинского (1964), П. Грабовского (1964), И. Котляревского (1969) и других выдающихся деятелей украинской литературы.</div><div style="text-align: justify;">В 1970-е годы развитию армяно-украинских литературных связей в значительной степени способствовали проведение декады армянской литературы в Украине (1973) и декады украинской литературы в Армении (1977). В связи с этими событиями в Киеве были изданы два сборника армянской поэзии («Мелодии Армении», «Рассвет на Севане»), «Сборник рассказов современных прозаиков Армении», рассказ Акселя Бакунца «Альпийская фиалка», а также посвященный армянской литературе альманах «Созвездие». В Ереване были изданы сборники украинских рассказов и стихов, пьеса Александра Левады «Камо», книги стихов Бориса Олейника и Светланы Иовенко, сборник стихов, очерков, статей, воспоминаний и писем армянских писателей об Украине и украинской литературе под названием «Здравствуй, Украина» (на русском языке).</div><div style="text-align: justify;">В 1971 году журнал «Гарун» посвятил отдельный номер Украине и армяно- украинским литературным связям<a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftn24">[24]</a>. В 1984 году в Ереване вышел в свет сборник «Дружеская лира», составленный Г. Овнаном, который состоял из армянских переводов стихотворений украинских поэтов, посвященных Армении.</div><div style="text-align: justify;">Наведению мостов между армянской и украинской литературами послужил и обмен студентами Киевского и Ереванского университетов, в результате которого в обеих странах сформировалось поколение талантливых украиноведов и арменоведов: Александр Божко, Людимила Задорожена, Раиса Карагезян, Василий Шкляр, Мери Петросян и другие.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg6gsGhP-jjFFEFTCoAmSwGDVuDNtuTU7Qkx9rNFLYdRqRt6C1A8iLmqMbbffyWkf-MS5ekZdI00IMk_Sl55Z98stK29PtI7YJIuESpE7Mz5Dxib9_fOWhPF3w4IpJMkFmslvRI3cZ6g32M9o9J6KYjRqgGrmK6G01ZtFplRE5QGKPm-lMG7S28pah9yByh/s664/02-168.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="443" data-original-width="664" height="133" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg6gsGhP-jjFFEFTCoAmSwGDVuDNtuTU7Qkx9rNFLYdRqRt6C1A8iLmqMbbffyWkf-MS5ekZdI00IMk_Sl55Z98stK29PtI7YJIuESpE7Mz5Dxib9_fOWhPF3w4IpJMkFmslvRI3cZ6g32M9o9J6KYjRqgGrmK6G01ZtFplRE5QGKPm-lMG7S28pah9yByh/w200-h133/02-168.jpg" width="200" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-size: x-small;">Александр Божко</span></b></td></tr></tbody></table>В деле укрепления армяно-украинских литературно-культурных связей огромной оценки достоин вклад <b>Александр Божко</b> (ил. N 18) и его проармянская деятельность, которая продолжается до сегодняшнего дня.</div><div style="text-align: justify;">В периоды с 1996 по 2001 и с 2005 по 2010 годы А. Божко, в совершенстве владеющий армянским языком, был Чрезвычайным и Полномочным Послом Украины в Армении, членом Союзов писателей Армении и Украины. В переводе О. Божко на украинском языке увидели свет эпос «Давид Сасунский», повесть Вардана Варданяна «Комитас», повести Мушега Галшояна о Западной Армении, произведения Зорайра Халапяна, Гранта Матевосяна, Карена Симоняна, Серо Ханзадяна, Агаси Айвазяна, Ованеса Каменаци, Раффи и много других произведений армянской литературы. Его статьи и очерки посвящены в основном армяно-украинским литературным связям и представляют большую ценность для исследователей.</div><div style="text-align: justify;">После распада Советского Союза, в годы обретения независимости, начинается межкультурный вакуум: литературные и творческие связи практически перестают функционировать на государственном уровне. 16 июня 1990 года на Украине была принята Декларация о суверенитете государства, за которой 24 августа 1991 года последовал акт о провозглашении независимости, который стал важным шагом на пути к построению нового государства. После провозглашения независимости для властей Армении и Украины возникла необходимость переосмыслить армяно-украинские связи с точки зрения национальных и государственных интересов и разработать программу официальной политики скоординированных взаимоотношений. Для третьей Армянской Республики положительным фактом стало открытие своего дипломатического представительства в Украине. Для установления дипломатических отношений с Украиной в Армении уже существовала достаточно благоприятная почва: вековые культурные связи между армянским и украинским народами. С началом арцахского движения в 1988 году и с обретением Арменией независимости в 1991 году, наряду с политическими и другими связями закладывается новый этап культурных отношений Армении и диаспоры. Однако следует отметить, что в течение трех десятилетий независимости Армении ее отношения с диаспорой развивались нестабильно. Отмечались спады и взлеты, обусловленные внутриполитическими, а также целым рядом внешних факторов.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhwtqlGyDLTQVvQ6A-R7j-r8nSoh3_JZremsK85iJ-w8p_cVahL21z5aYPMrtUmc2s5UjHG0OVdwQxje8ffClXr73DJKDFlAtKtWexonuPvpy44aHfIMA4PGePUwnDSAqBdK_vOzkfoWKFUFazI2zgVe1QKKqvTc--bOGFkN7ocMnIEn6ZPpjN9lBTI77NO/s254/%D0%91%D0%B5%D0%B7%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%20(5).jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="254" data-original-width="198" height="254" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhwtqlGyDLTQVvQ6A-R7j-r8nSoh3_JZremsK85iJ-w8p_cVahL21z5aYPMrtUmc2s5UjHG0OVdwQxje8ffClXr73DJKDFlAtKtWexonuPvpy44aHfIMA4PGePUwnDSAqBdK_vOzkfoWKFUFazI2zgVe1QKKqvTc--bOGFkN7ocMnIEn6ZPpjN9lBTI77NO/s1600/%D0%91%D0%B5%D0%B7%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%20(5).jpg" width="198" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: justify;"><span style="font-size: x-small;"><b>Женя Церунян</b></span></span></td></tr></tbody></table>В 1994 году армянской общине Киева удалось инициировать издание газеты <b>«Арагац» </b>на армянском и украинском языках как приложение к газете «Голос Украины» – органу Верховной Рады. Редактором газеты стала <b>Женя Церунян</b> (ил. N 19). Первый номер газеты был посвящен 200-летию армянской печати и 3-й годовщине независимости Республики Армении. Ее основной задачей стало укрепление и развитие армяно-украинских литературно-культурных связей в новых условиях. Следуя этим целям, газета знакомит своих читателей с переводными образцами лучших произведений украинских писателей, которые в основном взяты из антологий, изданных в советские годы. Среди заметных публикаций газеты ‒ переводы Левона Мириджаняна из гоголевского «Тараса Бульбы», Леси Украинки, Владимира Сосюры и других писателей, а также переводы талантливого украинского поэта и переводчика Мирона Нестерчука, который сотрудничал с этой газетой.</div><div style="text-align: justify;">За очень короткое время журнал стал выразителем дум и надежд живущих в Украине армян, стал частью духовной жизни армянской общины. Все публикации газеты имеют целью способствовать сближению, взаимопониманию и взаимоуважению двух народов. В письмах, адресованных газете, читатели называют ее «оазисом армянской души», «духовным ключом, объединяющим их с родиной», «бальзамом для ран армянской души», «звездой надежды», «мостом» и т. д. Укреплению армяно-украинских литературных связей способствуют также издаваемые в Украине журналы «Армянский вестник», «Нрнени», «Армянский час».</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4OMJDYSg8rlE03CdPxKS7xw3V4-9j0CmCFmUGnuEkJrI60stn-aLliD-l6xZ7MHiUm3EQ7SrSXX1yf-D21bpTv1FCEkYsWQ_tFd-kBWnw7MaV5sAMgDETOfsCdcEU4fKZwKmrhy9bnAk4UIzOEFJsAtbrFp55xURH64wWA1vL8KHtePyPb3__gyCQ9_Qp/s256/unnamed.png" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="256" data-original-width="200" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4OMJDYSg8rlE03CdPxKS7xw3V4-9j0CmCFmUGnuEkJrI60stn-aLliD-l6xZ7MHiUm3EQ7SrSXX1yf-D21bpTv1FCEkYsWQ_tFd-kBWnw7MaV5sAMgDETOfsCdcEU4fKZwKmrhy9bnAk4UIzOEFJsAtbrFp55xURH64wWA1vL8KHtePyPb3__gyCQ9_Qp/w156-h200/unnamed.png" width="156" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: justify;"><b><span style="font-size: x-small;">Левон Мириджанян</span></b></span></td></tr></tbody></table>В начальный период государственной независимости и задолго до этого особую роль в деле сохранения и развития армяно-украинской дружбы сыграл армянский поэт, переводчик, литературовед, культурный деятель <b>Левон Мириджанян</b> (ил. N 20), который был президентом общества «Армения-Украина», развернувший активную деятельность для развития армяно-украинских литературных связей. В его переводе отдельным изданием на армянском языке в 1972 году была опубликована книга «Избранное» великого украинского поэта и философа Григория Сковороды, за которую в 1993 году поэт был награжден международной украинской премией имени Григория Сковороды. В 2002 году Указом Президента Украины Левон Мириджанян был награжден орденом «За заслуги».</div><div style="text-align: justify;">В 2005 году львовское издательство «Каменяр» тиражом в 1000 экземпляров опубликовало в переводе Нестерчука «Книгу скорбных песнопений» Григора Нарекаци, посвященную 1700-летию принятия христианства в Армении. Стоит отметить и опубликованную в переводе Калинеца книгу Наапета Кучака «Сто один айрен». По случаю 500-летия армянского книгопечатания в рамках программы Министерства культуры Армении «Совместные публикации» во Львове были переведены и изданы роман Левона Хечояна «Ладанные деревья» и сборник его рассказов. В последние годы развитию армяно-украинских литературных переводческих связей способствует также литературный переводческий журнал «Всесвит». В журнале опубликованы переводы с армянского языка Нестерчука, Р. Акопян, Р. Карагезян, А. Божко, Анушавана Месропяна и др.</div><div style="text-align: justify;">В 2008 году было создано Министерства Диаспоры республики Армения, и это стало новым этапом в отношениях Армении и диаспоры. Министерство разрабатывает и осуществляет различные программы по укреплению связей Армении и диаспоры, в том числе, с армянской общиной Украины, развитию сотрудничества с общественно-политическими, культурными организациями, сохранению национальной идентичности, выявлению потенциала диаспоры. Сотрудничество осуществляется и в гуманитарной сфере: подписан ряд межгосударственных документов, соглашений, программ по сотрудничеству и договоров. Так, в 2008-2012 годах была разработана программа по сотрудничеству между министерствами культуры Украины и Армении, которая предусматривала проведение Дней армянской культуры в Украине (2011) и, соответственно, Украины в Армении (2012). Эти мероприятия, в рамках которых Украину и Армению посетили и представители интеллигенции, придали новый импульс развитию сотрудничества в культурно-гуманитарной сфере.</div><div style="text-align: justify;">Еще одно примечательное событие произошло в 2016 году. Армянскому читателю был впервые представлен сборник стихотворений посмертно реабилитированного и ставшего Героем Украины и лауреатом Государственной премии имени Тараса Шевченко Василя Стуса «Даруй мне покой, Господи!». Книга издана по личной инициативе Размика Маркосяна, который в 1985 году был сокамерником 47-летнего поэта, скончавшегося в тюремном изоляторе. Стус был арестован 12 января 1972 года по обвинению в антисоветской агитации и пропаганде. В основу обвинения легли 14 стихотворений и 10 правозащитных и литературоведческих статей. До публикации сборника армянскому читателю были известны лишь несколько стихотворений Стуса, переведенные Рафаэлем Папаяном. Книгу «Даруй мне покой, Господи!» перевела на армянский язык Еразик Григорян.</div><div style="text-align: justify;">В 2015 году на украинский язык был переведен сборник стихов «Либретто для пустыни» известной армяно-американской поэтессы Соны Ван, посвященный 100-летию Геноцида армян (переводчик – Анушаван Месропян). В апреле 2016 года в Киевской центральной библиотеке имени Шевченко прошла презентация книги на украинском языке.</div><div style="text-align: justify;">В 2015 году украинскому читателю была представлена книга современного армянского писателя Арама Пачяна «Робинзон» в переводе на украинский язык (переводчик – Анушаван Месропян). Некоторые украинские сайты, обращаясь к творчеству Арама Пачяна, отметили, что на Украину прибыл армянский Кафка. Презентации книги были организованы в Киеве и Львове.</div><div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1SMuUih8PzI4xU8QE3pMANTWg7o3hK8o78G8q1oX6oYXBaUOv6WPhr5zJYPOI6lQ_nTFfpS9emdOvfwMR3WjYw0gL9q3lXF84kRQ1H2TOphyz_zxHHFGQ2m8zDTxfRShDSvtsiPb5oP_4bgXnvJntk6ZDmu75n1wYVw5O_TVHasG_bCIWBcW8212FHsND/s752/jar_book.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="583" data-original-width="752" height="248" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1SMuUih8PzI4xU8QE3pMANTWg7o3hK8o78G8q1oX6oYXBaUOv6WPhr5zJYPOI6lQ_nTFfpS9emdOvfwMR3WjYw0gL9q3lXF84kRQ1H2TOphyz_zxHHFGQ2m8zDTxfRShDSvtsiPb5oP_4bgXnvJntk6ZDmu75n1wYVw5O_TVHasG_bCIWBcW8212FHsND/w320-h248/jar_book.jpg" width="320" /></a></div>Важной инициативой по укреплению армяно-украинских связей стал сборник статей известного украинского арменоведа <b>Ярослава Дашкевича</b> (ил. N 21) на украинском языке, вышедший в 2012 году. Редактором сборника стала украинский арменовед Ирина Гаюк, долгие годы занимающаяся изучением армянской культуры на Украине. Дашкевич поднял арменоведение на Украине на международный уровень. Уникальность сборника заключается в том, что в нем отражены армяно-украинские культурные связи и отношения, начиная с 11 века ‒ с тех пор, как армяне обосновались на Украине. Дашкевич представил исторические и литературные факты, изучил древние татарские рукописи, написанные армянскими буквами, которые содержат историю армянских колоний на Украине, в Польше, Румынии и Венгрии. Он собрал множество таких документов и опубликовал их в виде статей и книг. Несмотря на то, что он никогда не говорил о своем армянском происхождении, известно, что род Дашкевичей существует с 15 века и имеет армянские корни.</div><div style="text-align: justify;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigfoY7haP6ZWJ-6gDXrWyTo1soUqe66mejMclq4eKVOUFWcBZMCVBOvfjLo-yYA-cg2hUkd42-WcOkwir33Y7BYTYrSaDdPx6jNUNypnWPie_Ibf8mJubAZfZhs1tXOi-hovqr8H-ZwOMMsTGIxjVvOovZx3UJaGWkDMUiXQXEwkW9HaqiCFB4q7QBVUW8/s621/irina-gayuk.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="456" data-original-width="621" height="147" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigfoY7haP6ZWJ-6gDXrWyTo1soUqe66mejMclq4eKVOUFWcBZMCVBOvfjLo-yYA-cg2hUkd42-WcOkwir33Y7BYTYrSaDdPx6jNUNypnWPie_Ibf8mJubAZfZhs1tXOi-hovqr8H-ZwOMMsTGIxjVvOovZx3UJaGWkDMUiXQXEwkW9HaqiCFB4q7QBVUW8/w200-h147/irina-gayuk.jpg" width="200" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-size: x-small;">Ирина Гаюк</span></b></td></tr></tbody></table>Выдающийся вклад в изучение и пропаганду армянской культуры на Украине внесла <b>Ирина Гаюк</b> (ил. N 22), ученый из Львова, которая начала проводить арменоведческие исследования еще в 1996 году, опубликовав две книги об армянских церквях Украины. В 2012 году увидела свет ее обширная «Иллюстрированная энциклопедия армянской культуры в Украине» (ил. N 23), которая явилась исключительным научным трудом, не имеющим аналогов не только в отечественной, но и в зарубежной практике. Энциклопедия основана на материалах 44 государственных музеев и заповедников Украины. К материалам прилагаются 593 иллюстрации – фотографии экспонатов, представляющих армянскую культуру в украинских музеях.</div><div style="text-align: justify;">В книге представлена жизнь армян в разных регионах Украины, история армянской культуры, основные сферы деятельности армян: торговля, дипломатия, оружейное и ювелирное дело, а также армяно-украинские театральные и литературные связи. Энциклопедия написана на украинском языке, она переведена на английский и русский языки. За выдающуюся исследовательскую работу Гаюк была удостоена украинской Государственной премии имени Тараса Шевченко. Ирина Гаюк была удостоена также высокой государственной награды Армении. Презентация энциклопедии 27 октября 2012 года в Ереване стала важным событием в культурной и научной жизни Армении.</div><div style="text-align: justify;">Мы уже говорили о том, что Александр Божко продолжает активно развивать армяно-украинские отношения в период независимости наших государств. По его инициативе в 2019 году в Украине были переведены и изданы «Вечное возвращение» Вардана Григоряна, «Давид Сасунский» Наири Заряна, «Антология современных рассказов» и другие произведения.</div><div style="text-align: justify;">В 2021 году в издательстве «Антарес» впервые были изданы на армянском языке произведения Ивана Нечуя-Левицкого (1838-1918) – одного из самых видных представителей украинской классической литературы. Самое известное его произведение – повесть «Семья Кайдаша» была написана свыше ста пятидесяти лет назад в 1878 году. С тех пор она вошла в школьную и университетскую программы, стала темой для научных исследований и литературного анализа, приковала внимание театральных деятелей и кинематографистов Украины, неоднократно ставилась на сцене, по ней снят фильм в современной интерпретации, показанный на телевидении</div><div style="text-align: justify;">Сегодня на стол армянскому читателю положен армянский перевод повести, осуществленный переводчиком, прозаиком Раисой Карагезян. Перевод повести «Семья Кайдаша», написанной на заре развития украинского языка, был очень сложной и трудоемкой работой, с чем успешно справилась переводчица, благодаря своему мастерству, ответственности и, конечно же, большой любви к украинскому языку и Украине. Предисловие к книге написал Александр Божко.</div><div style="text-align: justify;">Недавно, в сентябре 2021 года, в Ереване при поддержке Посольства Украины в Армении во дворе средней школы № 42 имени Тараса Шевченко был установлен барельеф великого украинского писателя, поэта, живописца, общественного и политического деятеля. За годы своего существования школа стала одним из символов двусторонней дружбы, чему способствовали неизменное внимание к школе украинского посольства и тесное сотрудничество с ним. В 2014 году, объявленном ЮНЕСКО годом Шевченко, в школе при поддержке Министерства образования и науки Республики Армения и Посольства Украины в Армении был открыт музей в память о великом украинском поэте.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: center;"><b>Заключение</b></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><i>Для сохранения на Украине армянской общины в качестве национального меньшинства и его стабильного развития важное значение имеет сохранение собственного культурного наследия и возможность передачи его следующим поколениям. Армянская община Украины, несомненно, имеет огромный потенциал не только для развития плодотворного сотрудничества Украины и Армении, но и для конструктивного этнокультурного взаимодействия народов двух государств.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Армянские писатели творчески воспринимали украинскую литературу, эта литература их обогащала и они не оставались перед ней в долгу, внося в художественную сокровищницу украинской культуры свой ценный вклад.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Мы рассмотрели армяно-украинские литературные связи и взаимодействия в различные исторические периоды. В дальнейшей перспективе внимание исследователей необходимо сосредоточить прежде всего на изучении периода государственной независимости в истории этих отношений. Культурные и литературные связи современности должны быть всесторонне изучены, осмыслены и представлены читателю. Это – актуальная задача сегодняшнего дня. Все предшествующие исследования в будущем послужат основой для создания новых фундаментальных трудов.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Нельзя не сказать и об одном печальном обстоятельстве. Исходя из известных политических событий, в декабре 2020 года пресс-служба «Украинской литературной газеты» распространила сообщение, согласно которому Национальный союз писателей Украины не будет предусматривать в своих изданиях произведения писателей тех стран, которые выступают против территориальной целостности Украины. В списке таких стран значится и Армения.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Как известно, в вопросах литературных связей исключительное место занимают переводы, являющиеся их первоосновой. Именно перевод является тем обязательным посредником, который делает доступной литературу одного народа для другого и укрепляет связи. Культуры Армении и Украины обладают многовековыми традициями переводческого искусства. Культурные отношения не следует и нельзя политизировать.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>В свете решения этих вопросов очень важно правильно наметить круг первоочередных проблем, которыми должны заниматься специалисты данной области. Это прежде всего проблемы, освещающие актуальные вопросы связей и взаимоотношений армянской и украинской литературы; это проблемы, разрабатывающие вопросы международных связей армянской литературы; это, в конечном итоге, создание истории армянской литературы с учетом всех ее многонациональных связей и взаимодействий.</i></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: right;"><b>Теймина Марутян</b></div><div style="text-align: right;"><b>Кандидат филологических наук, доцент </b></div><div style="text-align: center;"><b><br /></b></div><div style="text-align: center;"><b><br /></b></div><div style="text-align: center;"><b>СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ</b></div><div style="text-align: justify;">1. <b>Абовян Х</b>., Новая теоретическая и практическая грамматика русского языка для армян // Абовян Х. Полное собрание сочинений. Т. IX (дополнительный). Ереван: Изд-во АН Армянской ССР, 1959. (на арм. яз.).</div><div style="text-align: justify;">2. <b>Армянская советская энциклопедия</b>. — Ер., 1981. — Т. 7.</div><div style="text-align: justify;">3. <b>Акопян П.,</b> Украинские друзья Х.Абовяна. «Известия АН Арм. ССР», Ереван, 1955, N 2.</div><div style="text-align: justify;">4. <b>Амирян С.</b>, Армяно-украинские литературные связи, Е., 1972г.</div><div style="text-align: justify;">5.<b> Григорян В.</b>, <a href="http://hayasanews.com/wp-content/uploads/2012/12/%D0%98%D0%A1%D0%A2%D0%9E%D0%A0%D0%98%D0%AF-%D0%90%D0%A0%D0%9C%D0%AF%D0%9D%D0%A1%D0%9A%D0%98%D0%A5-%D0%9A%D0%9E%D0%9B%D0%9E%D0%9D%D0%98%D0%99-%D0%A3%D0%9A%D0%A0%D0%90%D0%98%D0%9D%D0%AB-%D0%98-%D0%9F%D0%9E%D0%9B%D0%AC%D0%A8%D0%98.pdf">История армянских колоний Украины и Польши (армяне в Подолии)</a>. — Ер.: изд-во АН АрмССР, 1980г.</div><div style="text-align: justify;">6. <b>Драч И.,</b> Приближение к Паруйру Севаку. В кн. П.Севак. Избранное, М., 1983г.</div><div style="text-align: justify;">7. <b>Дашкевич Я.</b>, Вірмени в Україні: Зб. наук. статей та рецензій, 1954—2009 рр. — Львів, 2012г.</div><div style="text-align: justify;">8. <b>Даронян С.,</b> Микаэл Налбандян и русские революционные демократы. М. 1967г.</div><div style="text-align: justify;">9. <b>Гаюк И.</b>, Иллюстрированная энциклопедия армянской культуры в Украине, 2012г.</div><div style="text-align: justify;">10. Энциклопедия «Христианская Армения». — Ер., 2002.</div><div style="text-align: justify;">11. <b>Зленко Г.</b>, Одесские тетради, Одесса, Изд-во «Маяк», 1980г.</div><div style="text-align: justify;">12. <b>Мириджанян Л.</b>, Поэт, переводчик, друг. В сб.: Здравствуй, Украина, Ереван, 1977г.</div><div style="text-align: justify;">13. <b>Павлюк Н. Н</b>., Александр Навроцкий и армянская культура: - Исторические связи и дружба украинского и армянского народов. / Ответ. ред.: В. Восканян; Академия Наук Армянской ССР Институт истории, вып. III, 1971г.</div><div style="text-align: justify;">14. <a href="http://feb-web.ru/feb/ivl/vl4/vl4-2903.htm">Польская литература</a> / История всемирной литературы: В 8 томах / АН СССР; Ин-т мировой лит. им. А. М. Горького; — М.: Наука, 1983—1994г.</div><div style="text-align: justify;">15. Пять певцов-скитальцев / сост. Акинян Н. А.. — Вена, 1921г.</div><div style="text-align: justify;">16. <b>Рыльский М.,</b> Сочинения в 4 томах, т. 4, М., 1963г.</div><div style="text-align: justify;">17. Слово об Аветике Исаакяне.- Сборник. Ереван, 1975, Изд.-во ЕГУ.</div><div style="text-align: justify;">18. <b>Севак П., </b>Биобиблиография // сост. А. Аристакесян. Ер., 1983г.</div><div style="text-align: justify;">19.<b> Тычина П.,</b> Сочинения в 6 томах. Т. 5, Киев, 1962г. /на укр. языке/</div><div style="text-align: justify;">20. <b>Якубова Л.Д</b>., Всеукраїнська наукова асоціація сходознавства // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К. : Наукова думка, 2003. — Т. 1 : А — В. — 688 с.</div><div style="text-align: justify;">21. <b>Пачян А, </b>Робінзон : - Издательство: Видавництво Старого Лева, 2015г.</div><div style="text-align: center;"><br /></div><div style="text-align: center;"><b>ССЫЛКИ</b></div><div><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref1">[1]</a> <a href="http://feb-web.ru/feb/ivl/vl4/vl4-2903.htm">Польская литература</a> / История всемирной литературы: В 8 томах / АН СССР; Ин-т мировой лит. им. А. М. Горького; — М.: Наука, 1983—1994.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref2">[2]</a> Сыс Т. А., Украинский фольклор об армянах, «Вестник Ереванского университета», 1967, № 1, стр. 182—188.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref3">[3]</a> Армянская советская энциклопедия. — Ер., 1981. — Т. 7. — С. 554.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref4">[4]</a> Григорян В., История армянских колоний Украины и Польши (армяне в Подолии). — Ер.: изд-во АН АрмССР, 1980. — С. 190. — 291 с.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref5">[5]</a> Энциклопедия «Христианская Армения». — Ер., 2002. — С. 520.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref6">[6]</a> Пять певцов-скитальцев / сост. Акинян Н. А. — Вена, 1921. — С. 205—216. — 224 с.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref7">[7]</a> Акопян П., Украинские друзья Х.Абовяна. «Известия АН Арм. ССР», Ереван, 1955, N 2, стр. 65-73.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref8">[8]</a> В 1839 году при отъезде из Петербурга ему дано было поручение подробно ознакомиться с положением учебной части в Закавказье и составить проект ее преобразования. Во время своей службы в этом крае Росковшенко выступил горячим противником идеи об устройстве университета в Тифлисе, доказывая, что учреждение особого Закавказского университета послужит обособлению Закавказья и отдалит его от России; средство же сближения окраинных провинций с Россией он видел в отправке местной молодежи в русские образовательные заведения. Это мнение Росковшенко, как известно, было принято; равным образом был также одобрен и его проект преобразования учебной части в Закавказье. Враждебное отношение к Росковшенко многих лиц местной администрации, несмотря на полное к нему сочувствие наместника Кавказского князя M. С. Воронцова, заставило его просить о переводе из Тифлиса и в июне 1848 года он был переведен директором училищ Подольской губернии.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref9">[9]</a> Даронян С., Микаэл Налбандян и русские революционные демократы. М. 1967, ст. 165-166.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref10">[10]</a> Впервые опубликовано в сборнике «Слово об Аветике Исаакяне». Ереван, 1975, Изд.-во ЕГУ, стр. 303-315 - «Местом жительства избрал Одессу». Далее – Г. Зленко «Одесские тетради», Одесса, Изд-во «Маяк», 1980, стр. 26-42. Виданной статье исследуется также период ссылки Ширванзаде в Одессе.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref11">[11]</a> Павлюк Н. Н., Александр Навроцкий и армянская культура: - Исторические связи и дружба украинского и армянского народов. / Ответ. ред.: В. Восканян; Академия Наук Армянской ССР Институт истории, вып. III, 1971, стр 117-131.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref12">[12]</a> Тычина П., Сочинения в 6 томах. Т. 5, Киев, 1962, с. 118/на укр. Языке/թ..</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref13">[13]</a> Тычина П., Привет радной Армении, Литературная газета, 22 мая, 1954г.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref14">[14]</a> Амирян С., Армяно-украинские литературные связи, Е., 1972г., стр. 133.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref15">[15]</a> «Мартакоч», 19 апреля, 1924г.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref16">[16]</a> Амирян С., Армяно-украинские литературные связи, Е., 1972г., стр. 135.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref17">[17]</a> Якубова Л.Д., Всеукраїнська наукова асоціація сходознавства // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К. : Наукова думка, 2003. — Т. 1 : А — В. — 688 с.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref18">[18]</a> Севак П., Биобиблиография // сост. А. Аристакесян. Ер., 1983. Стр. 45.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref19">[19]</a> Гаюк И., Иллюстрированная энциклопедия армянской культуры в Украине, 2012, ст. 423.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref20">[20]</a> Амирян С., Армяно-украинские литературные связи, Е., 1972г.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref21">[21]</a> Рыльский М., Сочинения в 4 томах, т. 4, М., 1963, с. 424:</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref22">[22]</a> О деятелности В.Кочевского см: Мириджанян Л., Поэт, переводчик, друг. В сб.: Здравствуй , Украина, Ереван, 1977, с. 179-183. С.Амирян, В.Кочевский. – Литераурная Армения, 1973, N 11, с. 34-37.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref23">[23]</a> Драч И., Приближение к Паруйру Севаку. В кн. П.Севак. Избранное, М., 1983, с.3.</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/Vruyr/Downloads/_%20%20%20%D0%A2%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8F%D0%BD%20-%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%20%D0%9A%D0%98%D0%95%D0%92%20-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F.doc#_ftnref24">[24]</a> «Гарун», № 3 (редактор – Вардгес Петросян). См.: библиографию журнала «Гарун», 1967-2000 гг. Ер., 2011.</div><div style="mso-element: footnote-list;"><div id="ftn24" style="mso-element: footnote;">
</div>
</div>mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-56004797147224807792022-12-28T23:45:00.007-08:002022-12-29T00:29:45.457-08:00ՍՒՐԱՆՈՒՇ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ / Թեհմինա Մարությանի «Գրականագիտական ուսումնասիրություններ. Ա» ժողովածուն<div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicTwKpZOKQBrtrpHizwu2CLldVcOvuHkVU-GaZ0RIwC5s5hVWpjlktLFJCm-bNjWtqS5YhCadt5NZK2PNpbv6BXpmGvB-uXtOU2UsxdOC5PHkRP3Q_rtsmCPuVJYgogS1ms459pQj3FLfpEw4kuuOmIeFLr89F66UC2EIGjEVpvRvxlBfhstPnA1g-dw/s840/kazm%20%202.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="556" data-original-width="840" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicTwKpZOKQBrtrpHizwu2CLldVcOvuHkVU-GaZ0RIwC5s5hVWpjlktLFJCm-bNjWtqS5YhCadt5NZK2PNpbv6BXpmGvB-uXtOU2UsxdOC5PHkRP3Q_rtsmCPuVJYgogS1ms459pQj3FLfpEw4kuuOmIeFLr89F66UC2EIGjEVpvRvxlBfhstPnA1g-dw/s320/kazm%20%202.JPG" width="320" /></a></div>Գորիսի պետական համալսարանի գիտական խորհրդի որոշմամբ մասնագիտական շրջանակների և գրասեր ընթերցողի դատին է ներկայացվել երիտասարդ գրականագետ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Թեհմինա Մարությանի <b>«Գրականագիտական ուսումնասիրություններ. Ա» ժողովածուն (Ե., ՎՄՎ-ՊՐԻՆՏ հրատ., 2022թ., 303 էջ)։</b></div><div style="text-align: justify;">Թեհմինա Մարությանը նոր դեմք չէ ժամանակակից գրաքննադատության ասպարեզում. վերջին տարիներին գրական մամուլում նրա հրատարակած բազմաթիվ ուշագրավ հոդվածներն ու ուսումնասիրությունները զարմանք են հարուցում իրենց թեմատիկ ընտրությամբ, ստույգ ձևակերպված գիտական խնդրադրությամբ ու խորապես փաստարկված, հիմնավորված լուծումներով։ Դրանք քննադատության ժամանակակից ընթացքի մեջ շահեկանորեն առանձնանում են գրականագետ-տեսաբանի գիտական հետաքրքրությունների շրջանակն ու իմացականությունը բնորոշող մասնագիտական յուրացումներով ու յուրօրինակ ձեռագրով։</div><span><a name='more'></a></span><div style="text-align: justify;">Երկար տարիների աշխատանքի արդյունք սույն ժողովածուն, որ ըստ էության ամփոփում է ամենատարբեր ամսագրերում ու ժողովածուներում սփռված այդ հոդվածները, վաղուց սպասված էր ու անհրաժեշտ մի քանի առումներով։ Նախ՝ այս ժողովածուն միատարր ու միօրինակ չէ իր քննության տեսադաշտով. գրականագետը, պահպանելով կառուցվածքային համաչափության օրենքները, իրար կողքի է դնում և քննության ենթարկում սփյուռքահայ գրողների ստեղծագործությունը՝ Սիմոն Սիմոնյան, Հակոբ Օշական, Կոստան Զարյան, ապա ներկայացնում սյունյաց գրողների հրաշալի փաղանգը, իր սիրո ու նոր որոնումների մեջ ստեղծում Ակսել Բակունցի մասին սքանչելի ասք- ուսումնասիրությունը, գրեթե անհամատեղելի թվացող նյութերի համադրությամբ ներկայացնում վերջին տարիների հայ գրականության Արցախապատումը։ Թվում է, թե իրար հետ առանձնապես կապ չունեցող այս ուսումնասիրություններով հազիվ թե հնարավոր լիներ ստեղծել ընթացքի պատմություն, տալ գրական ժամանակի ամբողջական պատկերը, որը կբնորոշվեր գեղագիտական օրինաչափություննների և աշխարհայացքային-փիլիսոփայական համարժեքի հաշվառումով։ Քննադատին հաջողվել է լուծել այս խնդիրը. իր քննության ենթարկած գրական գործերը՝ ամենատարբեր շերտերով, ենթատեքստերով ու իրացումներով, նա դիտարկում է գրականության նախորդող ընթացքի շարունակականության, չընդհատվող ժառանգորդական շղթայի մեջ՝ առավել բացորոշ տարբերակելով ընդհանրությունները, ապա՝ առանձնահատկությունները, վեր հանելով լույսերն ու լռության մատնված ստվերները։ Անշուշտ, որոշ օղակներում մնացել է որոշակի կտրտվածության, պակասող դրվագների զգացողությունը, ինչը բնորոշ է հոդվածների գրեթե բոլոր ժողովածուներին, բայց անգամ այս պարագայում բոլոր հարցադրումների կենտրոնում ինքը՝ գրականագետն է՝ ժամանակի շունչը զգալու, ընթացքը նախանշելու իր կարողությամբ և, որ ամենակարևորն է ու առինքնողը՝ իր քաղաքացիական սթափ կերպարով ու նկարագրով։ Անհրաժեշտ է արժանին մատուցել Թեհմինա Մարությանին՝ իր բարեխիղճ ու տքաջան աշխատանքի համար։</div><div style="text-align: justify;">Թեհմինա Մարությանը ժողովածուն բաժանել է երկու մասի. առաջին բաժնում հոդվածներն են, երկրորդում՝ հրապարակումներն ու գրախոսությունները։ Գիրքն ունի նաև ստվարածավալ ծանոթագրություններ։</div><div style="text-align: justify;">Ժամանակակից հայ գրականության տեսությունն իր համապատկերի ամբողջության մեջ արդի գրաքննադատության խնդրադիր և կարևորագույն հարցերից է։ Անշուշտ, հետանկախության տարիներին մեզանում կազմավորվել է մի ամբողջական ու ծանրակշիռ քննադատական ժառանգություն, որ զբաղվել ու շարունակում է զբաղվել գրական-ստեղծաբանական ընթացքի, ժամանակակից գրականության գեղագիտական ու տեսական- մեթոդաբանական դրույթների, գրական կենսոլորտի հիմնարար ու համակողմանի քննության, ժանրատեսության, ժանրային փոխակերպումների ու տրանսֆորմացիաների տարաբնույթ խնդիրներով։ Չնայած այս ահռելի աշխատանքին՝ գրական, համապարփակ իմաստով՝ մշակութաբանական նոր տարածքի որոնումների վերաբերյալ գիտական գրականության սահմաններն առ այսօր կարծես դեռ հստակորեն ճշգրտված ու կանոնակարգված չեն՝ համապատասխան քանակական վերլուծություններով ու գրական ընթացքի իրողությունների հստակ ճանաչելի նշանների անվանումով։ Բացթողումն ավելի ակնառու է դառնում, երբ տեսադաշտում են հայտնվում բազմաթիվ հետազոտողներ՝ իրենց սիրողական դիտարկումներով կամ, լավագույն պարագայում, էսսեիստական- ոչ մի գիտական համակարգ չհանդուրժող փորձարարություններով։ Գրականության ընթացքի պատմությունը գիտականորե՛ն հիմնավորված ու տեսականացված հանրագումար է ենթադրում։</div><div style="text-align: justify;">Այս համաբնագրում հետաքրքիր ձևակերպում է տրված դոցենտ Թեհմինա Մարությանի ուսումնասիրության գիտական խնդրադրությանը՝ ներկայացնել իր հետաքրքրությունների շրջանակը ձևավորող հեղինակներից մի քանիսի ստեղծագործական որոնումների ընթացքը, նրանց ստեղծագործությունների գրականագիտական վերլուծությունը՝ դրանց մշակութաբանական, փիլիսոփայական համարժեքի մեկնության համալիր դաշտում։ Անշուշտ, ասվեց, որ ժամանակային սահմանումով գրականագետի հայացքը մի փոքր լայն հորիզոն է ընդգրկում, նաև՝ Մովսես Բաղրամյան, Ալիշան, Կոստան Զարյան ու «Մեհյան», սակայն գրքի կոնցեպցիան հիմնականում արդի գրականության բնագիրը կազմակերպող բաղադրատարրերով է ամբողջանում, ուստի ժամանակային բնութագիրը, նշանը շարժվում է դեպի արդի շրջան:</div><div style="text-align: justify;">Այստեղ նրա նախասիրած հեղինակները մի քանիսն են՝ Ակսել Բակունց, Սիմոն Սիմոնյան, Սերո Խանզադյան, Ալբերտ Իսաջանյան և էլի մեկ-երկուսը, որոնց ստեղծագործության նկատմամբ հետաքրքրությունը քննադատին ուղեկցել է մասնագիտական գործունեության ողջ ընթացքում։</div><div style="text-align: justify;">Տարբեր դիտանկյուններից է Թեհմինա Մարությանը ընթերցում լիբանանահայ արձակագիր, հրապարակախոս ու պատմաբան Սիմոն Սիմոնյանի գրական արձակը։ Քննության առանցքում Սիմոն Սիմոնյանի՝ առ այսօր Հայաստանի ընթերցողին գրեթե անծանոթ մի քանի գրքերի առթած հարցադրումներն են՝ հայոց պատմության ընկալումը, ցեղասպանության արտացոլումը, հայրենակորույս սասունցիների կերպարները և այլն։ Գրականագետի նուրբ փորձառնությունը առաջին հայացքից ընդհանրական պատմություն չստեղծող նյութի մեջ տարանջատում է առաջնայինը երկրորդականից, դասդասում, կանոնակարգում է խնդիրները, առանձին պատումներով ներկայացնելով Սիմոն Սիմոնյանի գրականության աշխարհը, նրա նախասիրած թեմաները՝ իբրև շարունակություն կարոտի ու կորուսյալ եզերքի գրականության։ Մարությանը հայոց կենսագրության այս ասքապատումի մեջ այնքան նրբազգաց ապրումակցությամբ է վերապրում Սիմոնյանի գեղարվեստական բնագիրը կազմավորող Ցավը, որ միախառնված է անարդարության, զարհուրանքի ու կորստի զգացողությանը, այնքան վարպետորեն է գրում տառապանքի մասին, որ տարաշխարհիկ արձակագրի գեղարվեստական էջերում ըստ էության դարձել է երկրորդ ռեալությունը, սուբստանցը հայոց կենսագրության։ Բայց ինչպես Սիմոն Սիմոնյանը, այդպես էլ նրան քննաբանող սյունեցի գրականագիտուհին երբեք չի տրվում ցավի մեղկությանն ու տառապանքի դառնաքաղցր թմբիրին. նա գրողի տողատակերում անընդհատ փիլիսոփայական ինքնաստուգման է ենթարկում մե՛ր, հայոց վերածնության ու գոյության հնարավորությունը՝ իբրև նշանակիր ու կառուցակազմիչ անուններ կարևորելով տոհմ, գերդաստան, հայրենիք, ցեղասպանության մշակութաբանական գիտակցություն, սփյուռքահայ գրականություն, զարթոնքի սերունդ, ազգային հիշողություն բառերը։</div><div style="text-align: justify;">Հետազոտողը ամենայն մանրամասնությամբ քննության է առնում Սիմոն Սիմոնյանի առանձին գործերի՝ հիմնականում մեծածավալ կտավներ, ստեղծագործական հղացման նախադրյալներն ու կազմաբանական- գեղագիտական խնդիրները, դիպաշարային մի շարք «բաց կետեր», որոնք վերլուծության ընտրված համակարգում հնարավորություն են տվել նրան վերարժևորելու ազգային ինքնության երկփեղկվածության, կորուսյալ եսի ներփակ բնագրի գրողական մի քանի կիրարկումներ, սկզբունքային հարցադրումներ, որոնք ցայսօր խորությամբ չեն քննարկվել անգամ մասնագիտական շրջանակներում։</div><div style="text-align: justify;">Այս խնդիրները Թեհմինա Մարությանը լուծում է գիտահետազոտական ավանդական և արդիական մեթոդների (պատմահամեմատական, զուգադրական, կառուցվածքային, հերմենևտիկական, միֆաքննադատական) միաժամանակյա, փոխհամակցված կիրառությամբ։ Նման սինկրետիկ, համազուգակցված հետազոտական մեթոդի շնորհիվ են քննվում Ղևոնդ Ալիշան-Հակոբ Օշական առնչությունները՝ բացահայտելով ոչ միայն նոր կառուցակարգեր և ուսումնասիրում նոր շերտեր ալիշանյան գրական բնագրում, այլև բավարար հիմք ստեղծում այդ գեղարվեստական տեքստերի տիպաբանական, կառուցվածքային նորովի մեկնաբանության և մինչ օրս չդիտարկված առանձնահատկությունների բացահայտման համար։</div><div style="text-align: justify;">Թեհմինա Մարությանը, ըստ էության, գրականության մեջ փնտրում է նախևառաջ նրա ազգային, այսպես կոչված պատմական- էթնիկական հատկանիշը՝ ուղիղ խնդրադրությամբ փորձելով աղերսներ հայտնաբերել երեկվա ու այսօրվա ժամանակները բնութագրող ազգային խնդիրների, հայոց ազգային կյանքի միջուկը ձևավորող և էքզիստենցիալ գոյաբանության ստորոգելին ճանաչելի դարձնող մի քանի իրողությունների միջև։ Եթե պատմություն ու ազգային ճակատագիր, ապա ժողովածուի մեջ առանձնանում են Հայոց Արցախին, հինավուրց ու հայաբույր Շուշիին, Արցախյան հարցին վերաբերող հոդվածները, որոնց մեջ ստուգաբանված են բազմաթիվ հարցադրումներ՝ կապված առասպելական այդ հողի էթնիկական նախասկզբի, արցախցու քրիստոնեական աշխարհայացքի ու բնիկության հետ։ Արցախահայության ճակատագիրը, ըստ գրականագետի, մի օր, պատմության խառնակ ժամանակներում, շեղվեց իր բնականոն ընթացքից, կատարվեց ողբերգական վրիպումը՝ ծանր փորձությունների ենթարկելով մի ամբողջ ժողովրդի։ Թեհմինա Մարությանը, սակայն, իրար կապակցելով պատմության ընդհատված ժամանակները, վերլուծելով-ներկայացնելով հայ նորագույն գրականության Արցախապատումի մի քանի հրաշալի դրվագներ, համադրելով բազմաթիվ փաստեր, հաստատ ու աներեր հավատքով փաստում է, թե այդ սրբազան հողը պարուրված է մարդկային բանականության, հոգևոր ու նյութական ստեղծումների, էթնիկական հիշողությունների այնպիսի աուրայով (նոոսֆերա), որ իմաստուն նպատակաբանվածությամբ պարզապես ստեղծում է ինքն իրեն։ Հողը, անկախ մեծապետական բոլոր արհավիրքներից, ապրում է նվիրական հիշատակներով ու իր վրա ապրող մարդկանցով։ Սա է քննադատի աշխարհայացքային ելակետը արցախյան հարցի վերաբերյալ, որ ճշգրտվում է պատմական փաստերով ու արխիվային բազմաթիվ նյութերով։ Մեթոդաբանական տեսակետից սա հայոց համընդհանրական, մասերի չտրոհված պատմության գիտական ընթերցում է, որ գրքում ստանում է կոնցեպտուալ, հայեցակարգային նշանակություն։</div><div style="text-align: justify;">Ահա այս կետում են հատվում «Գրականագիտական ուսումնասիրություններ» ժողովածուի գրականագիտական, ազգային-հոգեբանական, պատմափիլիսոփա-յական հոսքերը, մշակութաբանական բազմաթիվ հիմնարար հոսքեր՝ մի հետաքրքիր գիտական որակ ու խորքայնություն հաղորդելով գրքին։</div><div style="text-align: justify;">Իրար հաջորդող հոդվածները հետաքրքիր անցումներ ունեն՝ Սերո Խանզադյանի մի քանի ստեղծագործությունների ընդհանրական բնութագրումներ, ըստ այդմ՝ ուրվագիծ խանզանդյանագիտության ձևավորման ու զարգացման, ապա Ղևոնդ Ալիշան- Հակոբ Օշական, Ակսել Բակունց ու Արկադի Ծատուրյան, պատմատեսական խնդրահարույց մի քանի հարցադրումներ։ Կենտրոնում, միևնույնն է, ազգային հատկանիշն է՝ այդ միջուկից որոշարկվող տարաբնույթ զուգորդություններով։ Այս հատկանիշը թերևս ունի համախմբող, համակարգված աշխարհայացքային կիզակետ։ Այս սկզբունքով գրականագետը միաժամանակ համադրում է գրականության շարժման համընդհանրական ժամանակ և ազգային գրականության ժամանակ հասկացությունները՝ ոչ թե ավանդաբար ընդունված տրոհման, անջատումի նշանով, այլև հստակ եզրահանգմամբ, թե՝ գրականության ազգային չափանիշ հասկացությունը տեղային-ներփակ իրողություն չէ, այլ պատմական ու մշակութային համարժեք մեծություն այսպես կոչված ստեղծագործական դրույթների ու ընդհանրական, համամարդկային գաղափարների իրացման համաշխարհային չափանիշի նկատմամբ։</div><div style="text-align: justify;">Խնդիրները դրված են գիտականորեն հստակ և ճշգրիտ՝ մեկ հեղինակի ստեղծագործական ընթացքով ցույց տալ մի ամբողջ ժողովրդի տիեզերական համաչափ գոյության ընթացքը, ֆիզիկական ու հոգևոր ինքնաստեղծման ժամանակը, ապա ձևակերպել դրա փիլիսոփայական հանրագումարը։</div><div style="text-align: justify;">Բացառիկ գեղեցկության ու դրամատիզմի օազիս է գծում Ակսել Բակունցին նվիրված հոդվածը՝ վերնագրված «Կանայք Ակսել Բակունցի կյանքում և իբրև նախակերպարներ՝ ստեղծագործություններում»։ Երևի սյունեցին, սյունյաց աշխարհի ողջ հմայքն ու խորությունը իր ներսում կրող գրականագետն այլ կերպ չէր կարող գրել Բակունցի մասին, քան դա անում է Մարությանը։ Սա ավելին է, քան գրականագիտական հոդվածը։ Իզուր չի, որ մասնագիտական բոլոր սահմանները խախտելով, վերևում այն անվանել եմ Բակունցի մասին ասք- պատում։ Հիրավի, երիտասարդ գրականագետն այստեղ գեղարվեստական չքնաղ պատում է ստեղծում՝ անշուշտ, հենվելով բանասիրական ստվարածավալ նյութի ու փաստարկումների խորազնին ու հիմնավոր ուսումնասիրության վրա։ Նա նուրբ դիտարկումներով փորձում է առանձնացնել այն հիմնական շերտերն ու մոտիվները, որոնք ոչ միայն արտացոլում են Բակունցի կենսապատումի ինչ-ինչ դրվագներ, այլ որոնց գեղարվեստական արձագանքը տեսնում է գրողի բացառիկ հետաքրքիր կերպարների հոգեբանական դրամայի, մենության և չստացված ճակատագրի պատմության, պատմումի մեջ։ Ահա առաջին սիրո արձագանքները Թագուհի Սաֆրազբեկյանի կերպարում՝ զգացողությունները խորն են, գեղեցիկ ու իրական, իրական հեռանկարը՝ անտրիտուր ու անիրագործելի, ահա չքնաղ ու տարաշխարհիկ, աստվածային Խոնարհի նախատիպը՝ սյունյաց Լոր գյուղից Սուքիաս Առուստամյանի երրորդ դուստրը...։ Ահա բուռն ու այնքան կենսախինդ, իրական Մարիամ Ասլամազյանը, հետո Ժենյա Գուզալյանը, ում համար մի օր, Հանրային գրադարանում, հոգու թախծության ու անսահման մտերմության մի պահի Ակսել Բակունցը կարդաց «Ալպիական մանուշակը»... Օ՜, երանելի Բակունց, երիցս երանելի կանայք, որ մի օր թրթիռ տվեցիք այս հանճարեղ, «անաստվածորե՛ն» հանճարեղ սյունեցու երազներին, ջերմություն՝ նրա գրչին, ու հայոց նորագույն գրականության ամենաչքնաղ էջերի հերոսուհիները դարձաք։ Զարմանալ կարելի է, թե Թեհմնիա Մարությանը ինչպես է կարողացել այս պատմության ողջ հմայքը փոխանցել։</div><div style="text-align: justify;">Ինչևէ։ Մեր նպատակից դուրս է հանրագումարի բերել գիտական ժողովածուի ողջ ասելիքը և հեղինակի առաջադրած բոլոր տեսակետները։ Ասենք միայն, որ ուշագրավ դիտարկումներ կան նաև «Մեհյան» հանդեսի, Կոստան Զարյանի ու սևակագիտության արդի վիճակի, մեթոդական մի քանի խնդիրների առիթով։</div><div style="text-align: justify;">Թեհմինա Մարությանը կատարել է գիտականորեն փաստարկված վերլուծություններ, ապա ներկայացրել դրանցից բխող արդյունքներն ու տրամաբանական եզրահանգումները։ Այս իմաստով ժողովածուի գաղափարը լուծված է ըստ ձևակերպված խնդիրների և ընդհանրական բնագիր ստանալու հեղինակային մտադրության։ Հետազոտողը միանգամայն տիրապետում է արդի գրականագիտության հիմնարար հարցադրումներին, ժամանակակից գործիքակազմին և ընթերցողին է ներկայացրել կառուցվածքային և տրամաբանական ամբողջականությամբ լիարժեք և գիտականորեն համակարգված ուսումնասիրություն։ Գիրքն ունի ճիշտ ձևակերպված գիտական ապարատ՝ ծանոթագրություններն ու գրականության ցանկը կառուցված են ակադեմիական ընդունված չափանիշներով, ամբողջ ժողովածուն կազմված է բացառիկ խնամքով և բծախնդրությամբ։ Ողջունելի է հոդվածների այս ժողովածուի ծնունդը, հուսանք, որ այն օգտակար կլինի մասնագետներին, ուսանողներին, կդառնա անհրաժեշտ ձեռնարկ գրականությամբ զբաղվող շատերի հմար։</div><div style="text-align: justify;"><i>Ամփոփենք։</i> Այս հպանցիկ դիտարկումներն անգամ վկայում են, որ կատարված է գիտական պատշաճ մակարդակի, հստակ համակարգված աշխատանք, ինչը մեզ հնարավորություն է տալիս խոսելու Թեհմինա Մարությանի միանգամայն արգասավոր ու խոստումնալից հետագա ճանապարհի մասին, որ այսուհետ ևս սպասվում է նրան գրականագիտության ասպարեզում։</div><div style="text-align: right;"><br /></div><div style="text-align: right;"><b>Սիրանուշ Մարգարյան</b></div><div style="text-align: right;"><b>ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտ,</b></div><div style="text-align: right;"><b>բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ</b></div><div style="text-align: right;"><br /></div><div style="text-align: right;"><i><b>Աղբյուրը՝ Գիտական Արցախ, թիվ 3(14), 2022թ., էջ 315-320</b></i></div><div style="text-align: right;"><i><b><br /></b></i></div><div style="text-align: right;"><b><i>https://artsakhlib.am/wp-content/uploads/2022/11/%D5%8D%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B7-%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%AB-%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.pdf</i></b></div> mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-7143683003563597952022-09-12T11:07:00.000-07:002022-09-12T11:07:08.206-07:00ՎԱՐԴԱՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆ / Հայհոյանքի ուժը <div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGqLopy6qy-kNP0VpeKGgvaPiivHYRexKrBsqo2QDwzYausrQiuPqW-DoHQQGkUo9nHza1xnSi9mQ27JcMSitaqHdU30nO6hkeWU5m8fZCWlroFdMUHdaV9hYK-zXoqhVfCXHD7ffZ7ZfjzN-bNYqQPedONfWMUTsA_TIKMBLrGI-2fHi8-3eHiFGadg/s5504/vardan%20.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4785" data-original-width="5504" height="278" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGqLopy6qy-kNP0VpeKGgvaPiivHYRexKrBsqo2QDwzYausrQiuPqW-DoHQQGkUo9nHza1xnSi9mQ27JcMSitaqHdU30nO6hkeWU5m8fZCWlroFdMUHdaV9hYK-zXoqhVfCXHD7ffZ7ZfjzN-bNYqQPedONfWMUTsA_TIKMBLrGI-2fHi8-3eHiFGadg/s320/vardan%20.jpg" width="320" /></a></div><div style="text-align: justify;">Վաղուց էի մտմտում հայհոյախոսության հաղթարշավն ու նրա արատը պարսավել: Եվ իրոք, հապա մի պահ մեր շուրջը նայենք, համացանցում զօր ու գիշեր բազում ոգեսպառ, ունայնագործ էակներ հոգևոր պժգանք՝ գարշանք են ցրում: Իմացության ակունքները կարծես ցամաքել են, անզորության նախապաշարումի քարոզը՝ վարարել: Ամենուր խարխափանք է ու ատելավառ շփոթ. գոյիմաստ խոսքի՝ գրեթե իսպառ բացակայություն։ Հենց մի նշույլ անհամաձայնության, և մարդս պատրաստ է ի ցույց հանել մայրենի լեզվի նկուղներից գոյացող հայհոյախոսությունների ողջ զինանոցը…</div></div><div style="text-align: justify;">– Ի՞նչ կա զարմանալու, բա ասում ես՝ ուշունց ես տալիս, բա ուշունցն ի՞նչ անի դրանց,- ասաց Խորենը՝ հայհոյախոս պատկառելի բարեկամս, ու անհասցե հայհոյեց:- Հրեն,- հանդարտ շարունակեց,- էդքան խաչեր են դնում՝ հերիք չի, էլ բարձունք չեն թողել՝ պղծել են, հիմա էլ, խելքներին աշեցեք, Քրիստոսի արձանն են ուզում դնեն: Ա՛, ձեր… խալխերն ինչ են անում, դուք՝ ինչ… Էլ աշխարհում քաղաք չեն թողել՝ եկեղեցի են կառուցել, իսկ երկի՞րը… ձեռից գնում է:</div><div style="text-align: justify;">Խորենը հանրաճանաչ էր ու տարիքի հետ նաև՝ բեռով վաստակ ուներ: Հայհոյել սիրում էր, բայց ոչ երբեք՝ տանը։ Գիտեր՝ որտեղ: Ընկերներից շատերն արդեն չկային՝ կարոտ ուներ: Հաճախ էր միանում մեր ընկերախմբի կերուխումին ու… հորդում էր հայհոյանքը: Ապահովված էր ու ստեպ-ստեպ ինքն էր սեղան բացում: Մեկ-մեկ մտերմիկ զրուցում էինք:<span><a name='more'></a></span></div><div style="text-align: justify;">– Անկապ երկրում են շատ ուշունց տալիս. այնտեղ, ուր շատ են տագնապն ու անորոշությունը, անարդարությունն ու զրկանքը՝ հայհոյախոսությունը ծաղկում, փթթում է: Օրինակ՝ սովետի վերջին տարիներին պաշտոնյաների խոսքում հիշոցը քիչ էր, այժմ ուրիշ է: Լսիր՝ մի տես ինչե՜ր են խոսում խորհրդարանում: Ա՛, քո տունը շինվի, սաղ աշխարհը լսում է, է՜,- ասաց ու հանդիսավոր հղեց.</div><div style="text-align: justify;">– Թող ոչ ոք չհամարձակվի նախատինքով և հայհոյությամբ բացել իր բերանը որևէ մարդու պատվի ու պաշտոնի դեմ, ով էլ որ սա լինի: «Որոգայթ Փառաց», հոդված 129: Գնա՝ ստուգիր, ու նաև տես, թե էլ ինչեր է գրված մեր այդպես էլ չստեղծված երազ-պետության սահմանադրության մեջ:</div><div style="text-align: justify;">Ասաց ու նստեց թևաթափ: Հանեց ցիլինդր կոչվող գլխարկը, որի վերջին կրողն էր ինքը մեր քաղաքում, սղալեց մազերը, բռնցքած ձեռքը հենեց այտին, հայացքը հառեց աչքերիս, թե՝</div><div style="text-align: justify;">– Զարմանում եմ… խի՛ ես զարմանում՝ լեզուն ո՛չ ոսկոր ունի, ո՛չ էլ տակին՝ փուշ…</div><div style="text-align: justify;">– Բայց ասում են՝ մեր ժողովուրդն այնքան էլ հայհոյաբերան չէ, ու հիշոցը զգալի տեղ չունի մեր մշակույթի մեջ,- հարեցի:</div><div style="text-align: justify;">– Հայհոյանքը կա մարդկության մանկության արշալույսից ի վեր: Բանահյուսական գոհարներ են ծնվել հայհոյախոսության ընդերքում, փայլատակել՝ չքացել ու դեռ կան: Դա յուրօրինակ, անարյուն մարտարվեստի տեսակ էր ու մրցասպարեզ՝ նաև, ինչպես աշուղական զվարթ մենամարտերը: Հիշում եմ սա, որպես պատանեկան հիշողության պատառիկ,- ասաց ու մտասուզվեց առկայծող հուշերի դեղնահրկեզ հեռուներում: Սպասումս երկարեց:</div><div style="text-align: justify;">– Հին գյուղը,- վերջապես խոսեց,- թիկնած էր կիրճի դիմակա երկու դարավանդներին: Պաղ զեփյուռի թևին մշտապես ճախրում էին մարդկանց ճիչուկանչերը: Նրանց մեղրածոր աղաղակները, զարնվելով առապարներին, մարող ղողանջների նման արձագանքում էին հեռուներում: Երկու լեռնականներ լեզվակռվի էին բռնվել՝ դիրքավորված հակադիր ձորալանջերին: Որպես երկսայրի տեգաշեղբ, սուրում էր երկուստեք հայհոյանքը բիրտ, խոցոտում անտես, անարյուն: Կողմերից մեկն աժդահա էր: Ասում էին, որ սրա մահակն այնքան ծանր է եղել, որ որտեղով քարշ է տվել՝ տեղը երեք ամիս խոտ չի բուսել: Ու սրա նյարդերը տեղի են տալիս: Երբ կատաղած նետվում է առաջ, մրցակիցն ահաբեկ գոչում է.</div><div style="text-align: justify;">– Գալիս ես՝ ի՞նչ անես, հո մարդ չե՞նք սպանել, դու՝ էդտեղից, ես՝ էստեղից, կռիվներս անենք՝ պրծնի՝ գնա:- Ու կռիվը կանգնում է: Բա՜… եղել է նաև ծիսական հայհոյանք. մանուկ ժամանակ, երբ հոտաղ էի՝ լսել եմ մաճկալներից: Մեկ-մեկ, որ խոփը դեմ էր առնում քարին, տալիս էր՝ քիչ էր մնում ատամներս թափեր: Թունդ ուշունց-մաղթանք էին տալիս վարատեղը հաց բերող կանանց ու աղջիկներին: Ի դեպ՝ նրանց լսելի: Ինչպես հորովելով-ջանքով հողն էին սերմնավորում-ցանում, այնպես էլ հայհոյանքով այրական կանանց էին ցանկալի սերնդազորագործ մայրական շնորհ հղում: Դա յուրօրինակ աղոթք-հմայանք էր՝ չարխափան զորությամբ: Եվ դա նորմալ էր ընկալվում՝ հեթանոս սովորույթ էր:</div><div style="text-align: justify;">Ասաց, մատներն ագուցեց իրար մեջ, հորանջելով բազուկները վեր պարզեց, ձգվեց ու թե՝</div><div style="text-align: justify;">– Ա՛, ես դրանց… ասում ես՝ մեր մշակույթի մեջ: Մշակույթ ե՞ն թողել՝ հինը հիմնաքարուքանդ են արել՝ նախանձելի ջանասիրությամբ: Նոր հավատի մեջ հայհոյանքի տաբու կար: Հրապարակավ հայհոյած մարդն այդ օրը եկեղեցի մտնելու իրավունք չուներ:</div><div style="text-align: justify;">– Իրո՞ք:</div><div style="text-align: justify;">– Այո՛:</div><div style="text-align: justify;">Եվ ի՞նչ ունենար: Իսլամի ահալից ծովում ո՞վ էր քրիստոնյա կիսաստրուկ հպատակին հանդուրժել հայհոյել: Եվ ո՞ւմ հայհոյեր: Նայեք մեր հիշոցների բառամթերքը՝ ոչ մի հայկական բան: Անգամ՝ մինչ այժմ: Նախատինքն ու լուտանքը տիրողի մենաշնորհն էին: Ջլատ էր ու տկար մեր հայրենատեր ազատանին: Մեր ոսկե հունդերը, դարեր ի վեր, անպտուղ-անսերունդ սմքել են: Սմքել են՝ մի կտոր չորթան աղաչուն ու գթամուր լեզվի տակ, մեր անառիկ բերդաշխարհում այնքա՜ն առատորեն սփռված արանց ու կուսանաց մենաստան-անապատներում: Ու ոթել է մեր ցեղի արարչական բազկերակը… անխնա…</div><div style="text-align: justify;">– Բայց ի՞նչ եք կարծում, ո՞րն է հայհոյանքի բուն պատճառը,- հարցրի:</div><div style="text-align: justify;">– Հայհոյանքը ծնվում է հույզից: Հույզը բխում է սրտից, ցոլանում՝ փայլատակում դեմքին, այլակերպվում, դառնում զայրույթ ու զարմանք… չքանում՝ հանգչում: Ինչե՜ր է պարտակում դեմքը բյուրդիմակ: Մարդկային կերպարանքն անեզր ու անել հույզերի ցուցասպարեզն է ու… դամբարանադաշտը,- վրա տվեց փութով, ապա՝ թե.</div><div style="text-align: justify;">– Հայհոյական պոռթկումը զորավոր համադարման է: Ինչքա՜ն սրտեր կպայթեին, եթե չլիներ լարումնապարպ բալասանը: Կծնվի նա՛և զորությունից, և՛ անզորությունից, և՛ կարեկցանքից, և՛ ատելությունից… ու կհնչի հաճախ՝ ակամա: Անգամ երբևէ հայհոյանք չլսած մանուկը դա անելու հակում է դրսևորում: Ավելին՝ հորինում է: Որդիս, օրինակ, նեղացնողին «տոզնիկ», «դոզավալի», «կակոզնիկ» ու նման այլ բառերով էր պատվում: Վերջապես, ասում են, կա բուժամեթոդ՝ հայհոյաթերապիա, ու այն խնդիրներ է լուծում:</div><div style="text-align: justify;">– Հա՛, բայց դա այլ խնդիր է. առնականության հետ կապված: Ի՞նչ եք կարծում՝ հասարակության ո՞ր շերտերի լեզուն էր ավելի շատ պղծալից:</div><div style="text-align: justify;">– Ստորին: Նայեք՝ քննեք սլավոն ցեղի լեքսիկոնը, որը դեռ դարուկես առաջ մեծավ մասամբ ճորտ էր: Ցանկացած միտք դյուրորեն արտահայտվում է անպարկեշտ եռյակով, ու խոսքի մեջ համարյա ագրեսիա չկա: Նրանք գոյութենական սպառնանք չունեին. գեղջուկ կենցաղն էր հայհոյածին: Ի դեպ, հայհոյանքի մի տեսակ էլ կա, որ տարածված է գլխավորապես մեր լեռնաշխարհում: Այս դեպքում այն արտաբերվում է ոչ թե ցասումից, այլ, մի տեսակ, կրավորական արտահայտությամբ, բայց և, սակայն, սեփական անձն ընդգծելու մղումով և հիմքում ունի որևէ օտարամուտ անվան կամ բառի տառադարձության տարօրինակությունը: Ու հաճախ կարող ես տեսնել, թե ինչպես է մի արհեստավոր ասում հաստատապես սխալ դիրքորոշում ունեցող մյուս արհեստավորին. «Ա՜յ, Պարանապանեմաս(1) տեսնես»…</div><div style="text-align: justify;">Լավ, լավ, գլուխս… հարթուկեցիր, բեր մեր էշի գնից խոսենք՝ էս երկրի վերջն ի՞նչ է լինելու,- ասաց լուրջ-լուրջ ու ոտքի կանգնեց:</div><div style="text-align: justify;">– Չգիտեմ, վերջից եկողի դեռ չեմ հանդիպել. հանդիպեմ՝ կասեմ,- հեգնեցի:</div><div style="text-align: justify;">– Յամա՜ն կասես. կասե՜մ: Էլ ասելու բան չկա. երգներս երգված է. քանի դեռ հույսներս խաչի վրա է: Ու ոգեթափուր թիկունքներիս խաչեր առած, մեր իսկ հոգու թափառ տենչով, աշխարհացիր, հաստատ, կլինենք, ու մի սևագիր անեծք հավերժ կխարանվի մեր ազնվածին ցեղի ճակատին: Հեռու չէ այդ օրը, եթե խելքի չգանք. ե՛ս դրանց մերը…- ասաց ու հրաժեշտ տվեց, օրեր անց, նաև՝ պատիր աշխարհին:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">1. Գետ Լատինական Ամերիկայում։</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: right;"><b>Վարդան Սարգսյան </b></div><div style="text-align: right;"><b>Ակսել Բակունցի տուն-թանգարանի վարիչ, արձակագիր</b></div><div style="text-align: right;"><br /></div><div style="text-align: right;">Աղբյուրը՝ <a href="https://www.grakantert.am/archives/16203">22/07/2022</a> , <a href="https://www.grakantert.am/archives/author/tert-456">ԳՐԱԿԱՆ ԹԵՐԹ</a></div>mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-46870236113987487102022-04-14T12:23:00.005-07:002022-04-14T12:23:57.400-07:00ՆՈՐԱՀԱՅՏ ԴՐՎԱԳՆԵՐ ՀԱՄՈ ՍԱՀՅԱՆԻ ԵՎ ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԻ ԼԻԲԱՆԱՆՅԱՆ ԱՌՆՉՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXuI0ECyFO6xzQhb4iRbX6JjhBE129FGhOv5DWNEnyUPuqsqtTB4Qa5MgK_8ii8neJN7vS_kDSH6cm9iET68cY9qJJkeMCKvBhz5-TcnZKA4-iDci-HKdN3LZkFyOU95I5DmovfCosq_WepF8XHDXqPDLaBXnPEiUxMDtZ2uA5kVDVBSOKQ5E96rUJdw/s534/Baal4_0.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="534" data-original-width="460" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXuI0ECyFO6xzQhb4iRbX6JjhBE129FGhOv5DWNEnyUPuqsqtTB4Qa5MgK_8ii8neJN7vS_kDSH6cm9iET68cY9qJJkeMCKvBhz5-TcnZKA4-iDci-HKdN3LZkFyOU95I5DmovfCosq_WepF8XHDXqPDLaBXnPEiUxMDtZ2uA5kVDVBSOKQ5E96rUJdw/s320/Baal4_0.jpg" width="276" /></a></div><div style="text-align: right;"><i>«Մէկը սակայն իր հոգիին մէջ քեզ բարձր պիտի դասէ:</i></div><div style="text-align: right;"><i>Այդ «մէկը», գիտցիր, այս պարագային ես չեմ, այլ գալիքն է, ապագան:</i></div><div style="text-align: right;"><i>Դուն մեծցար՝ գալիքի մէջ»</i></div><div style="text-align: right;"><br /></div><div style="text-align: right;"><i><b>Սիմոն Սիմոնյան</b></i></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Համո Սահյանի ստեղծագործական կյանքում կա ուշագրավ մի դրվագ, որը կապվում է սփյուռքի, մասնավորապես Լիբանանի հայ գաղթօջախի հետ: Բեյրութում 1958-1978թթ.-ին Սիմոն Սիմոնյանի խմբագրությամբ հրապարակված «Սփիւռք» շաբաթաթերթը, հիրավի, հարուստ նյութ է պարունակում ժամանակի գրական-մշակութային անցուդարձի մասին՝ նաև ըստ ամենայնի լույս սփռելով հայրենիք-սփյուռք այդօրյա գրական կապերի վրա, որոնք հաճախ դուրս են մնացել մամուլի հետազոտողների ուշադրությունից: Բանն այն է, որ խորհրդային տարիներին «Սփիւռք»-ի որդեգրած ազգային-ազատական ուղղությունը անհամատեղելի էր խորհրդային մտակաղապարների հետ, ուստի և «Սփիւռք»-յան միջավայրը մեծ հաշվով անծանոթ մնաց հայրենի ընթերցողին: Չնայած Խորհրդային Հայաստանի անհանդուժողական դիրքավորումին՝ «Սփիւռք» պաբերականը ուշադրության կենտրոնում է պահել հայրենի գրական, մշակութային, հասարակական ու քաղաքական կյանքը՝ արձագանքելով կարևոր իրադարձություններին, մտահոգություններին՝ փորձելով ամեն կերպ սերտացնել գրական-մշակութային կապերը, կամրջել սփյուռքահայությանը: «Սփիւռք» շաբաթաթերթին, թեև փոքր-ինչ զգուշավոր, բայց հաղորդակցվել են հայրենի բազմաթիվ նշանավոր գրողներ, մտավորականներ, որոնց թվում՝ Դերենիկ Դեմիրճյանը, Գուրգեն Մահարին, Խաչիկ Դաշտենցը, Պարույր Սևակը, Հովհաննես Շիրազը և շատ ուրիշներ: Վերջինս գրեթե մշտական ներկայություն էր թերթում՝ հաճախ անտիպ ստեղծագործություններով, բաց նամակներով ու հրապարակումներով: Գրական ու մարդկային ջերմ շփումներ ունենալով հայրենի բազմաթիվ մտավորականների հետ՝ Սիմոնյանը «Սփիւռք»-ում պարբերաբար հրապարակել է նրանց ստեղծագործությունները, ուսումնասիրությունները, նամակները, զանազան գրությունները, առողջ բանավեճեր ծավալել ազգային հիմնախնդիրների շուրջ, արձագանքել գրական, մշակութային, կրթական նորություններին, հոբելյաններին: Ուշարժան են Սիմոնյան-Դեմիրճյան, Սիմոնյան-Մահարի, Սիմոնյան-Շիրազ, Սիմոնյան-Սևակ, Սիմոնյան-Համո Սահյան գրական ու մարդկային առնչությունները, որոնք լավագույնս արտահայտություն են գտել «Սփիւռք»-ի էջերում:<span><a name='more'></a></span></div><div style="text-align: justify;">Հակամետ ենք կարծելու, որ հայ հասարակական, քաղաքական, գրական ու մշակութային կյանքի բազմաթիվ բարեփոխություններ, որոնք 1950-1980-ական թվականներին կատարվել են հայրենիքում ու սփյուռքում, մեծապես վերաբերում են «Սփիւռք» շաբաթաթերթին և նրա երախտաշատ խմբագիր Սիմոն Սիմոնյանին:</div><div style="text-align: justify;">1974 թվականին Լիբանանահայ գրական շրջանակի հրավերով Համո Սահյանը մեկնում է Բեյրութ, որտեղ պետք է նշվեր նրա 60-ամյա հոբելյանը: Սահյանի կենսագիրներին քիչ հայտնի այս անկյունադարձին արձագանքել է Լիբանանի հայկական մամուլը, հատկապես «Սփիւռք» շաբաթաթերթը: 1974 թվականի ապրիլի 28-ի թիվ 18 համարում Սիմոնյանն ընթերցողին ուրախությամբ ծանուցում է Համո Սահյանի գալստյան մասին. <i>«Կ’ողջունենք հայրենի բանաստեղծ Համոյ Սահեանը, որ 20 Ապրիլին(1974) ժամանեց Պէյրութ: Տաղանդաւոր, հաւատաւոր, հայրենասէր ու համեստ բանաստեղծ մըն է Սահեան, որով զօրացաւ հայրենի բանաստեղծութեան արմատը: Վերջին տասնամեակին յարաճուն ու մշտանորոգ վերելք մը ապրեցաւ քերթողութիւնը Սահեանին: Ամենէն աւելի Սահեանով գոցուեցաւ մեծ բացը անդարձ մեկնող բանաստեղծներուն – Մահարի, Զարեան, Տարօնցի, Սեւակ: Իր լրջութիւնը եւ խոհականութիւնը կը յուսադրեն բեղմնաւոր իր վաղորդայնը: Բարի՛ գալուստ կը մաղթենք հայրենի թանկագին բանաստեղծին»<a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftn1">[1]</a>:</i></div><div style="text-align: justify;">Ծանուցման ներքո թերթը հրապարակում է Սահյանի «Ինչ արած, մարդ եմ» և «Անունդ տալիս» բանաստեղծությունները, ինչպես նաև լուսանկար՝ արված Վարուժան Սեթյանի կողմից:</div><div style="text-align: justify;">Սահյանի այցը Բեյրութ կազմակերպել էր Լիբանանահայ գրական շրջանակը՝ տեղի հայ շնորհալի երիտասարդ գրողների ու արվեստագետների նախաձեռնությամբ, որի կորիզը կազմում էին մեծահամբավ մի շարք գրողներ: Գրական շրջանակը կազմակերպում էր գեղարվեստական երեկոներ, դասախոսություններ, բանավեճեր, սփյուռքահայ ու հայրենի գրողների ստեղծագործությունների քննարկումներ: Այդ տարիներին լիբանանահայության հետ կապերի հաստատման ու զարգացման գործում մեծ էր Սփյուռքահայության հետ մշակութային կապի կոմիտեի դերը, որը համագործակցում էր նաև Լիբանանի գրական-մշակութային կազմակերպությունների, այդ թվում՝ Գրական շրջանակի հետ, կազմակերպում փոխադարձ այցելություններ, որոնք կոմիտեի աշխատանքներում մեծ տեղ էին զբաղեցնում:</div><div style="text-align: justify;">Գրական շրջանակը Համո Սահյանի հոբելյանը հանդիսավորությամբ նշում է 1974 թվականի մայիսի 3-ին Գյուլբենկյան հանդիսասրահում<a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftn2">[2]</a>: Բացման խոսք է ասել Մարտիրոս Գուշակճեանը, բանախոսները եղել են Վահե Վահյանը, Անդրանիկ Ծառուկյանն ու Գառնիկ Ադդարյանը, ասմունքողները՝ Վահան Թեքեյանը, Թ.Սպիտանյանը, Դոնարան ու Մհեր Մկրտիչյանը: Վերջում «հուսք բանքով» հանդես է եկել Համո Սահյանը, որ, խառնվածքով ակնհայտորեն չլինելով նման մեծաշուք հանդիսությունների սիրահար, իր կյանքի ամենաերջանիկ իրադարձությունն է համարել այդ տոնահանդեսը: Սահյանի խոսքն իր հոբելյանին նույն թվականի մայիսի 12-ի համարում հրապարակել է «Սփիւռք» շաբաթաթերթը, որը ներկայացնում ենք ստորև.</div><div style="text-align: justify;"><i>«Սիրելի՛ բարեկամներ, իմ ապրած ու չապրած 22.099 օրերից ամենանշանակալից օրն է այսօր ինձ համար… Թերեւս, ամենաերջանիկ պահը:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Այս անտեղաւորելի եւ անարտայայտելի երջանկութեամբ ես լցուած եմ ոչ իբրեւ բանաստեղծի, իմ հանրաճանաչութեան գիտակցումից: Դրանից ես վախեցած եմ էն գլխից:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Վաղուց եմ հասկացել, որ հանրաճանաչ լինելը վտանգաւոր բան է. նա շղթաներ է բերում գրողի համար, բերում է կախուածութիւն ընթերցողից, քննադատից, կախուածութիւն մինչեւ անգամ քո նախկին գրուածքներից:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ես կուզենայի միշտ գրել այնպէս, որ թուար թէ առաջին անգամն եմ գրիչ առնում: Ինձ երջանկացնում է ուրիշ մի հանգամանք. ձեզ մօտ, ձեր կողքին, ձեր առջեւ լինելուս հանգամանքը…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Մեծ է իմաստն այս հանդիպման: Սփիւռքի Հայութիւնն իր պատմութեան մէջ, թերեւս, առաջին անգամ նշում է հայրենի գրողի, որպէս իր գրողի յոբելեանը իր յարկի տակ, յոբելյարի ներկայութեամբ: Սա ըստ էութեան հայրենիքի եւ սփիւռքի հայութեան մշակութային կապերի զարգացման կիզակէտն է… Աննախընթաց, իմաստալից մի փորձ: Ես կուզենայի, որ փորձի փոխանակութիւն լինէր սփիւռքի ու հայրենիքի միջեւ: Կուզենայի, որ մեր հայրենիքը արժանի կերպով, առանց խտրականության, նշէր սփիւռքահայ բոլոր արժանաւոր գրողների, որպէս իր գրողների, յոբելյաններն իր յարկի տակ, իր նորօրեայ դահլիճներում, յոբելյարների ներկայութեամբ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ինձ ձեզ ներկայանալու պատիւը, հայրենի պոեզիան ներկայացնելու եւ հայրենիքի անունից խոսելու իրաւունքն ինձ տուել է չորս տասնամեակի անընդմէջ իմ տառապանքը հայրենական պոեզիայի բարդ ու դժուարին ոլորաններում:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Այդ մեծ տառապանքիս համար դուք լի ու լի ինձ վարձատրում էք այսօր, ձեր սրտագին ընդունելութեամբ, ձեր եղբայրական վերաբերմունքով, ձեր անմիջականութեամբ, ձեր մտերմութեամբ, մեծարանքի ձեր յուզումնալից խոսքերով:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Սակայն այդ բոլորը ես ընդունում եմ ոչ իբրեւ վարձատրութիւն, ոչ իբրեւ արտոնութիւն ու նուէր, այլ որպէս նոր պատուէր ու նոր պարտք: Պատուէր, որ պիտի կատարեմ պատուով, եւ պիտի հատուցեմ ինչ գնով էլ լինի:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Թոյլ տուէք իմ հասցէին ասուած գնահատանքի եւ մեծարանքի բոլոր ձեր խօսքերը փոխանցել մեր հայրենի բանաստեղծներին, իմ սերնդակիցներին ու գրչակիցներին – Վահագն Դաւթեանին, Սիլվա Կապուտիկեանին, Յովհաննես Շիրազին, Գէորգ Էմինին, Մարոյ Մարգարեանին, Հրաչեայ Հովհաննիսեանին եւ իր ստեղծագործութեամբ արդէն աւագի իրաւունք նուաճած իմ կրտսեր գրչեղբօրը՝ Ռազմիկ Դաւոյեանին, մեր պոեզիան մարդամէջ եւ աշխարհամէջ հանող այդ փայլուն համաստեղութեանը և այլոց…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Այսօրուայ հաւաքը – յարգանքի այս երեկոն մի կրկին անգամ ցոյց է տալիս Լիբանանի Հայութեան կենսունակութիւնը, նրա ամուր կապը հայրենի մշակոյթի հետ, նրա սէրը հայրենիքի եւ հայրենի արուեստի նկատմամբ, գոյատեւելու նրա հաւատն ու կամքը:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ես լի ու լի կշտացած լինելով յոբելյանական ամէն տեսակ արարողութիւններից, ծափերի որոտից ու դիֆերամբների հրավառութիւնից, հաճոյքով ներկա եղայ այս երեկոյին, եւ նրանից ստացած տպաւորութիւններն անջնջելի կը մնան իմ մէջ մինչեւ օրերիս վերջը: Դրա համար ես անսահմանօրէն շնորհակալ եմ Գրական Շրջանակի ղեկավարութիւնից, ձեր մասնակցութիւնից, ձեր համբերութիւնից, բոլորից:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Շնորհակալ եմ նաեւ այն բանի համար, որ երկու շաբաթ գտնուելով Լիբանանում, ձեզ մօտ, ձեր յարկի տակ, ես ինձ տանտէր եմ զգում եւ տան տղայ: Մինչեւ անգամ տանս կարօտելու առիթ ու ժամանակ չեմ ունենում:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Այսպիսի պահերին սովորաբար յոբելյարները հանդիսաւոր խոստումներ են տալիս հետագայ անելիքների մասին… բայց հասնելով որոշ տարիքի, սկսում ես հասկանալ, որ կեանքն ըստ էութեան անընդմէջ կորուստ է: Կորցնում ես ոչ միայն ատամներդ, մազերդ, աչքերիդ փայլը, այլ նաեւ հոգուդ ուժն ու հարստութիւնը:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Կտրւում ընկնում են մէկը միւսի ետեւից: Կտրւում են ոգին հողի հետ կապող պարանները, եւ հոգին, համարեա ազատագրուած ճօճւում, օրօրւում է իր սեպհական թեթեւութիւնից…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Հաւատանք, որ իմ այդ տարիքը դեռ չի հասել… Հաւատանք, քանզի առանց հաւատի ապրել չէինք կարող… Եւ դեռ հաւատալու շատ բաներ կան»</i><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftn3">[3]</a>:</div><div style="text-align: justify;">Իր ելույթը Համո Սահյանն ավարտել է հետևյալ բանաստեղծությամբ.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Հաւատում եմ քեզ, Հայոց հանճար,</div><div style="text-align: justify;">Քեզ համար դեռ տոներ կգան,</div><div style="text-align: justify;">Նարեկացիներ կգան աշխարհ,</div><div style="text-align: justify;">Սայաթ-Նովաներ կգան…</div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Նրանց թռիքչը մենք չունեցանք,</div><div style="text-align: justify;">Երևի հնար էլ չկար:</div><div style="text-align: justify;">Բայց մի համարիր մեղք ու յանցանք,</div><div style="text-align: justify;">Մի կոչիր խեղճ ու տկար:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Մենք հազար մազե կամուրջ անցանք,</div><div style="text-align: justify;">Տագնապով անցանք և ահով,</div><div style="text-align: justify;">Էլ մենք ինքներս կամուրջ դարձանք,</div><div style="text-align: justify;">Որ անցնես մեր վրայով…</div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Հավատում եմ քեզ, Հայոց հանճար,</div><div style="text-align: justify;">Քեզ համար դեռ տոներ կգան,</div><div style="text-align: justify;">Դեռ Վարուժաններ կգան աշխարհ,</div><div style="text-align: justify;">Սիամանթոներ կգան:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Նույն համարում «Սփիւռք»-ի խմբագիր Սիմոն Սիմոնյանը Սահյանի այցի ու հոբելյանի առթիվ ծավալուն առաջնորդական է ստորագրում՝ <b>«Համո Սահեան. Մարդ, կոմունիստ, հայ բանաստեղծ, ճշմարտության զինվոր»</b> խորագրով<a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftn4">[4]</a>: Ներկայացնում ենք այդ անդրադարձն ամբողջությամբ.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><i>«Ողջո՛յն հայրենի բանաստեղծ ՀԱՄՈՅ ՍԱՀԵԱՆԻՆ, որուն յոբելեանը տօնուեցաւ Լիբանանի հայութեան մէջ, 3 Մայիսին, 1974:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ողջո՛յն Զանգեզուրէն ծագած Հայոց բանաստեղծին, որ իր հետ կը բերէ պատմական Սիւնիքի հպարտութիւնն ու ինքնիշխանութիւնը եւ անոր Գեազբել լեռնագագաթի 3800 մեթր բարձրութինը:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ողջո՛յն բանաստեղծին, որ գիտցաւ իր քերթուածներուն մէջ յաճախ աղաղակել թէ ինք «ամենից առաջ» մարդ է, կոմունիստ է, բանաստեղծ է եւ ճշմարտութեան զինուորն է անկեղծ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ողջո՛յն քերթողին եւ քաղաքացիին, որուն հոգին զերծ ու անաղարտ մնաց մարդու և ժամանակներու մեղքերէն, որոնք ծանրօրէն բեռնաւորեցին ուրիշները, կամայ թէ ակամայ, գիտութեամբ եւ անգիտութեամբ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ապա մեր սրտագին ողջոյնը մասնատենք. ինչպէս մեր Դիւցազանավէպի «ողորմիները» և զանոնք ուղղենք Զանգեզուրի Գեազբել լերան արժանաւոր զաւկին:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>ՈՂՋՈՅՆ ՄԱՐԴՈՒՆ – Իր քերթուածներուն մէջ Համոյ Սահեան յաճախ կը յիշէ եւ կը յիշեցնէ թէ ինք մարդ է, ոչ անշուշտ երկրագունդի երեք միլիառ ութ հարիւր յիսուն միլիոն մարդերէն ո՛եւէ մեկը, այլ՝ իր բառերով՝ «Ամենից առաջ մարդ եմ աշխարհում», «աշխարհում ընտրած իմ ճանապարհով», «իմ խռովքներով ու խղճմտանքով», «ես իմ իշխանն եմ, իմ գլխի տէրը», «Հասկացէք էլի՜, ի՞նչ արած, մարդ եմ»…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Մա՛րդ՝ կոչումով, գիտակցութեամբ, «խղճմտանքով», «ընտրած ճանապարհով», իբրեւ «հակառակորդը ինչ կայ աշխարհում մարդուն հակառակ», ընդունելով միաժամանակ որ «ինչ-որ չափով եւ ինչ-որ տեղ դեռ թիապարտ եմ»…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Մա՛րդ, այսինքն՝ ազնիւ, որակաւոր եւ անկեղծութեամբ «ոսկեջրած»…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>ՈՂՋՈ՛ՅՆ ԿՈՄՈՒՆԻՍՏԻՆ, որ հաւատաց աշխարհի եւ մարդուն դարաւոր կեղտերէն մաքրագործումին՝ փշրումովը անարդարութեան ժանգոտած կապանքներուն, առանց սպասելու որ արդարութեան համար բարձրացող Կայծակէ Թուրը գործէ անարդարութիւն… Ողջո՛յն իր հաւատքին, «աշխարհում իր ընտրած ճանապարհին», մաղթելով իրեն պէս որ «պատուանդանները թեթեւնան, թեթեւնան նա՛և մեր բեռները»՝ կրկին գտնելով «դժուար գտած եւ հեշտ կորցրած մեր ինքնութիւնը»…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>ՈՂՋՈ՛ՅՆ ՄԱՆԱՒԱՆԴ ՀԱՅՈՒՆ, Սիւնեաց աշխարհի, նորօրեայ Զանգեզուրի զաւկին, որ այնքան սիրեց հայրենի քարափները, «Նայիրեան դալար բարդիները», «Որոտանի եզերքին», սարալանջերը, մայրամուտը, հաւատալով, խորապէս հաւատալով որ «լերան գագաթին օրն ուշ է մթնում», մինչ այնքան կանուխ կը մթնէ «քաղաքներու», նո՛յնիսկ Հայաստանի քաղաքներու մէջ… Սահեան բանաստեղծը սիրահարի սիրով սիրեց Հայաստան աշխարհը, որ «քարերով հարուստ է» եւ որ միայն Երեւան ու Լենինական չէ, այլ՝ լեռ ու արօտավայր, գիւղ ու գիւղացիութիւն, որոնք մեր ժողովուրդի յաւերժութեան ողնասիւնն են: Գերազանց հայրենասիրութեան մըրմունջ են Սահեանի հետեւեալ տողերը.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>«Հայաստան, անունդ տալիս,</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ժայռի մէջ մի տուն եմ յիշում:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Արեւոտ մի սար եմ յիշում –</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ճակատին ձիւնի պատառիկ»:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Հայ ժողովուրդի ամենէն անքաղքենի եւ հողահաւատ բանաստեղծն է Սահեան եւ ատով՝ ամենէն իրաւ, հայրենասէր քերթողներէն մէկը: Հայաստանի հին ու նոր վէ՛րքը ունի իր հոգիին մէջ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>ՈՂՋՈ՛ՅՆ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾԻՆ, որ ստեղծագործեց արուեստով ու ոգիով, «էն գլխէն» իմաստութեամբ իւրացնելով հայ բանաստեղծութեան ամենէն լուսաւոր ու մնայուն աւանդները՝ տոկուն, անփշրելի ու յաւերժական հայրենասիրութեան «քարափներու» վրայ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ողջոյն մանաւանդ իր յորդութեան ու բեղմնաւորութեան, որով ստեղծագործեց շռայլօրեն՝ հայրենի գարնան գետակներուն պէս: Սահեանի գրիչը օրհնուեցաւ Վանատրեան բեղմնաւորութեամբ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Գիտցաւ Հայոց բանաստեղծութան տաճարին բարդ աստիճաններէն քայլ առ քայլ բարձրանալ, քրմական ծանրութեամբ, իր քերթողական մուտքը առանց ծանուցելու կոչնակներով, ծնծղաներով եւ հրթիռներով: Գիւղացիական անշուք մուտքով ոտք կոխեց առաջին աստիճանին՝ տասներորդին վրայ դառնալու համար քուրմ ու քրմական սրբազանութիւն:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Կ’ողջունենք իր յորդութիւնը, իր ցարդ գրած ՏԱՍ հատոր քերթողական հունձքը - «Որոտանի եզերքին»(1946), «Առագաստ»(1947), «Սլացքի մէջ»(1950) «Ծիածանը տափաստանում»(1953), «Բարձունքի վրայ(1955), «Նայիրեան դալար բարդի(1958), «Հայաստանը երգերի մէջ»(1962), «Մայրամուտից առաջ»(1964), «Քարափների երգը» (1968), յատկապէս «Սեզա՛մ, բացուիր»(1972) եւ այլն, որոնց հանքերէն ա՛նպայման պիտի հանուին յիսնեակ մը «ադամանդներ»՝ հայ բանաստեղծութեան յաւերժական գանձարանին մէջ դրուելու համար Վարուժաններու, Սիամանթոներու, Մեծարենցներու եւ Թէքէեաններու կողքին, որոնց անունները մրմունջն են Սահեան բանաստեղծին:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ի վերջոյ մեծ ու մեծագոյն ողջոյն ՃՇՄԱՐՏՈՒԹԵԱՆ ԶԻՆՒՈՐԻՆ: Սահեանինն են այս բառերը.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>«Իմ երգերի մէջ խօսքերն եմ հիւսում</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ես ՃՇՄԱՐՏՈՒԹԵԱՆ,</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Եւ դրա համար կուրծքս չեմ ծեծում,</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Որ ինձ հաւատան:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ես ՃՇՄԱՐՏՈՒԹԵԱՆ ԶԻՆՈՒՈՐՆ ԵՄ ԱՆԿԵՂԾ»:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ողջոյ՛ն «ճշմարտութեան զինուոր» բանաստեղծին, որ իր գրածներուն համար կրցաւ իր «կուրծքը չծեծել», հակառակ անոր որ իր կեանքին առաջին եւ մեծ մասը ապրեցաւ երբ պատուանդանները թեթեւացած չէին, «սպառնալիքի եւ ահի մթին ամպերը դեռ անցած չէին» եւ «անմեղութիւնը զնդանից չէր ելած»…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Սահեան իբրեւ «ճշմարտութեան զինուոր» կեցաւ արդարին, յաւերժականին, հայրենիքին ու հայրենասիրութեան եւ մանաւանդ Գեղեցիկին կողքին, կռնակ դարձնելով յոռի բարքերուն, փառքին ու կողմնակալութեան՝ մեր կեանքին ու գրականութեան մէջ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ողջո՛յն սիրելի Համոյ Սահեանին, իր վաթսունամեակի սեմին, թող ան ըլլայ Նայիրեան դալար բարդի, Լիբանանի Մայրիներուն յաւերժականութեամբ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ս.Ս.»</i></div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Համո Սահյանը Սիմոնյան գրողին անձնապես ճանաչել է հենց Բեյրութում, խորապես հիացել ու տպավորվել նրա հանրագիտակ կերպարով, վայելել առաջին ընթերցումի հրճվանքը: Սիմոնյանի ընկերակցությամբ Սահյանը շրջել է Լիբանանի պատմամշակութային վայրերում, շփվել լիբանանահայ համայնքի հետ, մասնակցել տարբեր ստեղծագործական հանդիպումների: Ս.Գրիգորյանն իր «Բազմատաղանդ երախտավորը»<a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftn5">[5]</a> գրքում հրապարակել է մի բացառիկ լուսանկար Սահյանի՝ Բաալբեկի պատմական հուշահամալիր այցելությունից. լուսանկարում Սիմոն Սիմոնյանն է, Համո Սահյանը, Սիմոնյանի որդին՝ Սասուն Սիմոնյանը և գրող Երվանդ Պարսումյանը: Գրական սրտախոս զրույցներով հագեցած բեյրության երեկոների, Սիմոնյանի ու Սահյանի մարդկային ջերմ շփումների մասին է վկայում «Սփիւռք»-ի 1974 թվականի հունիսի 2-ի համարում «Խմբագրի օրատետրէն» խորագրի ներքո Սիմոնյանի հրապարակած փոքրիկ հուշակնարկը՝ վերնագրված <b>«Համո Սահեանին հետ. «Մի շան պատմութիւնը»</b><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftn6">[6]</a>:</div><div style="text-align: justify;"><i>« -Կեանքումս մի անգամ միայն արձակ եմ գրել,-ըսաւ հայրենի բանաստեղծ Համոյ Սահեան եւ յառաջացաւ դէպի երկու քայլ անդին գտնուող պատշգամբը՝ պանդոկի հինգերորդ յարկի իր սենեակին:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Իրիկնամուտ էր. Անկէ` պատշգամբէն ցոյց տալով շէնքերու միջեւ գոյացած բացը, ըսաւ.</i></div><div style="text-align: justify;"><i>-Այսպիսի մի բաց շրջափակում, շէնքերի միջեւ, ապրում էր մի գեղեցիկ շուն, յաղթ հասակով, առատ ստեւներով, բոլոր իր նմաններից շատ գեղեցիկ մի շուն: Սիրում էինք նրան. բոլոր պատշգամբներից կերակուր էինք գցում վար:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Մի օր, այսպիսի մի պահին, լսեցի գոռում-գոչում, անհամար շների ահեղ հաչոց. հարիւրաւոր մանր-մունր շներ յարձակւում են մեր թաղի գեղեցիկ շան վրայ. որտեղի՜ց հավաքուել են, ինչպե՜ս համաձայնել են իրար հետ, ո՞վ համաձայնեցրել է այս կեղտոտ շներին՝ այսպիսի մի միացյալ յարձակում գործելու գեղեցիկ ու մի հատիկ շան վրայ: Զայրացած էի. հէնց նոյն րոպէին ճաշասեղանից վերցրի պահածոյ մսի տուփը, գցեցի վար՝ շների ոհմակի վրայ եւ ապա իջայ վար: Ի՜նչ տեսնեմ… Մեր թաղի գեղեցիկ շունը փռուել էր գետին, արիւնլուայ… Մի քանի րոպե անց՝ փակեց աչքերը… Արդէն փախել էին նրան գզգզող մանր-մունր, փողոցի կեղտոտ շները… Գզգզել, յօշոտել, սպանել էին նրան, որովհետեւ իրենց նման չէր մեր շունը, տարբեր էր իրենցից,գեղեցիկ էր, շա՜տ գեղեցիկ: Համոզուեցի, որ իրար նման եղողները, այսինքն՝ միջակութիւնները չեն հանդուրժի գեղեցկին…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Է՜հ, սիրելիս,-վերջացուց իր խօսքը Համո Սահեանը,- էդպէս է նաեւ մեր գրականութեան մէջ. բազում միջակութիւններ չեն հանդուժում սակաւ տաղանդաւորներին: Բայց ամենից զարմանալին ա՛յն է, որ ի՜նչպես սերտորեն իրար հետ զինակցում են միջակութիւնները ընդդէմ մենակ մնացած տաղանդաւորին, «գեղեցկին»… Կենդանիների մէջ միմիայն մարդը եւ նրա հետ ապրող եւ նրա բնաւորութիւններին ընտելացած շունն է, որ սպանում են իրենց նմաններին. միւս անասունները, առիւծը, օձը, վագրը եւ այլն, չեն սպանում իրենց նմաններին. կռւում են, բայց երբ տապալում են եւ յաղթում. դէն են գցում յաղթուողին եւ հեռանում…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Համոյ Սահեան այս պատմութիւնը ըրաւ գիրքի մը առթիվ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Առիթ պիտի ունենանք իր շան պատմութիւնը կրկնելու:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Իր արձակ այդ էջը փնտռեցինք, բայց չգտանք:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Երանի՜ թէ մէկը գտնէր եւ մեզի ղրկէր:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Կուզենք արտատպիլ զայն իր հարազատութեամբը:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ս.Ս.»</i></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Իհարկե, Սահյանը նման բովանդակությամբ արձակ գործ չունի, և այս պատմության «միտք բանիով» պետք է հիշել միայն նրա «Շները» խորիմաստ բանաստեղծությունը՝ «ուրիշ տեսակի շների մասին»: Այստեղ Սիմոնյանը հետաքրքրական վկայություն ունի, որ իրենց բեյրության հանդիպման ու զրուցախոսության ընթացքում Սահյանը շան պատմությանն անդադարձել է «մի գրքի առիթով»: «Սփիւռք» շաբաթաթերթի նույն թվականի թիվ 26-ի մի ուշագրավ հրապարակումը՝ Սիմոնյանին հասցեագրած Սահյանի նամակը, կարծես բացապարզում է, թե որ գրքի մասին է խոսքը: Բեյրութում գտնվելու օրերին Սիմոնյանը Սահյանին է նվիրում իր «Լեռ և ճակատագիր» հատընտիրը, որը հայտնություն էր Սահյանի համար: Սահյանը տեղեկանում է նաև Սիմոնյան - «Սփիւռք» - Խորհրդային Հայաստան ոչ այնքան հարթ հարաբերությունների մասին, որոնք հատկապես սրվել էին «Սփիւռք»-ում 1960-ականներից Սիմոնյանի բարձրացրած ազգային հարցերի պատճառով<a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftn7">[7]</a>: Նամակը թվագրված է 22.05.1974թ., որ միաժամանակ Սահյանի՝ Բեյրութից հայրենիք վերադառնալու օրն էր: Վերադարձից առաջ Համո Սահյանը նամակով արտահայտել է Սիմոնյանի նորահայտ ստեղծագործությանն առնչվելու գրական վայելքից ելքավորված գեղեցիկ հույզերը: Նամակը Սիմոնյանի գրական տաղանդի ինքնահատուկ գնահատություն է: Բանաստեղծը Սիմոնյանին տեսնում է հայ դասական արձակագրության Բակունց, Համաստեղ, Շահնուր ծիրում և ցավ ի սիրտ ափսոսում, որ նոր է ծանոթանում նրա «հմայիչ ու մեծ» ստեղծագործությանը: Սահյանը տողատակով նաև խոր մտահոգություն է արտահայտում Սիմոն Սիմոնյանի անվան ու գործի մասին հայրենի ընթերցողի անտեղյակության, մասամբ նաև հանիրավի ու միտումնավոր լռության առնչությամբ: Ահա այդ բացառիկ նամակն ամբողջությամբ.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;"><i><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxDvGNHkoEAI4aJEsG7SJLowxcXM2ziheTytCN51QWOAStIidFT07NFmjnRTPKhMEQD6b0yPuw6YW7Lo0FXmsxkNIpmM3wY4EUUNcF1a9_MtjFqqSoHpiyKkcU4sBi18PVC6fzmgR5iPaLTHwIV76kMMMzoe5ZGiqiIqP86_AqpvPwnJoFcU0dkrFYGA/s1686/SahyansHandwriting.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1686" data-original-width="1630" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxDvGNHkoEAI4aJEsG7SJLowxcXM2ziheTytCN51QWOAStIidFT07NFmjnRTPKhMEQD6b0yPuw6YW7Lo0FXmsxkNIpmM3wY4EUUNcF1a9_MtjFqqSoHpiyKkcU4sBi18PVC6fzmgR5iPaLTHwIV76kMMMzoe5ZGiqiIqP86_AqpvPwnJoFcU0dkrFYGA/s320/SahyansHandwriting.jpg" width="309" /></a></div>«Հարգելի ընկեր Սիմոնյան,</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Կարդացի «Լեռ և ճակատագիր» Ձեր գիրքը:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ցավում եմ, որ նոր եմ ծանոթանում Ձեր հիանալի արվեստին, նոր եմ ոտք դնում ձեր ստեղծած հարուստ և ինքնադրոշմ աշխարհի շեմքին...</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Բայց և երջանիկ եմ առաջին ընթերցումի ուրախությամբ ու հրճվանքով:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Իսկապես, ինչպե՞ս է եղել, որ եղել է: Ինչպե՞ս է եղել, որ չեմ ճանաչել իմ ժամանակակից ու տարեկից գրողի այսքան հմայիչ ու մեծ ստեղծագործությունը: Արդարանալու հիմքեր կան, բայց, միևնույն է, հանցավոր եմ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ոչ մի շինծու և մտացածին բան չկա Ձեր արվեստում: Ամեն ինչ բնական է, տեսած. լսած, շոշափած, զգացած, ապրած ու ապրեցնող:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Հոգուս պարտքն եմ համարում մոտ ժամանակներս ժամանակ գտնել և հանգամանորեն գրել Ձեր գրքի մասին, ցույց տալ այն նորը, որ եզակիորեն Ձերն է, հնարավորին չափով ցույց տալ Ձեր արվեստի տեղն ու նշանակությունը մեր մշակույթի մեջ: Դժբախտաբար, մենք աշխարհամեջ հանելու արձակ չենք ունեցել: Բակունց, Շահնուր, Համաստեղ - սրանցով է սկսվում մեր արձակը: Նորերը՝ Մաթևոսյան, Խալափյան, Մեքոնյան, ծնվել են դրանցից և լայն հեռանկարներ են խոստանում:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ձեր տեղը առաջին երեքի շարքում է: Քսաներորդ դարի արձակ է Ձեր արձակը, ըստ էության, ակունքից կտրված, բայց ակունքներով ապրող մարդիկ են Ձեր հերոսները: Մարդկային բարոյականության նորմաները պահպանող մարդիկ: Քսաներորդ դարի մարդկանց ճակատագրին ավելանում է նաև մեր ազգային ողբերգությունը, և մարդիկ ավելի են կոնկրետանում: Գիրքն ընդհանրապես ինձ շատ դուր եկավ, պատմվածքները գրված են առանց ճիգի, հայկական համ ու հոտով, բարբառի վարպետ օգտագործումով:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Դուք գրել եք պատմվածքներ, որոնք կարող են զարդերը կազմել ամեն մի ազգային գրականության: Չնայած համեմատություններ չեմ սիրում, կարդալով ձեր «Երեք օրակարգ»-ը հիշեցի Չարենցի «Երկիր Նաիրի»-ն և Բակունցի «Կյորես»-ը:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>«Երեք օրակարգ»-ը առանց զեղչ ու զիջումի կանգնած է մեր գրականության գլուխգործոցների կողքին:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Տասնամյակներ առաջ իրենց բնօրրանից կտրված մարդիկ դեռ ապրում են այդ բնօրրանով և դեռ հող են կիսում: Աշխարհից կտրված խեղճեր: Հեղինակի թեթև ժպիտի մեջ ես տեսնում եմ այդ մարդկանց ճակատագրի համար ճմլվող սրտի ողբերգությունը:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Այս պատմվածքը լիովին ապահովում է հեղինակի անմահությունը, և անհնար է, որ երբևէ մեր գրականությունը չհպարտանա նրանով:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Բարոյականության պատրիարքի անզուգական կերպար է բեռնակիր Օհանը համանուն պատմվածքում:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Կան ուրիշ դասական պատմվածքներ էլ: Ավաղ, ժամանակ չունեմ նրանց մասին խոսելու:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Կգրեմ հանգամանորեն, առ այժմ համբուրում եմ արվեստագետի վաստակած ճակատդ»<a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftn8">[8]</a>:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ձեր՝ Համո Սահյան</i></div><div style="text-align: justify;"><i>22.5.74թ. Բեյրութ</i></div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Սահյանի նամակը հրապարակելով «Սփիւռք»-ում՝ Սիմոնյանը անչափ խորիմաստ ու հուզիչ պատասխան խոսք է գրում՝ ենթատեքստով դարձյալ ակնարկելով «շան պատմության» դառնաղի իրողությունը, որ նաև իր ստեղծագործական ճանապարհին էր վիճակված.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><i>«Սիրելի՛ Սահեան,</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Շան պատմութենէդ ետք՝ այս գիրը: Եղաւ՝ երկու:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Բայց ինչու՞ այս գիրդ, սիրելի՛ Սահեան, այն ալ՝ մեկնումիդ առաւոտը: Ինչու՞ այս բացականչութիւնը. «Իսկապէս, ինչպէս է եղել, որ եղել է»:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ես ալ քեզի պէս չեմ գիտեր թէ «ինչպէ՛ս է եղել, որ եղել է»:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Բայց՝ «եղե՛լ է»: Փաստ է: Կ’երեւի թէ կ’ըլլայ եւ եղած են նման բաներ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Երկուքս ալ բացատրութիւն չունինք, ունենալով հանդերձ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Թերեւս միակ բացատրութիւնը կրնայ տալ քու «շան պատմութիւն»-դ, զոր պատմեցիր երեկոյ մը՝ միտքդ երկար չարչրկելէ ետք, կամ աւելի ճիշտը՝ մտքիդ չարչրկումը մեղմելու համար:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Բոլոր շուները, նո՛յն տիպի, նո՛յն հասակի, չեն հանդուրժեր ներկայութիւնը, գոյութիւնը իրենցմէ տարբեր շան մը, գեղեցիկ ու մեծ շան մը, կա՛մ պէտք է ըլլան իրենց նման, կա՛մ պէտք է յօշոտուին իրենցմէ տարբեր եղողները:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Միջակութեան ստեղծած ու պարտադրած դժխեմ օրէնքն է:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Շուները կը յօշոտեն իրենցմէ տարբեր եղողները, իսկ գրականութեան միջակութիւնները՝ ԼՌՈՒԹԵԱՄԲ կը շրջապատէն տաղանդաւորները:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>«Իսկապէս, ինչպէ՜ս է եղել, որ եղել է»…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Բայց ես երջանիկ եմ եղածին համար: Երջանի՛կ եմ, որ տարբեր եմ լռութեան դարբիններէն (այս ափերու գրական թերթեր, գրականագէտներ, գրողներ):</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ու հիմա կը փորձես փշրել այդ լռութիւնը, այսինքն միջակութեանց վոհմակին կաղկանձը լռեցնել:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Պիտի լռե՞ն: Միջակութիւնները զինակցիլ գիտեն, տաղանդաւորները՝ ոչ: Այս վկայութեամբդ, պիտի հակադրուիս բանգէ՜տ «բազմութեան» մը դեմ, պիտի անջատուիս անոնցմէ եւ ուղիղ կենաս Օշականի կողքին, որ 1947 թուին նո՛յնը վկայեց առաջին պատմուածքներուս առթիւ: Օշականեէն մինչեւ Համոյ Սահեան կամուրջ մը կը մղուի, որուն տակէն թող հոսին «լռութեան ձայները»…</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Մէկը սակայն իր հոգիին մէջ քեզ բարձր պիտի դասէ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Այդ «մէկը», գիտցիր, այս պարագային ես չեմ, այլ գալիքն է, ապագան:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Դուն մեծցար՝ գալիքի մէջ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Սիրելի՛ Համոյ, դուն «մի քիչ մարդ» չես, ինչպէս յաճախ կը յիշեցնես քերթուածներուդ մէջ, այլ լիակատար, արժանաւոր ու արժանավայել մարդ, որովհետեւ գիտես վկայել խիղճովդ եւ ծառայել միջակութեանց դեմ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Երախտապարտ եմ քեզի, որովհետեւ գիրդ զիս մղեց վերադառնալ ստեղծագործութիւններուս, որոնցմէ ընդհատուած էի:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Կը սպասեմ խոստումիդ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>«Հոգուս պարտքն եմ համարում մոտ ժամանակներս ժամանակ գտնել և հանգամանորեն գրել Ձեր գրքի մասին, ցույց տալ այն նորը, որ եզակիորեն Ձերն է…»:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Մեր ժողովուրդի փոքրիկները շատ փոքր են, եւ մեծերը՝ շատ մեծ:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Համբոյրով՝</i></div><div style="text-align: justify;"><i>ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆԵԱՆ</i></div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Ցավոք, Համո Սահյանն այլևս չանդրադարձավ Սիմոնյանի ստեղծագործությանը: Ամեն դեպքում մեզ որևէ անդրադարձ մինչև այսօր հայտնի չէ: Բացառված չէ, որ նրանց նամակագրությունը շարունակվել է, և Սիմոնյանի արխիվում պահպանված նյութեր լինեն: Անշուշտ, դրանք կամբողջացնեն այս գեղեցիկ ու նորահայտ գրական բարեկամության պատմությունը: Ցավոք, այդ տարիներին խորհրդային գաղափարախոսության կրողները մեծապես խոչընդոտում էին «Սփիւռք»-ի ազատախոհ խմբագրի՝ հայրենի գրական միջավայրի հետ առողջ ու լիարյուն շփմանը: Անկախ քաղաքական հալածանքներից, «գրական միջակապետության»(Հակոբ Օշական) հաղթարշավից՝ Սիմոնյանը միշտ մնաց հայրենիքի ու իր գրչակից ընկերների կողքին:</div><div style="text-align: justify;"><i>«Ես քու զաւակդ եմ հարազատ՝ ինծի ապտակ զարնես թէ ծափ, վասնզի ափսո՜ս, շա՜տ ափսո՜ս, նոյնն են քու ծափդ ու ապտակդ: Երեսուն տարի, մինչեւ երէկ, ինծի ապտակ զարկիր մէկ ափովդ, երբ ես Ղարաբաղ ու Նախիջեւան պահանջեցի, Արեւմտեան Հայաստան, Վան ու Մուշ պահանջեցի, իսկ հիմա երկու ափերովդ ծափ կը զարկես երբ ես զանոնք չեմ պահանջեր, եւ կ'աղօթեմ առ Տէր, որ առ այժմ եղածը պահէ: Ապտակէդ, ես վրջեցի իմ հօրս ձիուն պէս, իսկ հիմա կուց-կուց արիւն կու լամ, երբ ծափ կը զարնես ինծի, այնքա՜ն ուժգին ու բուռն:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Ծափդ ու ապտակդ երանի՜ թէ տարբեր, շա՛տ տարբեր ըլլային:</i></div><div style="text-align: justify;"><i>Բայց դարձեալ, միշտ ու յաւիտեանս յաւիտենից, յարգա՛նք քեզ, հայ ժողովուրդ» (Սիմոն Սիմոնյան):</i></div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: right;"><b>ԹԵՀՄԻՆԱ ՄԱՐՈՒԹՅԱՆ</b></div><div style="text-align: right;"><b>Բ.գ.թ., դոցենտ</b></div><div style="text-align: right;"><b><br /></b></div><div style="text-align: right;"><b>2020թ.</b></div><div style="text-align: center;"><b><br /></b></div><div style="text-align: center;"><b>ԾԱՆՈԹԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ</b></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftnref1">[1]</a> «Սփիւռք», 28 ապրիլի, 1974թ., թիվ 18,էջ 1:</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftnref2">[2]</a> Թորանյան Թ., Լիբանանահայ գրական շրջանակի 40 տարին, Պեյրութ, 1990, էջ 56:</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftnref3">[3]</a> «Սփիւռք», 1974թ., 12 մայիսի, թիվ 19-20, էջ 12:</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftnref4">[4]</a> «Սփիւռք», 12 մայիսի 1974թ., թիվ 19-20, էջ 1:</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftnref5">[5]</a> Գրիգորյան Ս., Բազմատաղանդ երախտավորը, Ե., 1999, էջ 56:</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftnref6">[6]</a> «Սփիւռք», 2 հունիսի, 1974թ. թիվ 23, էջ 1:</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftnref7">[7]</a> «Սփիւռք»-ն իրավամբ դարձավ հայ մտավորականության անկախ մտածումի բեմը՝ գրական-գեղարվեստական արդյունավորումներից բացի կարևոր դերակատարություն ունենալով ազգային հիմնախնդիրների խորքային լուսաբանման, գաղթաշխահի մտահոգությունների վերհանման, դրանց լուծման ուղիների որոնման, հայի արդար դատն ու հայկական հողերի վերամիավորման պահանջն աշխարհալուր դարձնելու, ընթերցողներին ազգային տագնապների շուրջ մեկտեղելու, սփյուռքահայությանը կամրջելու երախտառատ գործում:</div><div style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/User/Downloads/%D4%B9%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%20-%20%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20-%2004.09.21.doc#_ftnref8">[8]</a> «Սփիռք», 1974թ. 23 հունիսի, թիվ 26, էջ 1:</div><div style="mso-element: footnote-list;"><div id="ftn8" style="mso-element: footnote;">
</div>
</div>mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-21969414389119751422022-03-21T13:06:00.007-07:002022-03-21T13:14:34.300-07:00ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆ / Դեղը <div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhMNKN7YEn2SxxJWZKCZmkVIyPkaIPvdgttmbI2a5idC-cT2vM90K_--NaXNWrKH3T-ULJ1HqnTltbjfssSrlacI52lOY5syYvM7wXwd4V_bSMVQ81SHfiAXFlfqjxAqUoBFqQJ46LVDmiO23JHBVCemjl_ECxSa9q8HUqRZqhi0Lp-qVvy56i71yw6Sw=s800" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="540" data-original-width="800" height="216" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhMNKN7YEn2SxxJWZKCZmkVIyPkaIPvdgttmbI2a5idC-cT2vM90K_--NaXNWrKH3T-ULJ1HqnTltbjfssSrlacI52lOY5syYvM7wXwd4V_bSMVQ81SHfiAXFlfqjxAqUoBFqQJ46LVDmiO23JHBVCemjl_ECxSa9q8HUqRZqhi0Lp-qVvy56i71yw6Sw=s320" width="320" /></a></div></div><div style="text-align: justify;">Հայոց Աշխարհի մեծ ու հայրենասէր քնարերգուն՝ Յովհաննէս Շիրազ եւ խոնարհ ու բազմատաղանդ արձակագիրը՝ Խաչիկ Դաշտենց — երկուքն ալ Խաչատուր Աբովեանի պէս Հայոց նո՛ր «Վէրք»ով կոտտացող բիւրեղ հոգիներ, զարմանալի զուգադիպութեամբ մը արտասահմանցի հայ փոքրիկ օրիորդի մը՝ Սեդա Ռշտունիի ալպոմին մէջ պահանջած են միեւնոյն «ԴԵՂԸ» վասն փրկութեան ու բժշկութեան Հայոց Վէրքին, Հայոց Հիւանդութեան, իմանալէ ետք թէ փոքրիկ օրիորդը ապագային դեղագործ պիտի դառնայ: Կը հարցնէ Շիրազ — պահանջելու համար. — «Այնպիսի մի ԴԵՂ կարո՞ղ ես գտնել, որով կարենամ գտնել դուռը մեծ Արարատի»: «Դե՛ղ» գտնելու համար դուռը մեծ Արարատի: Իսկ բարի ու մանիշակի պէս խոնարհ Դաշտենց կարծէք կը հեւայ. «Մինչեւ Սասունը եւ Մուշը չլինեն ներկայ Հայաստանի սահմանների մէջ՝ մենք ՀԻՒԱՆԴ ենք եւ դեղագործների կարօտ»: «ՀԻՒԱ՛ՆԴ ենք մենք», ըստ Դաշտենցի, եւ «կարօտ՝ ԴԵՂԱԳՈՐԾՆԵՐԻ»... </div><div style="text-align: justify;">«Հիւանդ» ենք ազգովին եւ պէտք ունինք «դեղի»: </div><div style="text-align: justify;">Հայրենական երկու գրողներէն մէկը դեղ կ'ուզէ «Արարատի դուռը գտնելու», միւ<span></span>սը՝ «Սասունը եւ Մուշը բերելու ներկայ Հայաստանի սահմաններուն մէջ»: </div><div style="text-align: justify;">Թող ներէն մեզի մեր հայրենական համբուրելի երկու գրողները, մենք ԴԵՂ կ'ուզենք նախ ՈՒՐԻՇ բաներու համար, մեծ Արարատի դուռը գտնելէ առաջ, Սասունը եւ Մուշը եւ ուրիշ շատ սիրելի բնագաւառներ շալկելով բերելէ առաջ, վասն բժշկութեան Հայոց «Վէրք»ին… <span><a name='more'></a></span></div><div style="text-align: justify;">«Դե՛ղ» կ'ուզենք, ամենէն առաջ, բուժելու համար մեր ժողովուրդին շարք մը «հիւանդութիւնները», որոնց վարակիչ ու հիւծող մանրէները տարածուած են եւ կը սպառնան մեր ազգային ու հաւաքական գոյութեան, կենսունակութեան ու կամքին: Չէ՞ որ առողջ մարմիններու մէջ կրնան կենսագործել առողջ միտքերը. մեր ազգային առողջութեամբ միայն կրնանք հասնիլ մեր ազգային իտէալներուն եւ նուաճել զանոնք. hամազգային առողջութեամբ միայն կրնանք «գտնել դուռը մեծ Արարատին» եւ «Սասուն, Մուշ» եւ այլ սրտահատոր գաւառներ բերել ոչ միայն ներկայ, այլեւ պատմական Հայաստաններու սահմաններուն մէջ: </div><div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhgwPBdoaSpN5CKpEPSJrf9F50JioU3LKzf3ctnB6MpwHmISz4Y7y3y7rOb2dSuPdmes9uQoJv0-ojcjqMHSFTVG57RDrpaac92c3Iufc70G5e7__CAWIXjH_hAySZ6r2cVwlTJHNfQlWPca_u6nBLjf2PY3dRE4u8vDSY6At8OWKsLENpOKFjP2L6Zzg=s2437" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="2437" data-original-width="1000" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhgwPBdoaSpN5CKpEPSJrf9F50JioU3LKzf3ctnB6MpwHmISz4Y7y3y7rOb2dSuPdmes9uQoJv0-ojcjqMHSFTVG57RDrpaac92c3Iufc70G5e7__CAWIXjH_hAySZ6r2cVwlTJHNfQlWPca_u6nBLjf2PY3dRE4u8vDSY6At8OWKsLENpOKFjP2L6Zzg=w263-h640" width="263" /></a></div>Այո՛, «դե՛ղ» կ'ուզենք ամենէն առաջ բուժելու մեր անկեղծութիւնը, ազատասիրութիւնն ու ազատախոհութիւնը, մե՛ր վարչագիտութիւնը, մե՛ր քաջութիւնը, ճշմարտասիրութիւնը, մա՛նաւանդ մեր համբաւաւոր խելքը… </div><div style="text-align: justify;">Ասո՛նք, մեր ժողովուրդին այս սքանչելի առաքինութիւնները եւ յատկութիւնները «հիւանդ» են եւ ժահրոտ վարակում ստացած են, սիրելի՛ Շիրազ եւ սիրելի՛ Դաշտենց… Միթէ՞ ազգային ու համազգային կեղծիքով, ստրկամտութեամբ, միջակութեամբ, վախկոտութեամբ, վատութեամբ, ստախօսութեամբ եւ անմտութեամբ կարելի է «գտնել դուռը մեծ կամ փոքր Արարատի» եւ «Սասուն, Մուշ» եւ այլ գաւառներ շալկելով բերել ներկայ կամ պատմական Հայաստաններու սահմաններուն մէջ: </div><div style="text-align: justify;">Ո՛չ, աւա՜ղ, ո՛չ, կարելի չէ գնդիկ մը քար կամ մատնոց մը հող բերել Արարատի կողէն կամ Արաքսի միւս ափէն… Այո՛, «հիւանդ» ենք, «հիւանդ» ենք ա՛զգովին, համազգայի՛ն համաճարակներով եւ ոչ թէ մէկ դեղի, այլ բազմապիսի դեղերու պէտք ունինք… բայց մեր «Վէրք»ին ու վէրքերուն բալասան դեղերը չեն գտնուիր ուրիշներու, օտարներո՛ւ դեղարաններուն մէջ, այլ՝ մեր դեղարաններուն մէջ, եւ մեր դեղագործները ՄԵ՛ՆՔ պիտի ըլլանք եւ ո՛չ թէ ուրիշները, օտարները: </div><div style="text-align: justify;">«Դեղ» կ'ուզենք դարմանելու համաճարակի պէս մեր վրայ համատարածուած ԿԵՂԾԻՔԸ: Կը կեղծենք, հո՛ս եւ հո՛ն. կը ձեւացնենք, բարեկենդանի հանդերձանք հագած են մեր հոգիները հո՛ս եւ հո՛ն: Միեւնոյն իրողութեան մասին կարելի բոլոր ձեւերով ու կերպերով կ'արտայայտուինք, բացի մէ՛կ ձեւէն, որ ճշմարտութիւնն է: </div><div style="text-align: justify;">Համազգային երանութեան ու ինքնաշողոքորթութեան կեղծիքին մէջ կը կարծենք թէ աշխարհի ամենէն երջանիկ, խելացի, տաղանդաշատ ժողովուրդն ենք, երբ մեր ամբողջական հայրենիքի տասանորդը միայն ունինք եւ Ափրիկեցիներու նախանձելու պատճառներ միայն ունենալու ենք: — Արեւմտահայաստա՛ն կորսնցուցած ենք: </div><div style="text-align: justify;">Կը կեղծենք բանիւ եւ գործով, մեղա՜յ, մեղա՜յ, ոչ միայն Արարատին, Սիփանին, Նեմրութին, Մարաթուկին ու ամբողջ Տաւրոսին, այլեւ Արագածին ու Ղարաբաղին: Արարատը կը պահանջենք, որովհետեւ առայժմ անհնար է ու հեքիաթ, եւ չենք պահանջեր Ղարաբաղ ու Նախիջեւան, որոնք հնարաւոր են (աւելի հնարաւոր էին տաս տարի առաջ), հնարաւորը մոռնալով եւ անհնարինը պահանջելով, մեղա՜յ, մեղա՜յ մեր Արարատին եւ իր «դրան», որ միշտ գոց պիտի մնայ մեր հաւկուր աչքերուն առջեւ: </div><div style="text-align: justify;">Ազատասիրութիւն եւ ազատախոհութիւն կը քարոզենք ու կը շեփորենք Հայկէն մինչեւ Դաւիթ Բէգ ու Քաջ Անդրանիկ, բայց համազգային բերանակապ կը դնենք մեր երիտասարդներուն ու ծերերուն ուղեղներուն, չքնա՜ղ կարգախօսներով — «ժամանակը չէ» (փոխանակ երգելու խնջոյքներու վերջաբանը՝ «Ելէք երթանք ժամանակը անցաւ»…), «ազգը կը վտանգուի, մանաւանդ… հո՛ն», եւայլն, եւայլն: </div><div style="text-align: justify;">Դեղերո՛ւ եւ ոչ թէ դեղի պէտք ունինք դարմանելու մեր միջակութիւնը որ առաջ եկած է մեր համբաւաւոր խելաց նուազումէն ու նուազուրդէն: Ազգովին հիւանդ ենք ու կը տառապինք միջակութեամբ, միջակութեամբը մեր գրականութեան, հրապարակագրութեան, հոգեւորականութեան, ուսուցչութեան, բարեգործութեան, մանաւանդ ղեկավարութեան ու դիւանագիտութեան: Միջա՛կ են մեր գրողները — իրենց արձակով ու չափուածքով, միջա՛կ են մեր հրապարակագիրները իրենց չքնա՜ղ արտատպումներով, միջակ են մեր հոգեւորականները իրենց զոհաբերութեամբ ու հաւատքով: Ճշմարիտ գրականութեան, հրդեհող ու ազգակերտ գրականութեան իմացումը չքացած է միջակ ուղեղներէն եւ իրենց կտրուած եղունգներուն երգը կը հրամցնեն հոգի ու հայրենիք որոնող մեր ժողովուրդին: Գրականութեան սնամիտ «տեսաբանութիւնները» իբրեւ գրականութիւն նկատելէ հրաժարելու ենք, վասնզի «կեանքին մասին յայտնուած կարծիքները կեա՛նքը չեն»: Եթէ Պալզաքն ու Տոսթոյեւսքին այսօր հայաբար մուտք գործէին մեր մէջ, ցախաւելով դուրս պիտի դրուէին մեր գրականութեան արուարձաններէն, լսելէ ետք ազդու խրատներ գեղագիտական ու նորարական: </div><div style="text-align: justify;">Ո՞վ պիտի արգիլէ գրական երազախաբութիւնը, լսելով Պարոյր Սեւակը՝ «երազախաբութիւնից երեխայ չի ծնւում»… </div><div style="text-align: justify;">Ո՞վ պիտի յիշեցնէ մեր մամուլի այլապէս յարգելի գործիչներուն որ վատութիւն է եւ դաւաճանութիւն հայ մտքի, յատկապէս սփիւռքի արեւմտահայ մտքի նուազած դրամագլուխին դէմ իւրաքանչիւր արտատպում, իւրաքանչիւր «միջազգային գրականութեան» ներկայացում (երբ մեր ուսեալ ու ընթերցող երիտասարդները, որոնք մեծ թիւ մը կը կազմեն, մեզմէ, նոյնիսկ մեր խմբագիրներէն աւելի լաւ գիտեն օտար գրականութիւնները իրենց… դասագիրքերէն), իւրաքանչիւր արտատպում յուշագրութեան եւ «հին էջերու», նո՛յնիսկ չափազանցեալ արտատպում Հայաստանի մամուլէն ու գրականութենէն՝ յաղագս երիցս եպերելի ծուլութեան եւ հաճոյակատարութեան: Արեւմտահայ գիտակցութեամբ, մեր մտաւոր ու հոգեւոր բոլոր ոյժերը լարելու ու լծելու ենք արտասահմանի մէջ ստեղծագործ, ազգակերտ ու ճշմարիտ գրականութիւն երկնելու, երբ հին Պոլսէն ու հին Թիֆլիսէն շատ աւելի խիտ, գիտակից ու տոհմիկ Հայութիւն մը ունինք Մերձաւոր Արեւելքի մէջ: </div><div style="text-align: justify;">Մեր Դպրոցները եւ մեր Ուսուցիչները, ինչ որ ալ ըլլան պայմանները արդարացում փնտռելու չեն նոր ժամանակներու եւ նոր պայմաններու մէջ, երբ Մերձաւոր Արեւելքի հարիւրաւոր հայ դպրոցներէն ու բարձրագոյն քսանէ աւելի հաստատութիւններէ հայ գրող, հայ մտաւորական ու հայ հասարակական գործիչներ չեն արտադրուած ու չեն արտադրուիր: Հայ միտքը ինչո՞ւ միջակութեան աստիճանին իջնէ ամենէն աւելի գրականութեան մարզին մէջ: Չունինք ղեկավարութիւն՝ իր մասնագէտներով, մեր համազգային հարցերը տնօրինելու եւ ամենէն առաջ, լուռ ու հետեւողական կերպով զբաղելու Հայկական Դատով: Տակաւին մեր կուսակցութիւնները չիմացան թէ իրենցմէ իւրաքանչիւրը առանձինն ի վիճակի չէ եւ իրաւունք ալ չունի առանձինն հետապնդելու Հայկական Դատ, եթէ անշուշտ առաջին եւ միակ նպատակը բան իրագործել ու նուաճել է: Ո՞ւր է իրաւասու եւ ամբողջական պատասխանատուութեամբ ծանրացած Համահայկական Գերագոյն Մարմինը, որ ստանձնէ ճակատագրական նախաձեռնութիւններ եւ տայ բախտորող որոշումներ — սերտուած ու ծրագրուած: Որոնէ՛ ոչ միայն բարեկամներ, այլեւ զինակիցներ, շահակիցներ: Զգա՛յ մեր պատմութեան թելադրանքները, մանաւանդ էակա՛նը թէ մենք մեր պատմութեան ընթացքին հարուստ եղած ենք թշնամիներով, բայց աղքատ՝ բարեկամներով: Սովետ. Միութենէն ետք մտածել մեր դրացիներուն մասին — յատկապէս Պարսիկներու, Վրացիներու, Քիւրտերու մասին: </div><div style="text-align: justify;">Մէկ «դեղը» բաւարար չէ «գտնելու դուռը մեծ Արարատի» եւ ո՛չ ալ «Սասուն ու Մուշ բերելու ներկայ Հայաստանի սահմաններուն մէջ»: </div><div style="text-align: justify;">Դեղե՛ր պէտք են մեզի, վասնզի մեր հիւանդութիւնը մէկ չէ, այլ՝ բազում: Շողշողուն զգեստներով իր առողջութիւնը չի գտներ ոեւէ հիւանդ մարմին: Մեզի պէտք է աւելի խորունկ ու ծանրաբարոյ հայրենասիրութիւն: </div><div style="text-align: justify;">Եւ ճշմարիտ հայրենասիրութիւնը կը հիւսուի ճշմարիտ անկեղծութեամբ, ճշմարիտ խելքով, ճշմարիտ քաջութեամբ ու զոհաբերութեամբ, մանաւանդ երբ ի՛րապէս կարենանք մեր անձերէն, դաւանանքներէն ու կուսակցութիւններէն աւելի սիրել մեր հայրենիքն ու անոր ժողովուրդը: Կը հաւատանք որ մեր ժողովուրդը, որ միշտ աւելի մեծ ու զոհաբերող եղած է քան զինք առաջնորդողները, պիտի կարենայ իր ներքին, ուժականութեամբ գտնել իր «դեղերը», եւ ի՛նքը պիտի ըլլայ իր «յոյսին Յիսուսը», Շիրազի բառերով. «Ով բանայ գոց դուռը Մասիսի, Նա է Յիսուսը ողջ Հայոց յոյսի»: </div><div style="text-align: right;"><b><br /></b></div><div style="text-align: right;"><b>«Սփիւռք» շաբաթաթերթ, 31 Դեկտեմբեր 1972, էջեր 1 եւ 24: http://tert.nla.am/archive/NLA%20TERT/Spyurk/1972/1972(49-52).pdf</b></div><div style="text-align: right;"><b><br /></b></div><div style="text-align: right;"><b>https://simonsimonianarchive.com/</b></div>mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-13958590273617885592021-03-12T03:32:00.003-08:002021-03-13T06:37:54.138-08:00 Ասատուր Կիւզելեան / ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ, ՔՈ ՓՐԿՈՒԹՒՒՆԸ ՔՈ ՀԱՒԱՔԱԿԱՆ ՈՅԺԻ ՄԷՋ Է<div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjvav_fAVu45YMGo5bd7-eF2hYKX45xw4XG5Nn4lDImw-madJ5A6XYBuY4M9i0uY7POJJcbpP0aeCPxMyDT0KGWSfB-KtPjg02tgodSuuJ8ndlHR7Gs6k2x23NDgaISEttgrfWgpOxVlqy8/s960/12390920_122500821454879_6448195526299598410_n.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="960" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjvav_fAVu45YMGo5bd7-eF2hYKX45xw4XG5Nn4lDImw-madJ5A6XYBuY4M9i0uY7POJJcbpP0aeCPxMyDT0KGWSfB-KtPjg02tgodSuuJ8ndlHR7Gs6k2x23NDgaISEttgrfWgpOxVlqy8/w200-h200/12390920_122500821454879_6448195526299598410_n.jpg" width="200" /></a></div><i><div style="text-align: justify;"><i><b>Ձեզ ենք ներկայացնում սփյուռքահայ ճանաչված մտավորական, ազգային, հասարակական, գրական, մշակութային ու եկեղեցական գործիչ, գրող, հրապարակախոս, մեծահամբավ բարերար, լոնդոնաբնակ Ասատուր Կիւզելեանի նոր, ուշագրավ հոդվածը՝ նվիրված Հայ Սփյուռքի պահպանման մշտապես արդիական խնդիրներին: </b></i></div></i><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Սփիւռքահայ գաղթօճախները հազարամեակներու պատմութիւն ունին։ Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած պատմական դժբախտ իրադարձութիւններու և տնտեսական աննպաստ պայմաներու բերումով, հարիւր հազարաւոր հայեր տարբեր ժամանակաշրջաններուն արտագաղթած՝ երբեմն ալ բռնագաղթի ենթարկուելով՝ տեղափոխուած են ու բնակութիւն հաստատած՝ աշխարհի տարբեր երկիրներուն մէջ։ Այդ է պատճառը որ այսօր գաղթօճախներ ունինք աշխարհի հինգ ցամաքմասերու բազմաթիւ երկիրներուն մէջ, ուր կը գործեն կրօնական, կուսակցական, բարեսիրական, կրթական, մշակութային, մարզական, հայրենակցական միութիւններ, հաստատութիւններ և կազմակերպութիւններ, որոնցմէ իւրաքանչիւրն ունի իր առանձին ծրագիր-կանոնագիրը և կ'աշխատի անկախ միւս կազմակերպութիւններէն։ Յիշեալ կազմակերպութիւնները կը կազմեն սփիւռքահայութեան առանձին օղակները։</div></div><div style="text-align: justify;">Այդ գաղթօճախներուն մէջ կ'ապրին նաև մեծ թիւով հայեր, որոնք՝ թէև վերոյիշեալ կազմակերպութիւններէն որևէ մէկուն չեն պատկանիր, բայց նոյնպէս կը կազմեն սփիւռքահայութեան օղակները։ Դժբախտաբար այդ օղակներէն կազմուած <b><i>շղթայ </i></b> մը, այսինքն՝ սփիւռքահայութեան ամբողջութիւնը ներկայացնող մարմին մը գոյութիւն չունի։</div><div style="text-align: justify;">Ահա թէ ինչո՞ւ, երբ լսենք <b><i>«մենք սփիւռքահայերս», «սփիւռքահայութեան ձայնը», «սփիւռքահայութեան կամքը»,</i></b> <b><i>«սփիւռքահայութեան ոյժը» </i></b> և նման արտայայտութիւններ, հարց կու տանք. Ո՞վ է սփիւռքահայը, աւելի ճիշդը՝ ո՞վ իրաւունք ունի սփիւռքահայութեան անունով խօսելու։ Մեր ազգային կուսակցութիւննե՞րը առանձին-առանձին, մեր կուսակցութիւնները հաւաքաբա՞ր, մեր կուսակցութիւններն ու կազմակերպութիւնները միասնաբա՞ր, թէ՝ միասնականութենէ այրիացած՝ Հայաստանեայց եկեղեցին ...։</div><div style="text-align: justify;"><b>ՈՉ ՈՔ։</b></div><div style="text-align: justify;"><span><a name='more'></a></span></div><div style="text-align: justify;">Այնքան ատեն որ սփիւռքի բոլոր մեծ ու փոքր գաղթօճախներու ձայնով ընտրուած <b>ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՄԱՐՄԻՆ ՄԸ</b> գոյութիւն չունի, <b>ՈՉ ՈՔ</b> իրաւունք ունի սփիւռքահայութեան անունով խօսելու։</div><div style="text-align: justify;">Պէ՞տք էր ստեղծուած ըլլար նման մարմին մը։</div><div style="text-align: justify;"><b>ԱՅՈ։</b></div><div style="text-align: justify;"><b>Հայ ժողովուրդի գերագոյն շահերու հետապնդման, սփիւռքահայ գաղթօճախներու բարգաւաճման ու հզօրացման որպէս գրաւական, անհրաժեշտ էր ստեղծել սփիւռքի մէջ համահայկական կեդրոնական մարմին մը Համաշխարհային Բ. Պատերազմէն անմիջապէս յետոյ, միասնական, ծրագրեալ և յարատև աշխատանքով, մատնացած սփիւռքահայութիւնը անբեկանելի ԲՌՈՒՆՑՔԻ վերածելու հեռանկարով ..։</b></div><div style="text-align: justify;">Հայ ժողովուրդին համար բախտորոշ այդ մարմինը ինչո՞ւ չստեղծուեցաւ։</div><div style="text-align: justify;">Այս յօդուածով պիտի անդրադառնաք այդ հարցին և անոր ձախողութեան պատճառներուն։</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">***</div><div style="text-align: justify;">1920թ.ին, Հայաստանի սովետականացումով, մեր հայրենիքը փրկուեցաւ աբողջական կործանումէ և ապահովեց իր հետագայ 70 տարիներու անվտանգութիւնն ու բարգաւաճումը։ Ս. Հայաստանի գոյութիւնը միաժամանակ պատճառ դարձաւ միջ-կուսակցական պայքարի, որուն հետևանքով սփիւռքահայութիւնը բաժնուեցաւ «Հայաստանեան» և «Հակահայաստանեան» հակադիր երկու ճակատներու։</div><div style="text-align: justify;">Սփիւռքահայութեան մէջ առաջացած կուսակցական պայքարը աւելի ևս խորացաւ Համաշխարհային Բ. Պատերազմէն ետք, յատկապէս յիսունական թուականներու երկրորդ կէսէն յետոյ, երբ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Աթոռը, հակադրուելով Մայր Աթոռ Ս. Էջիածինին՝ սկսաւ էջմիածնական թեմեր գրաւել և զանոնք կցել Անթիլիասին։</div><div style="text-align: justify;">Այս յօդուածով պիտի չանդրադառնանք ազգավնաս այդ տխուր իրադարձութիւններու մանրամասնութեան, բայց չենք կրնար ցաւով չնշել, որ անոնք, գումարուելով արդէն իսկ գոյութիւն ունեցող կուսակցական հակամարտութիւններուն՝ գլխաւոր պատճառը հանդիսացան 60-ական թուականներուն Լիբանանի մէջ տեղի ունեցած եղբայրասպան կռիւներուն։</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">***</div><div style="text-align: justify;">Սփիւռքահայութեան բացարձակ մեծամասնութիւնը, որ միշտ ալ եղած է անկուսակցական, վաթսունական թուականներուն յոգնած էր արդէն միջ-կուսակցական հակամարտութիւններուն հետևանքով ստեղծուած ազգային վատառողջ մթնոլորտէն։ Այդ էր պատճառը, որ կարգ մը հեղինակաւոր մտաւորականներ մամուլով զգասդութեան հրաւիրեցին կուսակցութիւնները և առաջարկեցին ստեղծել սփիւռքահայ կեդրոնական մարին մը։</div><div style="text-align: justify;">Բազմավաստակ ուսուցիչ, հայերէն լեզուի և հայոց պատմութեան դասագիրքերու հեղինակ, անուանի հայագէտ, պատմաբան, բանասէր, գրող, հրապարակագիր, «Սփիւռք» շաբաթաթերթի խմբագրապետ Սիմոն Սիմոնեանը դարձաւ այդ գաղափարին ԱՌԱՔԵԱԼՆ ու ՔԱՐՈԶԻՉԸ։ Ան էր առաջինը, որ առաջարկեց կուսակցութիւններուն միասնաբար քննարկել սփիւռքահայութիւնը յուզող բոլոր հարցերը, զանազանել վիճելի խնդիրները անվիճելիներէն և համատեղ աշխատիլ՝ վերջիններուն վրայ։</div><div style="text-align: justify;">Հետևելով սիրելի ուսուցիչիս օրինակին, ես ալ դարձայ նոյն գաղափարին<b> <i>մունետիկը</i> ...։</b></div><div style="text-align: justify;">Երբ 1964թ.ի Դեկտեմբերին Հնդկաստանէն տեղափոխուեցայ Լոնտոն և ստանձնեցի «Արեգակ» (1964-1966) ամսաթերթի խմբագրութիւնը, թերթին 1965թ. Յունուար թիւին մէջ, Մկրտիչ Պեշիկթաշլեանի հանրածանօթ <b><i>«Եղբայր եմք մեք»</i></b> բանաստեղծության խորագրով՝ հրատարակուեցաւ առաջին խմբագրականս, ուր նշուած է.</div><div style="text-align: justify;"><b><i>«Մեր ազգային արժանապատւութիւնը բարձր պահելու, և իրապէս ու խորապէս յարգելու համար մեր նահատակներուն խնկելի յիշատակը, պէտք է ստեղծենք ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՄԱՐՄԻՆ ՄԸ։»</i></b></div><div style="text-align: justify;">1965-ը Հայոց Ցեղասպանութեան 50-ամեակն էր։ Անհրաժեշտ էր այդ բացառիկ առիթը օգտագործել համերաշխութեան և միասնականութեան համազգային մթնոլորտ ստեղծելու համար սփիւռքահայ օճախներէն ներս։ «Արեգակ»ի 1965 Փետրուար թիւին մէջ լոյս տեսաւ <b><i>«Կառուցենք Հայ Ժողովուրդի Համագործակցութեան Տաճարը»</i></b> խմբագրականս, ուր նշուած է.</div><div style="text-align: justify;"><b><i>«Ներկայիս, աւելի քան երբեք, պէտք ունինք, և այսուհետև մանաւանդ՝ պէտք պիտի ունենանք հայ ժողովուրդի գոնէ արտասահմանի հատուածին ամբողջութիւնը ներկայացնող, հետևաբար նաև մեր համազգային շահերը պաշտպանելու իրաւասութեամբ լիազօրուած՝ կշիռ ունեցող կազմակերպութեան մը։ Հայութիւնը համակեդրոնանալու բազմաթիւ պատճառներ ունի ներկայիս, իսկ ջլատուելու՝ ո'չ մէկ պատճառ, ո'չ մէկ իրաւունք»։</i></b></div><div style="text-align: justify;">1965թ. Ապրիլին լոյս տեսաւ նաև Հայոց Ցեղասպանութեան 50-ամեակին նուիրուած «Արեգակ» բացառիկը, հայերէն, անգլերէն և ֆրանսերէն լեզուներով, ուր դարձեալ ընդգծուած է համազգային ջանքերով սփիւռքի մէջ համահայկական կեդրոնական մարմին մը ստեղծելու անհրաժեշտութիւնը։</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">***</div><div style="text-align: justify;">Այս առնչութեամբ տեղին է միջանկեալ պատմել դէպք մը, որ տեղի ունեցաւ 1968-ին Երևանի մէջ, ուր կը գտնուէի Սփիւռքահայութեան հետ մշակութային կապի կոմիտէին հրաւէրով, մասնակցելու Երևանի 2750-ամեակի տօնակատարութիւններուն։ Հեռուստատեսութեամբ ունեցած հարցազրոյցի մը ընթացքին, անդրադառնալով սփիւռքի մէջ պատկառելի հիմնադրամով համազգային կեդրոնական մարմին մը ստեղծելու կարևորութեան՝ ըսի.</div><div style="text-align: justify;"><i><b>«Եթէ ամէն սփիւռքահայ միջին հաշուով տարեկան հինգ տոլար տայ հիմնադրամին, մէկ տարուան մէջ կ'ունենանք մօտ տասը միլիոն տոլար։ Եթէ հայկական բոլոր գաղթօճախներուն մէջ տարին երկու հասութաբեր ձեռնարկ ալ կազմակերպուի նոյն նպատակի համար, քսան միլիոն տոլար ևս կը գոյանայ և յառաջիկայ յիսուն տարիներու ընթացքին կ'ունենանք պատկառելի հիմնադրամ մը, որ կը հոգայ սփիւռքահայութեան բոլոր կարիքները»։</b></i></div><div style="text-align: justify;">Յաջորդ առաւօտ կանուխ, ժամը 7.30-ին սենեակիս հեռախօսը հնչեց և հիւրանոցի պաշտօնեան յայտնեց որ խումբ մը երիտասարդներ զիս նախաճաշի կը հրաւիրէին։</div><div style="text-align: justify;">Երբ ճաշարան մտայ, մուտքին կանդնած մատուցող երիտասարդը ցոյց տալով ուտեստեղէնով, պտուղներով և ոգելից ըմպելիներով ծանրաբեռնուած սեղանի մը շուրջ հաւաքուած խումբ մը երիտասարդներ, ըսաւ.</div><div style="text-align: justify;">«Նրանք են ձեզ նախաճաշի հրաւիրել»։</div><div style="text-align: justify;">Ներկաներուն մէջ ինծի ծանօթ մարդ չկար։ Խումբին խօսնակը ողջունեց զիս և ըսաւ.</div><div style="text-align: justify;"><i><b>«Մենք Լենինի անուան մեքենաշինական գործարանի բանւորներ ենք։ Երէկ գիշեր դիտեցինք Գևորգ Էմինի հետ հեռուստատեսութեամբ ձեր ունեցած հարցազրուցը և որոշեցինք ձեզ այսօր նախաճաշի հրաւիրել և ասել, որ մեր գործարանը պատրաստ է տարեկան մէկ միլիոն «մանեթ» (ռուբլի ) նուիրել ձեր ֆոնտին...։»</b></i></div><div style="text-align: justify;">Չկրցայ խօսիլ։ Յուզումս արցունքի վերածուած՝ աչքերէս սահելով կուտակուած էր այտերուս վրայ...։</div><div style="text-align: justify;"><b><i>«Լենինի անուան մեքենաշինական գործարան»ի</i></b> խումբ մը բանւորներուն անունով արտասանուած ողջոյնի այդ քանի մը խօսքերուն մէջ որքան յուզում, զոհողութեան ոգի, հաւատք ու հայրենասիրութիւն կար մանաւանդ...։</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">***</div><div style="text-align: justify;">Ինչպէս ֆրանսացին պիտի ըսէր՝ <b><i>«վերադառնանք մեր ոչխարին»։</i></b></div><div style="text-align: justify;">Շուտով եկայ այն եզրակացութեան, որ կեդրոնական մարմին մը ստեղծելու գաղափարը մամուլով տարածելու զուգահեռ՝ անհրաժեշտ էր գործնական քայլեր ևս առնել։</div><div style="text-align: justify;">Ուստի այդ նպատակով 1971-ին, քանի մը համախոհ ընկերներով, Լոնտոնի մէջ կազմեցինք յանձնախումբ մը, հետևեալ անձնակազմով.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;"><b><i>Գրիգոր Ալթունեան</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Էդուարտ Կիւլպէքեան</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Ասատուր Կիւզելեան</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Ստեփան Յովաննէսով</i></b></div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Յանձնախումբը համոզուած էր, որ մեր առաջադրած ծրագրի յաջողութեան համար, ամէն բանէ առաջ հարկաւոր էր ազգային երեք կուսակցութիւնները հաւաքել սեղանի մը շուրջ և ապահովել անոնց համաձայնութիւնն ու համագործակցութիւնը։ Այդ ընելու համար, կարևոր էր գտնել կուսակցութիւններուն յարգանքն ու վստահութիւնը վայելող անձ մը, որ յանձն առնէր իր հովանաւորութեամբ կուսակցութիւններու ներկայացուցիչները հրաւիրել շարք մը ժողովներու։</div><div style="text-align: justify;">Այդ տարիներուն Պարսկաստանի մէջ կ'ապրէր մեծահարուստ հայ բարերար մը, Թովմաս Թովմասեանը, որ հիմնած էր Թեհրանի «Թովմաս Թովմասեան» երկսեռ վարժարանը, ուր ձրի ուսում և կէսօրուան ճաշ կը ստանային շուրջ 1600 աղքատ հայ ուսանողներ...։ Իր բազմաթիւ բարեգործութիւններուն համար, ժողովուրդը Թովմասեանին <b><i>«Պապիկ»</i></b> տիտղոսը տուած էր։ Հետագային, իր ազգանուէր գործունէութեան և կատարած բարերարութիւններուն առ ի գնահատանք, Վազգէն Ա. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը Թ. Թովմասեանը պարգևատրեց «Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ» Ա. Կարգի շքանշանով։</div><div style="text-align: justify;">Յանձնախումբը 27 Հոկտեմբեր, 1971թուակիր նամակով իր ծրագիրը ներկայացուց Թ. Թովմասեանին, ներփակելով երեք կուսակցութիւններուն ղրկուելիք նամակին պատճենը։ Մեր Թովմասեանին յղած նամակին մէջ նշուած էր.</div><div style="text-align: justify;"><b><i>«Հ.Յ.Դ.ի, Ս.Դ.Հ.Կ.ի և Ռ.Ա.Կ.ի կեդրոնական վարչութեանց ղրկուելիք մեր նամակին մէջ թելադրած ենք որ ժողովներու շարք մը գումարեն համազգային յարգանք ու վստահութիւն վայելող անձնաւորութեան մը նախագահութեամբ։</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Այսու կը խնդրենք ձեզմէ, որ բարի գտնուիք ձեր համաձայնութիւնը տալ, որպէսզի ձեր անունը առաջարկենք նշուած ժողովներուն իբրև նախագահ։</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Թէև ձեզ անձնապէս չենք ճանչնար, սակայն տեղեակ ենք ազգանուէր այն աշխատանքին, զոր կը կատարէք, հեռու հատուածական ոգիէ, թելադրուած միայն համազգային շահերէ։»</i></b></div><div style="text-align: justify;">Թ. Թովմասեան մեր նամակին պատասխանեց 25 Յունուար, 1972ին, որուն մէջ, ի միջի այլոց ըսուած է.</div><div style="text-align: justify;"><b><i>«Ստացել եմ ձեր 27 Հոկտեմբեր, 1971 թւակիր նամակը և ցաւում եմ որ հիւանդութեանս պատճառով չեմ կարողացել ժամանակին պատասխանել։</i></b></div><div style="text-align: justify;"><i><b><u>«Ձեր արծարծած խնդիրը մօտ է նաև իմ հոգուն ու սրտին, որը երևան կարող է բերել մի աբողջական ոյժ և վերջ տալ սփիւռքահայութեան անորոշ վիճակին։»</u></b></i></div><div style="text-align: justify;">Իր նամակին մէջ, Թ. Թովմասեան ըրած էր նաև հետևեալ թելադրութիւնը.</div><div style="text-align: justify;"><i><b>«Այս խնդրի առնչութեամբ խորհուրդ կտամ գտնել մի փաստաբան, որը ծանօթ լինի համազգային օրէնքներին, հայ պատմութեան, ու նաև վայելի համազգային յարգանք ու վստահութիւն։ Ի միջի այլոց, ինքս իմ հերթին պատրաստ եմ բերելու իմ աջակցութիւնը Ձեր այս վեհ ու իմաստալից գործի առնչութեամբ։»</b></i></div><div style="text-align: justify;">Նոյն տարուան Մայիսին, Թ. Թովմասեան հեռաձայնեց և ուզեց գիտնալ թէ կուսակցութիւններն ի՞նչ պատասխան տուած էին մեր նամակին։ Յայտնեցինք որ տակաւին պատասխան չէինք ստացած։ Թովմասեան խնդրեց յայտնել կուսակցութիւններուն որ ինք նպատակայարմար կը գտնէ առաջարկուած ժողովները գումարել Կասպից Ծովու իր ամառանոցին մէջ և պատրաստ է երկու շաբաթով հիւրընկալել ժողովականները, հոգալով անոնց երթևեկի և այլ ծախսերը։</div><div style="text-align: justify;">Ստորև ամբողջութեամբ կու տանք 20 Փետրուար 1972-ին, Ս.Դ.Հ.Կուսակցութեան, Հ.Յ.Դաշնակցութեան և Ռ.Ա..Կուսակցութեան կենդրոնական վարչութեանց յղած մեր նամակին պատճենը։</div><div style="text-align: justify;"><i><b>«Ինչպէս մեր՝ վստահ ենք ձեր և ամէն հայու համոզումն է ու փափագը, որ սփիւռքահայութիւնը ինքզինք կազմակերպէ որպէս մէկ ամբողջութիւն, որպէս ամբողջական մէկ ոյժ և ծրագրեալ համազգային աշխատանքի լծուի բոլոր գաղութներու մէջ, գոնէ կրթական մշակութային գետնի վրայ։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Իրագործելու համար բոլորիս սրտին մօտ այդ առաջադրանքը, ահրաժեշտ է ստեղծել համահայկական կեդրոնական մարմին մը, որուն գոյութիւնը սփիւռքի մէջ այսօր անյետաձգելի պահանջք մը դարձած է։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Սփիւռքահայութեան պարտականութիւնն է իր սեպհական ուժերով ու պիւտճէով իրագործել այն՝ ինչ որ կ'իրագործուի այլ ժողովուրդներու պարագային պետական պիւտճէով։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Ոչ մեր կուսակցութիւններն առաձին-առանձին, ոչ հայ եկեղեցին, ոչ ալ հայ կազմակերպութիւններն անհատապէս կրնան կատարել այն՝ ինչ որ պիտի կարենայ իրագործել անոնց ուժերուն գումարէն գոյացած համահայկական կեդրոնական մարմինը։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Մեր անվերապահ համոզումն է որ համահայկական կեդրոնական մարմնի մը ստեղծումը կը դառնայ իրականութիւն, երբ մեր ազգային քաղաքական կուսակցութիւնները մէկ կողմ դնեն զիրենք իրարմէ հեռացնող աղդակնեը և համախմբուին միայն այն ազդակներու շուրջ, որոնք բաժանողական բնոյթէ զերծ են։ Վերջին հաշուով չմոռնանք որ մեր ժողովուրդի տարբեր հատուածներն իրար միացնող իտէալներն ու տուեալներն անսահմանօրէն աւելի շատ են, քան իարմէ հեռու պահող պատճառները։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Աշխարհացրիւ մեր ժողովուրդի ինքնուրոյն ազգային դիմագծի անաղարտ պահպանումը, մեր պապերէն մեզի աւանդ մնացած նուիրական իտէալներու իրականացումը, մեր պատմական, մշակութային, գրական ու իմացական արժէքներուն ծանօթացումը քաղաքակիրթ ժողովուրդներուն, կրթական-մշակութային օճախներու ստեղծումը բոլոր գաղութներու մէջ, ահա այս բոլորը, ուրիշ նոյնքան կարևոր աշխատանքներու կարգին՝ կրնան միայն ու միայն իրագործուիլ համազգային յարատև ճիգով ու դրամով։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Ահա թէ ինչու անհրաժեշտ է գոյութեան կոչել համահայկական կեդրոնական մարմինը։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Մեր խորունկ համոզումն է որ համահայկական կեդրոնական մարմնի ստեղծումը կը յաջողի, եթէ յիշեալ աշխատանքին նախաձեռնեն մեր ազգային քաղաքական երեք կուսակցութիւնները միասին։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Մերը հայ ազգային քաղաքական կուսակցութիւննրը համաձուլելու առաջարկ մը չէ։ իւրաքանչիւր կուսակցութիւն թող պահէ իր քաղաքական համոզումներն ու առաջադրանքները և անոնց իրագործման համար դիմէ իր կողմէ յարմար նկատուած միջոցառումներու։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Արդ, այսու կը փափաքինք ձեր ուշադրութեան յանձնել հետևեալ թելադրութիւնները համահայկական կեդրոնական մարմնի ստեղծման կապակցութեամբ։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b><br /></b></i></div> <div style="text-align: justify;"><i><b>Ա. Համազգային յարգանք ու վստահութիւն վայելող անձնաւորութեան մը նախագահութեամբ , Հ.Յ.Դ.ի, Ս.Դ.Հ.Կ.ի և Ռ.Ա.Կ.ի լիազօր ներկայացուցիչները գումարեն ժողովներու շարք մը։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b><br /></b></i></div> <div style="text-align: justify;"><i><b>Բ. Ժողովներուն նպատակը ըլլայ հանգամանօրէն քննել սփիւռքահայութեան, որպէս մէկ ամբողջութիւն և այդ ամբողջութեան բաղկացուցիչ տարրերուն, իւրաքանչիւր հայ գաղութի կեանքին հետ կապուած բոլոր հարցերը։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b><br /></b></i></div> <div style="text-align: justify;"><i><b>Գ. Թուագրուին և արձանագրուին բոլոր այն հարցերն ու աշխատանքի բնագաւառները, որոնց շուրջ կուսակցութիւններու միջև տարակարծութիւն գոյութիւն չունի։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b><br /></b></i></div> <div style="text-align: justify;"><i><b>Դ. Պատրաստուի ծրագիր մը համահայկական կեդրոնական մարմին ստեղծելու համար. ծրագիր՝ որ այս անգամ ներկայացուի աւելի մեծ ժոովի մը, որուն հրաւիրուին հայ եկեղեցւոյ, ներառեալ հայ կաթողիկէ և հայ աւետարանական համայնքներու, ազգային, կրթական, մշակութային և բարեսիրական կշիռ ունեցող կազմակերպութիւններու, հիմնարկութիւններու, հաստատութիւններու և միութիւններու ներկայացուցիչները։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b><br /></b></i></div> <div style="text-align: justify;"><i><b>Ե. Յիշեալ խառն ժողովին պարտականութիւնը ըլլայ՝</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b><br /></b></i></div> <div style="text-align: justify;"><i><b>ա. Մամուլի միջոցով հայ ժողովուրդին ներկայացնել համահայկական կեդրոնական մարմնի ստեղծման համար մինչ այդ կատարուած աշխատանքը։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>բ. Ստանձնել համագաղութային համագումար մը կազմակերպելու աշխատանքը։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Համագաղութային համագումարի մը իրականացումը խիստ կարևոր է. համագումար՝ որմէ պէտք է ծնի համահայկական կեդրոնական մարմինը և որուն պէտք է մասնակցին մեր մեծ ու փոքր գաղութներու բոլոր ներկայացուցիչները։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Համագումարին պարտականութիւնը պէտք է ըլլայ՝</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>ա. Պատրաստել համահայկական կեդրոնական մարմինին ծրագիր-կանոնագիրը։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>բ. Պատրաստել գործունէութեան տասնամեայ ծրագիր։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>գ. Ընտրել Վարչական կազմ։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>դ. Լիազօրել պատկամաւորները, որպէզի իրեց գաղութներուն մէջ հիմնեն մասնաճիւղեր։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b><br /></b></i></div> <div style="text-align: justify;"><i><b>Բնական է նման ծաւալուն աշխատանք կատարելու կոչուած կազմակերպութիւն մը պէտք ունի նիւթական լայն միջոցներու։ Ուստի, թելադրելի է որ համահայկական կեդրոնական մարմնին աշխատանքը առաջին հնգամեակին կեդրոնանայ հիմնադրամ մը ստեղծելու վրայ։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Մենք համոզուած ենք որ հայ ժողովուրդի միասնական կամքէն ծնած համահայկական կեդրոնական մարմինը հանգանակութեամբ և զանազան հասութաբեր ձեռնարկներով մեծ ու փոքր բոլոր գաղութներու մէջ , կը յաջողի գոյացնել պատկառելի ֆոնտ մը։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Արդ, եզրակացնելով մեր նամակը , կ'ուզենք անգամ մը ևս շեշտել որ Համահայկական կեդրոնական մարմնի մը ստեղծումը մեծագոյն անհրաժեշտութիւնն է այսօր սփիւռքի մէջ. անհրաժեշտութիւն՝ որուն կրնայ և պէտք է մարմին տայ սփիւռքահայութիւնը։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Վստահ ենք որ մեր առաջարկը պիտի արժանանայ ձեր անմիջական ու լուրջ ուշադրութեան։</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b><br /></b></i></div> <div style="text-align: justify;"><i><b>Խորին յարգանքներով,</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b><br /></b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Գ։ Ալթունեան</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Ե. Կիւլպէքեան</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Ա. Կիւզելեան</b></i></div><div style="text-align: justify;"><i><b>Ս. Յովհաննէսով։»</b></i></div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: justify;">Ցաւով կը հաստատենք որ ազգային երեք կուսակցութիւններուն ղրկած մեր նամակը, որուն մէջ ներփակուած էր նաև Թ. Թովմասեանի նամակին պատճենը, մնաց անպատասխան։ Հետագայ չորս ամիսներուն երկու յիշեցում ևս յղեցինք իրենց, միաժամանակ փոխանցելով ժողովներու առնչութեամբ Թ. Թովմասեանի ըրած առաջարկը։ Դժբախտաբար մեր յիշեցումները ևս մնացին անպատասխան...։ Կ'ակնկալէինք որ անոնք գոնէ քաղաքավարութիւնը կ'ունենային հաստատելու մեր նամակներուն ստացումը...։</div><div style="text-align: justify;">Թող ներուի մեզի, եթէ կուսակցութիւններուն անտարբեր կեցուածքն ու անընդունելի վերաբերմունքը բնութագրենք Աւետարանի հետևեալ խօսքերով.</div><div style="text-align: justify;"><b><i>«Ծառ ի պտղոյ իւրմէ ճանաչի» </i></b>(Ծառը իր տուած պտուղով կը ճանչցուի)։</div><div style="text-align: justify;">Եթէ, 1972-1975 տարիներուն ազգային երեք կուսակցութիւններու նախաձեռնութեամբ և սփիւռքահայութեան միացեալ կամքով ստեղծուած ըլլար կեդրոնական մարմին մը, այսօր հայ ժողովուրդը կ'ունար պատկառելի հիմնադրամով համազգային կազմակերպութիւն մը, որ բազմաթիւ կենսական ծրագիրներ իրագործած կ'ըլլար թէ' սփիւռքի, թէ' հայրենիքի մէջ։ Չմոռնանք որ աշխարհի մէջ հզօրագոյն ոյժը դրամն է, որով կարելի գնել «քաղաքական բարեկամներ» և պատերազմի պարագային ՝ ապահովել յաղթանակ...։</div><div style="text-align: justify;">«Զի ունիցի աանջս լսելոյ՝ լուիցէ» (Ան որ ականջ ունի լսելու՝ թող լսէ)։</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">***</div><div style="text-align: justify;">Հետագայ տարիներուն ես շարունակեցի <i><b>մունետիկի</b></i> իմ աշխատանքս։</div><div style="text-align: justify;">1974-1976 տարիներուն հրատարակեցի «Լոնտոն» ամսաթերթը, որու անդրանիկ խմբագրականին մէջ (1974թ. Մարտ) ըսուած է. <b><i>«Լոնտոն» կուսակցութեան մը կամ կազմակերպութեան մը թերթը չէ, ոչ ալ հարկատու է որևէ հատուածի։</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>«Լոնտոն» կը հաւատայ հայ ժողովուրդի միասնականութեան և գերագոյն շահերուն, որոնց միշտ ալ հարկատու պիտի ըլլայ։ Մեզի համար հայ ժողովուրդը կը կազմէ մէկ ամբողջութիւն, մէկ մարմին, որուն սիրտը կը գործէ առողջ այն ատեն միայն, երբ ամենէն աննշան բջիջներէն մինչև կարևորագոյն օրկանները աշխատին ներդաշնակ...։</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Լոնտոն կը հաւատայ որ հայ ժողովուրդի ոյժը, հայութեան միասնականութիւնը, կախուած է գաղթօճախներուն իրար՝ իսկ հայրենիքը գաղթօճախներուն կապող կամուրջներու ամրութենէն։ ...։</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>«Լոնտոն կը հաւատայ որ հայ մամուլին վերապահուած է կարևոր դեր մը այդ կամուրջներու ստեղծման ու ամրապնդման մէջ։</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>«Լոնտոն» ահա այդ հաւատքին ծնունդն է։»</i></b></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">*****</div><div style="text-align: justify;">Սովետական Միութեան փուլուզումով, իրաւիճակը լրիւ փոխուեցաւ 30 տարի առաջ, երբ Հայաստան դարձաւ անկախ պետութիւն, որուն հետևանքով՝ սփիւռքահայութիւնը երկու հակադիր ճակատներու բաժնող <b><i>«սովետական» </i></b>բառը՝ «հանգստեան կոչուեցաւ...։»</div><div style="text-align: justify;">Բայց, հակառակ այդ իրողութեան, թէ' սփիւռքի, թէ' հայրենիքի մէջ մենք շարունակեցինք մտածել ու գործել որպէս դաշնակցական, հնչակեան, ռամկավար, կամ Հայաստանի մէջ ամէն ամիս սունկի պէս աճող կուսակցութիւններէն մէկն ու մէկուն անդամը, փոխանակ մտածելու ու գործելու որպէս պետականութիւն ունեցող ժողովուրդի զաւակ, որպէս Հայաստանի քաղաքացի...։</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">***</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">«Բանակի Օրուան» առիթով վերջերս առիթ ունեցայ կարդալու ՀՀ Նախագահ Արմէն Սարգիսեանի իմաստուն, իրատես ու հեռատես պատգամը, որմէ մէջբերուած հետևեալ հատուածը համահունչ է այս յօդուածի ոգիին. <b><i>«Անհրաժեշտ են ծրագրային ու հայեցակարգային մօտեցումներ, արմատական քայլեր` վերակազմաւորումից մինչեւ վերազինում, հաշուի առնելով ժամանակակից ռազմարուեստի ու արհեստագիտական զարգացման, ինչպէս նաեւ աշխարհաքաղաքական միտումները»։</i></b></div><div style="text-align: justify;">Նախագահն իր պատգամին մէջ կը թելադրէ նաև՝</div><div style="text-align: justify;"><b><i>Խիզախութիւն ունենալ ընդունելու կատարուած սխալներն ու պատրաստ ըլլալ հիմնարար փոփոխութիւններու,</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Ունենալ ծրագիր եւ զայն իրականացնելու կամք,</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Դադրիլ արտաքին թշնամին թողած` թշնամի փնտռել իրարու մէջ,</i></b></div><div style="text-align: justify;"><b><i>Ըլլալ համերաշխ ու համախմբուած որպէս պետութիւն եւ հասարակութիւն, որպէս մէկ ազգ Հայաստանի, Արցախի եւ սփիւռքի մէջ։</i></b></div><div style="text-align: justify;">Ժամանակն է որ սրբագրենք՝ յատկապէս հայ ժողովուրդի գոյատեւման և Հայաստանի անվտանգութեան հետ կապուած անցեալի մեր սխալները։ Այդ ընելու համար, անհրաժեշտ է ունենալ պետական և համազգային մակարդակով, իրար ներդաշնակօրէն կամրջուած երկու հզօր կառոյցներ, որոնք ծրագրուած, խոհեմ ու նպատակասլաց աշխատանքով կը կարողանան հետագային, <b><i>մեր այսօրուան պարտութեան</i></b> գերեզմանին վրայ կառուցել՝ մեր <i><b>վաղուան յաղթանակի</b></i> յուշարձանը...։</div><div style="text-align: justify;">Կարևորը ճիշտ ճամբայ ընտրելն է։ Շահան Շահնուրի խօսքով՝<b><i> «Ամբողջ ուժովդ վազէ դէպի նպատակդ, բայց նախ ստուգէ՝ որ նպատակդ վազած ճամբուդ վրան է»։</i></b></div><div style="text-align: justify;">Յօդուածս սկսայ և պիտի աւարտեմ Եղիշէ Չարենցի <b><i>«ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ, ՔՈ ՓՐԿՈՒԹԻՒՆԸ ՔՈ ՀԱՒԱՔԱԿԱՆ ՈՅԺԻ ՄԷՋ Է»</i></b> հանրածանօթ նոյն պատգամով, որ դժբախտաբար, Աւետարանի «Անպտուղ Թզենի»ին պէս ցարդ մնացած է...<b><i>ԱՆՊՏՈՒՂ ։</i></b></div><div style="text-align: justify;"><br /></div> <div style="text-align: right;"><b>Ասատուր Կիւզելեան</b></div><div style="text-align: right;"><b>Լոնտոն, Փետրուար 2021</b></div>mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-49767331286001208622020-09-26T11:11:00.002-07:002020-09-26T11:15:09.086-07:00ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆ/ Կոմիտասեան Հայութիւն<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZNH-7B8OLrwifDUnRxNi_jeBNCdMDSIn8476NuV3_aNZz485PQHjhrcVMhOb41TKc7cysDi64QgdLV0MclPdiksoyrfQQmz7G0CY-rI56hNqo_qQ2Az_33-VE-EegcV7UPa2rifPA4mfi/s485/komitas-sph.JPG" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"></a><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXB9eCkUMaPZraojt1uSuPz1frWGnjthvFA125MsATA414xoA0qPjHMioYr8_ASOqwyT8x5afBgS-Z3MhByI8Yu9WOkhEoa7I7rAHnkR_YRj3cbQ0wxpqZnZYg7htX5Pp8AJRizA45Rq9O/s1801/90889420_274460963545165_3641992195239575552_o.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1510" data-original-width="1801" height="269" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXB9eCkUMaPZraojt1uSuPz1frWGnjthvFA125MsATA414xoA0qPjHMioYr8_ASOqwyT8x5afBgS-Z3MhByI8Yu9WOkhEoa7I7rAHnkR_YRj3cbQ0wxpqZnZYg7htX5Pp8AJRizA45Rq9O/w320-h269/90889420_274460963545165_3641992195239575552_o.jpg" width="320" /></a></div><div style="text-align: justify;">Ո՞վ է Կոմիտաս…</div><div style="text-align: justify;">Վարդապե՞տ, երգահա՞ն, խմբավա՞ր, երգահաւա՞ք, տեսաբա՞ն, բանասէ՞ր, հանճա՞ր, նահատա՞կ… </div><div style="text-align: justify;">Այդ բոլորը միաժամանակ,բայց անոնցմէ անդին ու անոնցմէ վեր <i>բան մը,</i> որուն մէջ է միայն իր մեծութիւնը եւ որով միայն առանձինն նո՛յնքան եւ աւելի արժէք ու անմահութիւն պիտի ըլլար անիկա: </div><div style="text-align: justify;">Ի՞նչ է այդ «բան մը»ն, ԲԱՆը (լոկոս), որ Կոմիտասի հիմնական մեծութիւնն է ու յաւերժութիւնը: </div><div style="text-align: justify;">Կոմիտասը կարելի է ապացուցանել <i>չեղածներով,</i> քան թէ <i>եղածով </i>ու<i> եղածներով: </i></div><div style="text-align: justify;">Կոմիտասը հայ երաժշտութեան(երգին) եւ հայ երաժշտութեան միջոցաւ հայ ժողովուրդին տուած է այն <i>չեղածը,</i> որ պակասն է մեր գրականութեան, այն<i> չեղածը,</i> որ պակասներն են մեր նկարչութեան եւ միւս արուեստներուն, այն <i>չեղածը,</i> որ պակասն է մանաւանդ հայեցի մեր ներկայ բաղադրութեան ու գիտակցութեան: </div><div style="text-align: justify;">ԱՌԱՆՑ ԿՈՄԻՏԱՍԻ՝ մեր երաժշտութիւնը նման պիտի ըլլար մեր գրականութեան, մեր արուեստներուն եւ մեր հայեցիութեան ներկայ տեսակարար կշիռներուն: <span><a name='more'></a></span></div><div style="text-align: justify;">Ուրիշ կերպ ըսելով՝ մեր ներկայ գրականութեանց, մեր ներկայ արուեստներուն եւ մեր հաեցի գիտակցութեան մէջ կը պակսի Կոմիտասեան արարքը, միւռոնը: Անոնք՝ գրականութիւն, արուեստներ, հայեցիութիւն, դժբախտաբար չունեցան իրենց Կոմիտասները: </div><div style="text-align: justify;">Կոմիտասը միայն երգ չէ, միայն հայ երգի արարիչ ու ձեւաւորիչ չէ, այլ մեր ԻՆՔՆՈՒԹԻՒՆՆ է: </div><div style="text-align: justify;">Կոմիտասը մեր ինքնութեան դրոշմն է, էոյթն է, թթխմորն է, որով կը կերապարանաւորուի եւ կ’իմաստաւորուի հայ ժողովուրդի ամբողջականութեան նկարագիրը: </div><div style="text-align: justify;">Կոմիատասը Կոմիտասէն տարբեր բան է: </div><div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVTaxpMf8datp41PP18ir808hfVuUQJi0HzEq3rS1fpAy53inuxqhzl1XS85hUAL5GRFCb6AmI24dLsn5lWhqDKBY5Twe-1kTDiGoo5rxiIsNhEBtKbY2lcoTmeDhxK4ijitP5kY-suZoz/s485/komitas-sph.JPG" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="485" data-original-width="341" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVTaxpMf8datp41PP18ir808hfVuUQJi0HzEq3rS1fpAy53inuxqhzl1XS85hUAL5GRFCb6AmI24dLsn5lWhqDKBY5Twe-1kTDiGoo5rxiIsNhEBtKbY2lcoTmeDhxK4ijitP5kY-suZoz/s320/komitas-sph.JPG" /></a></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;">Կոմիտասով, <i>կոմիտասեա՛ն </i>ինքնութեամբ շնչաւորուեացաւ ու բազմապատկուեցաւ մեր երգը. Կոմիտասեան ինքնութեամբ միայն պիտի շնչաւորուին ու բազմապատկուին նաեւ մեր գրականութիւնը, մեր արուեստները եւ ի՛նքը մեր ժողովուրդը: </div></blockquote><div style="text-align: justify;">Ինչպես <i>կոմիտասեան</i> երգը զոտորոշիչ, ինքնադրոշմ ու յաւերժական է, <i>կոմիտասեան հայեցիութեամբ</i> միայն Հայութիւնը կրնայ անցնիլ Քսաներորդ դարու Կարմիր ծովէն, որուն ալիքները կը սպառնան կուլ տալ բոլոր փոքր ազգերը – բոլո՜ր «փոքր ածու»ները – մերինին պէս… </div><div style="text-align: justify;">Կոմիտաս Մովսէսի գաւազանն է Կարմիր ու Սեւ ծովերը ճեղքելու: </div><div style="text-align: justify;">Կոմիտաս միայն երգ չէ, որ «քէլէ՜ր, ցոլէ՜ր»… </div><div style="text-align: justify;">Կոմիտաս պատգամ է ԿՈՄԻՏԱՍԵԱՆ ՀԱՅՈՒԹԻՒՆ ԸԼԼԱԼՈՒ, կոմիտասեան զտումով, կոմիտասեան ինքնութեամբ: </div><div style="text-align: justify;">Ս.Ս.</div><div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Աղբյուրը՝ «Սփիւռք», 1969թ., թիվ 43-45:Բացառիկ թիւ՝ նվիրված Կոմիտասի 100-ամեակին: </div><div style="text-align: justify;"><br /></div> </div>mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-23904608071818853862019-09-07T03:18:00.000-07:002019-09-07T03:44:35.439-07:00ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ / Մտքի ազատութեան մունետիկները<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi8Pgj0E1Hgj_ZqChAI9rHqnviTgdTq4IwMsim2ADCy8QkNp_Mo1i3vaPZPCF3LuMc9tLkxr58zqJ2nQri3x96Cck4bmKKJRrkWUAU436yL1Ny-M48RtF4UrthMXmS6cr-rfdWx4DWrlClD/s1600/%25D5%2584%25D5%258F%25D5%2594%25D4%25BB+%25D4%25B1%25D4%25B6%25D4%25B1%25D5%258F%25D5%2588%25D5%2592%25D4%25B9%25D4%25B5%25D4%25B1%25D5%2586+%25D5%2584%25D5%2588%25D5%2592%25D5%2586%25D4%25B5%25D5%258F%25D4%25BB%25D4%25BF%25D5%2586%25D4%25B5%25D5%2590%25D4%25B8+ngar.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="630" data-original-width="640" height="196" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi8Pgj0E1Hgj_ZqChAI9rHqnviTgdTq4IwMsim2ADCy8QkNp_Mo1i3vaPZPCF3LuMc9tLkxr58zqJ2nQri3x96Cck4bmKKJRrkWUAU436yL1Ny-M48RtF4UrthMXmS6cr-rfdWx4DWrlClD/s200/%25D5%2584%25D5%258F%25D5%2594%25D4%25BB+%25D4%25B1%25D4%25B6%25D4%25B1%25D5%258F%25D5%2588%25D5%2592%25D4%25B9%25D4%25B5%25D4%25B1%25D5%2586+%25D5%2584%25D5%2588%25D5%2592%25D5%2586%25D4%25B5%25D5%258F%25D4%25BB%25D4%25BF%25D5%2586%25D4%25B5%25D5%2590%25D4%25B8+ngar.jpg" width="200" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Համացանցը այնպիսի բեմահարթակ մըն է, որ մարդ ծածկելով իր իսկութիւնն ու ճշմարիտ էութիւնը, կրնայ վերածուիլ այնպիսի իրականութեան՝ որուն ամբողջութեամբ հակառակ ճշմարտութիւնը կը պարզէ: Ու գիտութեան զարգացումը, դժբախտաբար մեր մէջ յառաջացուց «մտքի ազատութիւն» անունով կատակերգութիւն մը, որովհետեւ այդ մէկը դուրս գալով իր ճշմարիտ նպատակէն վերածուեցաւ անզսպութեան ու սանձարձակութեան: </div>
<div style="text-align: justify;">
Արշակ Ալպօյաճեանի եւ Ղ. Սալըրեանի խմբագրութեամբ Գահիրէի մէջ 1936-ին ծնունդ կ'առներ «Ազատ Միտք» անունով քաղաքական, գրական եւ տնտեսական շաբաթաթերթ մը, որուն Ա. թիւի խմբագրականին մէջ կ'ըսուէր հետեւեալը. «Ազատ մտքի շուրջ բոլորուող մտաւորականները եւ անոնց բարեկամներն ու քաջալերողները, համոզուած ըլլալով հանդերձ թէ դիւրին չէ քանդել նախապաշարումները եւ վերականգնել ազատ մտածութեան ու անկախ դատողութեան խորանը, պիտի նուիրեն իրենց ջանքերը այն սուրբ գաղափարին համար, վասնզի խորապէս համոզուած են թէ ազատ միտքով հայը շատ աւելի լաւ գիտէ ծառայել իր ազգին եւ իր հայրենիքին, քան այն մտքի ստրուկը որ ուրիշին մտածութեան մէջ կը կաղապարէ իրը՝ իր ինքնութիւնը եւ գործելու ազատութիւնը կորսնցնելու աստիճան...» («Ազատ Միտք», Ա. Տարի թիւ 1, Շաբաթ, 15 Օգոստոս 1936): Սքանչելի արտայայտութիւն, որ կ'ուզէ փշրել շղթաներն ու կաղապարուած մտածողութիւնները եւ ստեղծել խօսքի եւ մտքի ազատութեան ատեան: Սակայն տարբերութիւնը մեծ է այն ժամանակաշրջանի երազային մտքի ազատութեան, ու ներկայի ստեղծուած «ազատ մտքի» քաոսային վիճակին:<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Այսպէս.- </div>
<div style="text-align: justify;">
1936 թուականին այդ երազներով ապրող մարդիկը ունէին այն մտածումը, որ ստեղծեն այնպիսի մտքի ազատութիւն ուր մարդ կարենայ ազատօրէն արտայայտել իր հաւասառակշրուած ու տրամաբանական մտածումներն ու արտայայտութիւնները: Մտքի ազատութիւն ո՛չ թէ մարդիկը ցեխոտելու եւ կամ այս կամ այն կազմակերպութիւնը վարկաբեկելու, այլ որոշ դրուածքներու դէմ ԲՈՒԺԻՉ ու ՕԳՏԱԿԱՐ դիրքորոշումներ ունենալու: Վերոյիշեալ խմբագրականին մէջ կը կարդանք «աւելի առողջ ազգին ծառայելու» արտայայտութիւնը: Այս լոյսին տակ պահ մը մտածենք, թէ այս օրերուն «գլուխը առած գացած մտքի ազատութեան մարտիկները» իրենց գրիչներն ու մտքերը այդ առողջ ծառայութեա՞ն կը վերապահեն, թէ վարկաբեկութեան, անուանարկութեան ու չարախօսութեան անունը դրած են «Մտքի Ազատ»ութիւն: </div>
<div style="text-align: justify;">
Եւ այսպէս մտքի ազատութեան շուքին տակ սքօղուած, կրնան գրի առնել ամէն տեսակի ձաբռտուք ու ստաբանութիւն, միշտ անոնց դիմաց պահակ դնելով «Մտքի Ազատութիւն» անձեռնմխելի պաշտպան-դատաւորը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Այս յօդուածիս դրդապատճառ ու շարժառիթը եղաւ հետեւեալը. առաւօտ NewsPress-ի վրայ, յօդուածի մը մէջ կարդացի հետեւեալը. «Նշենք, որ ըստ եկեղեցական կանոնադրության՝ որբն իրավունք չունի վարդապետ դառնալու, և այստեղ ևս հայր Պարետ Երեցյանը խախտել է եկեղեցական կանոնադրությունը, քանի որ նա որբ է եղել»: Շարժառիթը ոչ Հայր Պարէտն է, ոչ ալ անոր կատարած «խախտումը», այլ հետեւեալները.- </div>
<div style="text-align: justify;">
Ա.- Քանի՞ ընթերցող, որոնք ուսումնասիրած չեն Հայ Եկեղեցւոյ Կանոնագրութիւններն ու օրէնքները հաւատացին այն ճշմարտութեան, որ որբ մը կարելի չէ վարդապետ օծել եւ կամ եկեղեցական պաշտօնի կոչել: </div>
<div style="text-align: justify;">
Բ.- Նման «ազատ մտքի» արտայայտութիւն մը ի՞նչ նպաստ ունեցաւ Հայ ազգի յառաջընթացին եւ կամ զարգացման մէջ: Նման արտայայտութիւն մը Հայաստանի մէջ գոյութիւն ունեցող քանի՞ որբերու փորը կշտացուց եւ կամ գէթ մազաչափ մը նպաստ ունեցաւ...: </div>
<div style="text-align: justify;">
Նման արտայայտութիւն մը գրելու ժամանակ երբեք Կոմիտաս Վրդ.ը չմտաբերեց յարգելի հեղինակը... Կոմիտաս Վրդ.ի կենսագրութիւնը ներկայացնող յօդուածի մը մէջ կը կարդանք. «Անուրախ ու զրկանքներով լի էր Կոմիտասի մանկությունը։ Նա կորցրեց մորը, երբ չկար նույնիսկ մեկ տարեկան։ Հոր զբաղվածության պատճառով երեխայի խնամքն իր վրա վերցրեց տատը։ Յոթ տարեկանում Կոմիտասն ընդունվեց տեղի չորսդասյան դպրոցը, որն ավարտելուց հետո հայրը նրան ուղարկեց Բրուսա՝ ուսումը շարունակելու։ Վերջինս Կոմիտասին չհաջողվեց, եւ չորս ամիս անց նա տուն դարձավ բոլորովին որբացած. վախճանվել էր հայրը, իսկ Սողոմոնն ընդամենը 11 տարեկան էր...». ու եթէ ուսումնասիրենք պիտի տեսնենք թէ քանի՜ եկեղեցականներ, կաթողիկոսներ եղած են որբ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Նոյն նիւթի վերաբերեալ Մելիք Թանգեան «Հայոց Եկեղեցական Իրաւունքը» աշխատասիրութեան 1199 յօդուածին մէջ կը գրէ. «Հայոց վանքերում բացի որոշ թուով վանականներից, ունկնդրողներից կամ կոյսերից, կարող են վանքերում սնունդ եւ հանգիստ վայելել զառամեալ եւ անօգնական սրբազնագործ եւ սպասաւորող հոգեւորականներ, մասնաւորապէս որբերը, որոնք պիտիկրթուեն եկեղեցու սպասաւորութեան համար» </div>
<div style="text-align: justify;">
Այսպէս, «Ազատ Միտք»ը մերկացնելով իր ճշմարիտ իմաստէն ու նպատակէն, չարաչար կը գործածենք մեր աւելորդաբանութիւնները հրապարակելու եւ մենք զմեզ հանրութեան ցոյց տալու համար: Ու հարիւրաւոր սուտ «ճշմարտութիւն»ներ օրական դրութեամբ մուտք կը գործեն մեր ուղեղէն ներս, որոնց գլխաւոր մեղաւորը դարձեալ «մտքի ազատ»ութիւնը կը հանդիսանայ: </div>
<div style="text-align: justify;">
«Մտքի Ազատ»ութիւն կոչուած այդ խղճալին մարդոց իրաւունք տուաւ քննադատելու եւ ցեխոտելու ամէ՛ն բան. համեստ հողագործը եղաւ վարչապետին խելք տուող, ամենամեծ անբարոյական անձնաւորութիւնները սկսան բարոյականութեան քարոզիչներ դառնալ, ամէն մարդ եղաւ դատաւոր, քաղաքական գործիչ, երաժշտաբան, քննադատ ու քիչ մը ամէ՛ն բան: Ու այնքան դիւրին է «մտքի ազատ»ութիւնը գործածել, որ երկու տողով այսօր կրնամ Սերժ Սարգիսեանի յառաջապահ պաշտպան դառնալ, եւ երկու տողով ըլլալ Սերժը ատող հակառակորդ մը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ու այս քաոսային վիճակին պատճառով, օրական դրութեամբ հազարաւոր ուղեղներ կը լեցուին սին ու անիմաստ տեղեկութիւններով, ո՛չ հայութեան եւ ո՛չ ազգին օգտակար հանդիսացող անմիտ հրատարակութիւններով: </div>
<div style="text-align: justify;">
Եւ գիտէ՞ք... իր գրածներուն ու արտայայտութիւններուն վրայ վստահութիւն չունեցող մարդն է որ «Մտքի Ազատ»ութիւնը ձեռքին բռնած կը գալէ՝ պաշտպանուելու համար ամէն տեսակի քննադատութիւններէ, որովհետեւ այդպիսիներ կը սիրեն քննադատել, սակայն կ'ատեն քննադատուիլ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Երանի անոր, որուն գրիչն ու միտքը ազատ է՝ առանց «մտքի ազատ»ութեան դատաւորին: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
Հ. ՏԱՂԼԵԱՆ </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-26013857115114774612019-07-28T08:14:00.000-07:002019-07-28T08:14:00.430-07:00ԳԵՂԱՄ ԻՇԽԱՆՅԱՆ / Իմ սիրելի բակունցյան հերոսը<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiu2gJSBAk1mUX5dt7T9S0N9GHxS1zRxHH5BxYeGt4649rcfLEsV35GKPBhLvid-WacAfUcZeBuWPOKuskDflpmhkxvtZ6UBW4KGVTGne2630927xwkWj_Cjg82W24M_JN2izurt9NPzU7o/s1600/18.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="238" data-original-width="173" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiu2gJSBAk1mUX5dt7T9S0N9GHxS1zRxHH5BxYeGt4649rcfLEsV35GKPBhLvid-WacAfUcZeBuWPOKuskDflpmhkxvtZ6UBW4KGVTGne2630927xwkWj_Cjg82W24M_JN2izurt9NPzU7o/s200/18.jpg" width="145" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Ձեզ ենք ներկայացնում <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակի առթիվ </b>Սյունիքի ու Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթի <b>առաջին տեղի մրցանակակիր</b>, Շոշի Սարգիս Աբրահամյանի անվան միջնակարգ դպրոցի XII դասարանի աշակերտ <b>Գեղամ Իշխանյանի</b> աշխատանքը</i>:</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Արցախցի եմ, մեկն այն բազմաթիվ դպրոցականներից, որոնք դպրոց են գնում, սովորում կամ չեն սովորում օրվա դասերը, չարաճճիություններ անում, ամբողջ օրը խճճվում համացանցի լաբիրինթոսում, ոգևորվում սիրած հերոսների արարքներով: Ի տարբերություն իմ շատ հասակակիցների՝ ես սիրում եմ նաև գրքեր կարդալ և առավելապես ոգևորվում եմ հայրենասիրական, պատմական ստեղծագործություններով, իսկ երբեմն ինձ թվում է, թե նրանց հերոսներն իմ կողքին են, ապրում, արարում և ոգևորում են ինձ: Ամեն գարնան սիրում եմ զբոսնել գյուղի այգիներում, նայել քչքչան առվակի ջրերին և, թվում է, թե ուր որ է կհանդիպեմ նրան՝ ճերմակ, խճճված մազերի մեջ կորած դեմքով, բարձրահասակ, բարի, քաղցրաձայն, համակրելի ծերունուն՝ իմ սիրած հերոս Հազրոյին՝ ծիրանի փողի նշանավոր տիրակալին, ում հետ ծանոթացա ինձ շատ հոգեհարազատ մի գրողի՝ Ակսել Բակունցի գրքերից մեկում:<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Ինձ համար Բակունցը եզակի ու անկրկնելի մեծություն է, որն իր ապրած կարճատև կյանքով կարողացավ մնայուն տեղ գրավել հայ գրականության մեջ: «Բակունցը մեր արձակի ամենատաղանդավոր ներկայացուցիչն է: Այնքան նուրբ են հյուսված նրա պատմվածքները, այնքան նուրբ, կարծես հեքիաթ են, կարծես երազ են տեսնում, այնպես կախարդորեն են հալվում իրար մեջ անցյալն ու ներկան, որ հուշը դառնում է ներկա և իրական, ներկան դառնում է երազ»: Մեծ բանաստեղծի խոսքերն այնքան դիպուկ ու ճշգրիտ են բնութագրում Բակունցի ստեղծագործությունը: Բակունցի պատմվածքներում երևում են հայրենի եզերքն ու նրա մարդիկ: Նրա լեզուն գեղեցիկ է և բանաստեղծական, ինչպես հայկական նուրբ զարդանախշերն ու հայ ճարտարապետության խոյակազարդ քանդակները: Գեղարվեստական անկրկնելի գոհարներ են Բակունցի «Ալպիական մանուշակը», «Խոնարհ աղջիկը», «Միրհավը», բայց ինձ շատ սիրելի է «Ծիրանի փողը» պատմվածքը և նրա հերոսը՝ Հազրոն, որի համար բանաստեղծը վճարեց իր կյանքով: Հեռավոր Սասունից էր Հազրոն՝ Մսրա Մելիքի, Ձենով Օհանի և Թլոր Մանուկի հայրենիքից և երբեք մտքով չէր անցնի, որ երբևէ կարող էր բաժանվել իր սիրած քարափներից, ձորերից, Մարութա սարից, իր հող ու ջրից: Մի սովորական համեստ մարդ էր նա, որ առավոտից իրիկուն աշխատում էր, չարչարվում, հոգում ընտանիքի կարիքները: Ծանոթանալով նրա կենսագրությանը՝ ես շատ ընդհանրացումներ գտա իմ գաղթական ազգականների և Հազրոյի միջև, քանի որ նրանք բոլորը ընդհանուր կոտորածի զոհը դարձան և ստիպված եղան հանգրվանել տարբեր վայրերում: Դժվար ճակատագիր բաժին հասավ Հազրոյին, որովհետև աշխարհավեր աղետը ստիպեց եղեռնի բերանն ընկած հալածվել պատմական հայրենիքից, հանգրվանել հեռավոր Ձյանբերդում, դառնալ ջրբաշխ: Ամեն անգամ, երբ հիշում եմ «մըր բախտ կապած ենք գդալ ջրի, մեր հողեր լե ցրվուկ, է՜հ, հացի տեղ արուն շատ կերանք, հիմա որ սերմ թալինք, սերմ վերունք, էլի գոհություն» սրտառուչ բառերը, ինձ թվում է, թե իմ 90-ամյա պապն է նստած դեմս՝ անօրեն թուրքերի ձեռքին թողած իր հայրենի Շահումյանի հանդեպ մխացող կարոտով: Պապս էլ էր ցավով պատմում, թե ինչպես ամբողջ կյանքում դրած տուն ու տեղը, աճեցրած գողտիկ այգին մի գիշերում թողեց անօրեններին՝ հաստատվելով նոր բնակավայրում և փորձելով նոր կյանք տալ իր արյունոտ երազանքներին: Ամեն գարնան անուշ ժպիտով ծաղկող մեր այգու ծառերը ինձ հիշեցնում են ողորմած հոգի պապիս, Հազրոյին և հազարավոր այն մարդկանց, ովքեր ստիպված եղան կյանքի շարունակությունը դառնացնել կորուսյալ հայրենիքի կարոտով: Կորցրած երկիր, եղեռնի ահ ու սարսափ, քարե դաշտ ու հող, անարդարության դեմ անմռունչ բողոք ու հավատ, մեծ հավատ, որ վերջը լավ պիտի լինի, Էրգիրն իրենց վերադարձին է սպասում: Իմ պատանեկան երևակայության գունագեղ էջերում Հազրոն առաջին հերթին մեծ վրիժառու է ու հայրենապաշտ, պահանջատեր է ու արդարադատ, որովհետև կարողացավ իր մեծ ցավի հետ Արևմտյան Հայաստանից փրկել և բերել իր երազանքների ամենախոսուն խորհրդանիշը՝ ծիրանի փողը: Այդ ծիրանի փողը նրա բախտակիցը և ամենամտերիմ հարազատն էր, քանի որ ծննդավայրից հեռանալիս վերջին անգամ նրա թախծոտ հնչյունների ներքո հրաժեշտ տվեց Սասնա թուփ ու ծառերին, հող ու ջրին: Ձյանբերդում էլ իրիկունները, աշխատանքից հոգնած, ծիրանի փողով նվագում էր իրենց հին, տխուր, ինչպես նաև մարտական ու տխուր երգերը, իսկ լեռնականները պարում էին իրենց հպարտ «Սասնա պարը», որը ոչ միայն պար էր, այլև կռիվ ու պայքար: Իր աղջկան վաղուց ամուսնացրած իմ սիրած հերոսը մխիթարվում էր իր թոռնիկի այցելություններով, իսկ երբեմն այցելում էր կնոջ գերեզմանը և այնտեղ ևս նվագում իր փողը: Հազրոյի փողի նվագի կանչերը ոչ միայն քաղցրալուր մեղեդիներ էին, այլև կարոտի ու վերադարձի հնչյուններ. «Հաղ մի երթամ տեսության… սիվտակ ոսկորներ»: Ինձ շատ է դուր գալիս պատմվածքի ավարտը, որը Հազրոյի միակ երազանքն էր. «Զիմ փող կիտամ զիմ քաջարծիվ թոռնիկին»: Այսինքն՝ ժառանգաբար պիտի ծխացնել հայրենիքի կարոտը, մինչև բացվեն «դռներն հուսո»: Հազրոյի անունից հայրենիքի անկորնչելի հիշողությունն էր ավանդում Բակունցը, ծիրանի փողը պահ տալիս ժամանակներին: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ես՝ արցախցի պատանիս, հպարտ եմ այդպիսի մարդկանց ժառանգորդը և գործի շարունակողը լինելու համար, որովհետև իմ նախնիների պայքարը նաև իմ պայքարն է, նրանց կիսատը լրացնելու պարտքը նաև իմն է: Ես նաև համոզված եմ, որ Հազրոյի ծիրանի փողը հնչեցնողներից մեկը նաև ե՛ս պիտի լինեմ, որովհետև այն մեր հազարամյա եղեգան փողն է, որից ծնվեց «հուրհեր պատանեկիկը»: Իմ նախապապ Հազրոյի ծիրանի փողից էլ էր «ծուխ ելանում, բոց ելանում», և դա ծննդավայրի կարոտի ծուխն էր, կարոտի ցավի բոցը, որից դարձյալ մի «խարտյաշ պատանեկիկ» պիտի ծնվի, փրկի երազի ու առասպելի վերածվող հայրենի եզերքը: Այդ հրաշամանուկին են սպասում և´ Արևմտյան Հայաստանը, և´ Արցախը, և՛ հայոց բոլոր գերված հողերն ու տարածքները: Այդ հրաշամանուկին գերված Արարատն ու միլիոնավոր նահատակ հոգիներն են սպասում, իսկ Հազրոն մեր ապագա բոլոր հաղթանակների շեփորահարն է՝ լեռների ուսին նստած՝ ծիրանի փողը շուրթերին: Իմ հպարտությունը ծփում է հոգուս մեջ մանավանդ այն մտքի գիտակցումից, երբ հիշում եմ, որ այդ հրաշք կերպարը քանդակել է Մեծ Գորիսեցին՝ իր հմուտ գրչով, հանճարեղ վրձնով և մտքի թռիչքով: Սա նաև Բակունցի հնչեցրած արդարության ճիչն է՝ ընդդեմ աշխարհում տիրող բոլոր անարդարությունների: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-31541065104394667512019-06-27T12:42:00.001-07:002019-06-27T12:42:22.332-07:00ՏԱԹԵՎԻԿ ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ / Զրույց Ալպիական մանուշակի հետ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjg1iluZ-fefvWP5EflvGLpRR93ghS8cud2YTtKxQKYNF4hknasJnPG4huzv6wqwZL_D7KjP6W5-YINPVI_QWWk9sj1swtmWDshburfLrzNdXXeZp4Crx_5DOp6RKKllksBDkbbQoyGBmi2/s1600/IMG_20190524_151548_166.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1164" data-original-width="1079" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjg1iluZ-fefvWP5EflvGLpRR93ghS8cud2YTtKxQKYNF4hknasJnPG4huzv6wqwZL_D7KjP6W5-YINPVI_QWWk9sj1swtmWDshburfLrzNdXXeZp4Crx_5DOp6RKKllksBDkbbQoyGBmi2/s320/IMG_20190524_151548_166.jpg" width="296" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Ձեզ ենք ներկայացնում <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակի </b>առթիվ Սյունիքի ու Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթի <b>երկրորդ տեղի մրցանակակիր,</b> Մարտակերտի Վ.Բալայանի անվան միջնակարգ դպրոցի 12-րդ դասարանի աշակերտուհի <b>Տաթևիկ Ղահրամանյանի </b>աշխատանքը: </i><span style="background-color: #fefefe; font-family: Sylfaen, serif; font-size: 12pt;"> </span></div>
<div style="text-align: justify;">
Ես էլ Կաքավաբերդ եկած ճամփորդներից էի, բայց իմ ուղեկիցների նման գնացել էի այնտեղ ո՛չ հետազոտելու, ո՛չ էլ գանձեր փնտրելու նպատակով, ես եկել էի զրուցելու ալպիական մանուշակի հետ, նա էր իմ որոնելի գանձը: Ահա նստել եմ քարերի վրա՝ նրա կողքին, և ինձ էլ նրա ծաղկափոշին վայելող բզեզի նման աշխարհը թվում է ծիրանագույն հսկայական բուրաստան, ալպիական մանուշակ: Ես սկսում եմ իմ զրույցը ալպիական մանուշակի հետ... Հիշում եմ իմ ճանապարհը նրան հասնելուց առաջ և անհագ ցանկությամբ ուզում եմ պատմել նրան, որ իմ ուղեկիցները մարդիկ էին, ովքեր ընկալում էին աշխարհը յուրովի, ամեն մեկը տեսնում, զգում էր այդ աշխարհն իր հոգու աչքերով: Նա է՝ ալպիական մանուշակը: Երկնամուխ բուրգերի և պարիսպների հնության շնչով օծված ավերակներին տիրում է նրա թարմ շնչառությունը: Ամպերը ցրող քամին օդի թարմ քուլաները տանում է հեռուները՝ Բասուտա գետից մինչև Կաքավաբերդի անմատչելի բարձունք։ Գորշ ավերակների ու պարիսպների ամայության մեջ կենդանություն բերող Բասուտա գետի ալիքներից բացի կա ևս մեկ մխիթարություն՝ բնաշխարհի միակ ծաղկունքը՝ ալպիական մանուշակը։ Հետաքրքիր է՝ ինչպես է բուրում քարերի վրա բուսած այդ ծիրանագույն ծաղիկը։ Լուռ է, լուռ են պարիսպների՝ երկնքից կառչած ավերակները, որոնք իրենց երբեմնի հզորության տարիներին այնպե՜ս կանգուն էին, իսկ անգղերն իրենց սուր կռինչներով լցնում են օդը համատարած աղմուկով, որ իրենց արձագանքներն են գտնում Կաքավաբերդի բարձունքին: Ինձ լսելի չեն այդ ձայները, և ո՛չ էլ Բասուտա ալիքների ահագնացող ճիչն է գրավում իմ ուշադրությունը, ալիքները վիրավոր առյուծի պես թարմ վերքի ցավից մռնչում են, ափ դուրս գալիս, բայց ես չեմ զգում նրանց հորձանքները, բնաշխարհն ուզում է կլանել ինձ ամբողջությամբ, մինչ ես հայացքս չեմ կարողանում կտրել նրանից, որ իր խոսուն լռությամբ թաքնված է քարերի հետևում:<a name='more'></a> Իմ ուղեկիցներից մեկը՝ հնագետը, աշխարհին նայում էր այնպես, ինչպես ձկնորսը՝ օվկիանոսին, նա չէր տեսնում օվկիանոսի բազմահատակ խորությունը, ալիքների ներդաշնակ պարային համադրությունը, և զարմանալի չէր, որ նա իր որոնումների ճանապարհին քեզ էլ կոխկռտել է: Այն մյուսը նայում էր շուրջը մարգարիտ որոնողի աչքերով, սուզվում էր բնաշխարհի անձեռակերտ գեղեցկության մեջ, թափանցում նրանց խորքը և աչքերով որսում մարգարիտները: Կաքավաբերդի հին տեղանքն ինձ դարձյալ խորհելու առիթ է տալիս, և ես դառնում եմ իմ զրուցակցին, թե որքա՜ն սերունդներ են ապրել Բասուտա գետի մոտ, և դեռ որքան սերունդներ են ապրելու այնտեղ՝ ամեն մեկն այս ընդհանրական աշխարհի իրենց աշխարհընկալումով: Մի պահ երկուսս էլ լռեցինք, թեև նա չէր էլ խոսում, բայց ես զգում էի նրա ձայնը, ծիրանավառ թերթիկների խորքում պահվող իմաստությունը...Իսկ քարաժայռերի տների որդաներից երևացող ծուխն ամբողջացնում էր գյուղացու միապաղաղ կյանքի ողջ հովվերգականությունը։ Եվ մտածում եմ՝ ինչպե՜ս կապրեին այդ արարող մարդիկ այս խուլ ու մենավոր լեռներից, ձորերից հեռու՝ աշխարհի կենտրոնում: Եվ ակամա հիշելով մեզ հյուրընկալած կնոջը՝ շարունակում եմ իմ խոհերով կիսվել ալպիական մանուշակի հետ, թե ինչպես լեռների կանայք չեն զգում բնությունից տրված իրենց ողջ հմայքը, աչքերի փայլը, այնինչ նրանք մեծ քաղաքներում բարեկեցիկ կյանք կվայելեին: Եթե նա էլ այլ պայմաններում ապրեր, երևի չմտածեր ո՛չ աթարով կրակ վառելու, ո՛չ էլ գեղեցկությունն աշխատանքի մեջ մաշելու համար: Նա կվայելեր ծովից փչող քամիների ջերմ հպումը, մատները, անփութորեն վառելու փոխարեն, ավազի վրա իր ապրումները կարտացոլեին, պարզ ու հեքիաթային ապրումները: Նրանք չքմեղացան կոխկռտվելուց, ինչպես Կաքավաբերդի դուստրը, որ չընդդիմացավ անհիմն ծեծի դեմ: Ցող կաթեց ալպիական մանուշակի ծաղկաթերթերի վրա, միգուցե նա էլ զգաց այն, ինչ ես զգացի այդ պահին, և անկարող եղավ արցունքները զսպելու: Անդորրը խախտվեց բզեզի արծաթե թևերի զնգոցով, նա, ձայներ արձակելով, մեղմիվ իջավ ալպիական մանուշակի վրա, և ո՞վ կարող էր նրան արգելել, որ աշխարհը նրան հոտավետ բուրաստան թվա, ալպիակա՜ն մանուշակ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ես շոյում եմ նրա թավշյա փոքրիկ թերթիկները, դրանք շոյանքի պակաս ունեին, սիրո ու խանդաղատանքի կարոտ էին: Կաքավաբերդի բնության լեզուն փշեր չունի, նրա բնաշխարհի ամեն մի մասնիկին նախախնամությունը գնահատելու շնորհ է պարգևել: Մարգագետնի կանաչ ցողունների վրա հավաքված անձրևի կաթիլները միմյանց մեջ են տեսնում իրենց պարզությունն ու մաքրությունը, սարյակներն իրար ականջի ուրախ-ուրախ սիրո քաղցրիկ խոսքեր են շշնջում, գովում են միմյանց, փառաբանում մեկմեկու, և այդ տեսարանը դառնում է սիրո գեղեցիկ պատկեր: Ցողն էլ պարզությամբ հիանալ գիտե, սարյակն էլ՝ սիրել, բայց մարդն այստեղ բիրտ է, սիրո կաթիլ անգամ չունի իր հոգում, ոչ էլ գորովանքի պերճ խոսքեր գիտի: Աշխարհից մեկուսացած սիրունատես մինաձնուհու նման ծաղկում է ալպիական մանուշակը գորշ ու բիրտ իրականության մեջ: Նրա ծաղկափոշին չի հոգնում՝ ամեն անգամ քամու թևին ելնել ու տարածվել ամենուր: Լուռ է ալպիական մանուշակը, բայց նրա լռության մեջ աշխարհն է խոսում, բոլոր անտեսված մանուշակներն իրենց գլուխն են ծածուկ բարձրացնում: Մարդիկ չունեն չասված խոսքերի հաճախականություն, բայց կարծես ես դառնում եմ այն մեկը, ով անգամ այդ խոսքերի շշուկն է լսում ու դառնում նրա լուռ տառապանքներն ընկալողը: Այս պահին ես էլ անկեղծանում եմ, գիտե՞ս: Միշտ փորձում էի լավը լինել բոլորի համար, բայց հայտնվեցին նրանք ու հնագետի աչքերով նայեցին իմ աշխարհին: Ների՛ր, «ընկե՛րս», ների՛ր նրանց, քանզի ես էլ ներում եմ, իսկ դու չէ՞ որ կուսական, մաքուր ու անկողոպտելի աշխարհ ես, երջանկության անձրևներն էլ քո պատճառով են թափվում աշխարհի վրա, արևն անգամ քեզ համար է ժպտում, որ գեթ մի քիչ ուրախացնի ցաված հոգիդ: Բայց ի՞նչ արած, չէ՞ որ դու ալպիական ես, ալպիական թախծո~տ մանուշակ՝ բնության այդ գողտրիկ անկյունում, աշխարհից մեկուսացած: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-52656318970604758232019-06-27T12:01:00.002-07:002019-06-27T12:01:33.474-07:00ԼՈՒԻԶԱ ՄԱՄՈՒՆՑ / Բակունցի լռությունը<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiIZpaRewkwoe6_cOS7WVenm-uQI2W_a_YOgL992PFu8fv7p4dDU9q60NgsQaS4oxUFXp2-LvSCJlU2BXuXENMJGAhyV5Ee_AWVlP-Yqsvi6IuNT8XWkCAVviiowuuA_rEHCxz0CLyzbBjK/s1600/IMG-20190619-WA0000.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiIZpaRewkwoe6_cOS7WVenm-uQI2W_a_YOgL992PFu8fv7p4dDU9q60NgsQaS4oxUFXp2-LvSCJlU2BXuXENMJGAhyV5Ee_AWVlP-Yqsvi6IuNT8XWkCAVviiowuuA_rEHCxz0CLyzbBjK/s320/IMG-20190619-WA0000.jpg" /></a><div style="text-align: justify;">
<i>Ձեզ ենք ներկայացնում <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակի </b>առթիվ Սյունիքի ու Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթում <b>«Գրական ձիրք»</b> անվանակարգի մրցանակակիր, Մարտակերտի Վլ. Բալայանի անվան միջնակարգ դպրոցի 12-րդ դասարանի աշակերտուհի <b>Լուիզա Մամունցի</b> աշխատանքը:</i> <span style="background-color: #fefefe; font-family: Sylfaen, serif; font-size: 14pt;"> </span></div>
</div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
Գիշերային աղջամուղջում տեղս նորից չեմ գտնում... Խավարի մեջ սարսուռով պատված՝ ես կրկին ճոճվող կամրջին եմ կանգնած: Մեղմ հովիկը շուրջս բոլորել, այս կյանքում միշտ զգոն է ինձ պահել, բայց այսժամ նա էլ ինձ լքել և միայնակ է թողել... Ու՞ր ես, «ընկե՛ր» իմ բարի, իմ դառն օրերի միա՛կ փերի: Ես արագ քայլերով առաջ եմ սլանում, իսկ ամպերն իրար են խառնվել և դույլերով անձրև են թափում: Ես անտառի թավուտում անհույս քայլերով դեպի հարավ եմ շարժվում: Մտքիս կծիկն էլ խճճվել ու ինձ կորցրած եմ կարծես: Իմ աչքերում ինչ-որ լույս է առկայծում, ես դեպի այդ լույսն եմ շարժվում: Խոզանով պատված մի փոքրիկ տնակ է աչքիս առջև, որը կարծես զորեղ ուժ ուներ, սթափեցնող ոգի... Հուշիկ քայլերով մոտենում և դուռն եմ կամացուկ ծեծում: Մի ծերուկ է բացում և սփրթնած դեմքով նայում ինձ: Վայրկյաններ անց հյուծված ձայնով ինձ ներս է հրավիրում: Նա մագաղաթ ուներ՝ սեղանին դրված, փետրածայր գրիչ ու թանաքաման և փոքրիկ լամպակալ: Ես թրջված վարսերով մոտեցա սեղանին և վարսերիցս անձրևի կաթիլներ գլորվեցին ու մագաղաթի վրա բծեր ծաղկեցրին: Ծերուկը մոտեցավ և շոշափեց... Մանուշակն իր առաջին ծիլերը տվեց: Նա լուռ էր, խոհուն հայացքով, մտազբաղ: Կարծես Կաքավաբերդի ատամնաձև պարիսպներն էր մտքում ստվերում և դրա գլխին ցինի ու անգղի բույնն էր ուրվագծում: Եվս մի կաթիլ գլորվեց վարսերիցս և երկայնքով ողողեց մագաղաթը. ծերուկի աչքերում Բասուտա գետն էր աղմկում: Կաթիլները գլորվելով՝ Կաքավաբերդի բարձունքն ալպիական մանուշակներով են ծածկում. այն ցողուն ուներ՝ կաքավի ոտքի պես կարմիր, և ծաղիկ՝ ծիրանի գույն: <a name='more'></a>Վերջին կաթիլի հետ ծաղկափոշու մեջ գունավոր բզեզ թաթախվեց. նրան մանուշակը ճոճք էր թվում, աշխարհը՝ ծիանագույն բուրաստան: Ծերուկը ձեռքը սահեցրեց փետրածայր գրչով, և աչքիս առջև բացվեց թե՛ գյուղի, թե՛ բերդի գլխին ժամանակի դանդաղ սահքը, տարիների՝ նույն ծառի միանման տերևները... Բասուտա գետը դարձյալ աղմկում էր, իսկ ես՝ մանուշակս ալպիական, թեքված, գլուխս քարին հենած, այդ շոգ կեսօրին նայում եմ քարե արծվի կեռ թուր կտուցին, սրածայր նիզակներ մագիլներին, պողպատե զրահ փետուրներին... Ու ես տեսա՝ ծերուկը մագաղաթի վրա շարում էր, որ արև մի կեսօր Կաքավաբերդի քարափով բարձրացան երեք ձիավոր: Բերդի գլխին նստած ամպը վարագույրի պես տատանվում էր, իսկ առաջին ձիավորն աչքը պարիսպներից չէր հեռացնում: Նրա ակնոցների արանքից նշմարվում էին բերդի պատմությունը, մագաղաթյա մատյաններում գրած խոսքերը իշխանական օրերի մասին. հնագետ էր: Ֆետրե գլխարկով երկրորդ ձիավորը ծոցից հանեց հաստ տետրն ու սրածայր մատիտը: Սկսեց «նախշել», Կաքավաբերդի պարիսպներն ու կենդանի բնությունն անմահացնել. նկարիչ էր: Հնագետը քչփորեց այս ու այն քարերը և գտավ Բակուր իշխանի դամբարանը: Նկարչի աչքն էլ անգղերի ահեղ պտույտների հետ էր, անգամ չնկատեց, թե ինչպես գլխարկը սահեց, ընկավ քարի վրա և աչքերս փակեց: Այդժամ երրորդ ձիավորը շների հարձակումը կասեցրել էր, ձիերին արձակել ու պարսպի մոտ նստած ծխում էր: Լսեցի, թե ինչպես մանգաղը գոտու մեջ խրած, գլուխը կեղտոտ թաշկինակով փաթաթած՝ մի մարդ մոտեցավ ձիերի մոտ նստած պահակին, ով քար էր տեղահան անում, ու հարցրեց, թե ինչ են փնտրում բերդի ավերակներում: Ի պատասխան՝ լսեց Կաքավաբերդի գլխին կարասի մեջ գանձեր թաղած լինելու լուրը։ Հնձվորը մտածելով հեռացավ... Ծերուկը լուռ գրում էր, նրա տողերից իմացա, որ կեսօրն անց եկվորներն իջան բերդից: Ամենից արագ շարժվում էր երրորդ ձիավորը, որի աչքի առջև թարմ լավաշներ էին, պանիր ու մածուն: Առաջին իսկ վրանի մոտ կանգ առան, և, վրանի նեղլիկ դռնից ներս նայելով, տեսան մի փոքրիկ տղայի, ով մոխրի մեջ սունկ էր խորովում...Մայրը ներս մտավ, և երրորդ ձիավորը հնագետի պայուսակից հանեց կոնսերվ. հասկացրեց, որ սոված են: Օջախի մոտ կռացած կնոջը, ում գլխաշորը սահել էր և ընկել ուսերին, սպիտակ ճակատը, սև մազերն ու աչքերը նկատել էր ֆետրե գլխարկով ձիավորը: Նրան ինչ-որ մեկին էր նմանեցնում, ով չուներ նույն զրնգուն սուրմաները, ինչ՝ վերջինս: Կոնսերվի տուփը դատարկելով՝ պահակը մեկնեց տղային, ով շտապեց երեխաների մոտ՝ ցույց տալու. դա չտեսած նորություն էր այդ քարափների վրա: Հետո երկրորդ տուփն ստանալուց հետո նա դուրս չվազեց, նստեց խսիրի վրա՝ թեյելու: Ֆետրե գլխարկով մարդը շաքարի մի մեծ կտոր գցեց տղայի բաժակը: Տղան մատը մտցրեց բաժակը, հանեց և համտեսեց կիսահալ շաքարը: Կնոջ ուրախ ժպիտը երեխայի չարաճճի արարքի վրա չվրիպեց ֆետրե գլխարկով մարդու աչքից, ում մտքում շարունակ պտտվում էր. «Երևի նույն դեմքն ունեցող մարդիկ նույն կերպ են ժպտում»: Հանկարծ ծոցից հանեց տետրը և սպիտակ թղթի վրա մատիտի արագ շարժումով նկարեց կնոջը՝ օջախի մոտ նստած, վերին շրթունքի աննկատ դողով, ժպիտից արնագույն մեխակի թերթերի պես կարմրած շրթունքներով, աչքերը՝ օջախի քարին: Միայն տղան տեսավ մոր նկարը սպիտակ թղթի վրա... Ժամն էր հասել ետդարձի. ձիավորներն իջնում էին Կաքավաբերդի քարափով դեպի Բասուտա ձորը: Ճանապարհի երկու եզրերին բուսած ինձ նման մանուշակներից մեկին կռացավ և պոկեց ֆետրե գլխարկով ձիավորը, դրեց տետրի այն թերթի արանքը, որի վրա նկարված էր եռոտանին և այն բարակիրան կինը... Ինձ թվաց՝ ես էի քարերի արանքից նայում նրանց ետևից... Իրիկնացավ...Նույն ճանապարհով վրաների կողմն էր բարձրանում մի մարդ՝ գոտում պողպատե փայլուն մանգաղը. հնձվորը ցերեկվա մարդն էր, որին երրորդ ձիավորը պատմել էր բերդի գանձերի մասին: Իր արտից նա տեսավ ձիավորներին, և նրան թվաց, թե ձիու թամբից կապած պայուսակներում հենց այդ գանձերն են. նա մռայլվեց՝ որպես իրիկնապահին անտառում որսի դուրս եկած սոված արջ: Նա հասավ առաջին վրանը, մոտեցավ մխացող օջախին, և, դեռ տրեխները չհանած, տղան վազեց դեպի հայրը՝ տուփերը ցույց տալու. հայրը հասկացավ, որ ձիավորները նստել են իր խսիրի վրա... Հայրը ոտքով հրեց որդուն, դատարկ տուփերը գլորվեցին... Հայրը հետո ձայնը մեղմացրեց, կանչեց, խնդրեց նրա արծաթ դրամը, որ տվել էր մի բարի քեռի: Տղան արցունքների միջից ժպտալով մոտեցավ հորը, մեկնեց դրամը և սկսեց պատմել, թե ինչպես այն անծանոթ մարդը մոր պատկերը հանեց թերթի վրա և դրեց ծոցը: Խանդը կայծակի պես փայլատակեց մռայլ հնձվորի սրտում, կինը սահմռկեց: Հաջորդ վայրկյանին մարդը գազազած արջի նման ոստյուն արեց, նրա մազոտ ձեռքերը սեղմեցին ծանր մահակը, և այն անասելի թափով իջավ կնոջ թիկունքին: Կինը աղաղակ չհանեց, այլ ցավից գալարվեց. դուրս եկավ՝ վրանի դեմն անձայն հեկեկալու... Կաքավաբերդի գլխին լռություն իջավ, օջախներում հանգավ կրակը, ծերուկի տանն էլ հանգավ լամպակալը: Խավար գիշեր էր երկուստեք: Ցող կաթեց ալպիական մանուշակիս ծաղկաթերթերին...Երանի~ այն բզեզին, որ բուրմունքիցս արբեցած քնել էր առէջներիս մեջ, և նրան այնպես էր թվում, թե աշխարհը հոտավետ բուրաստան է, ալպիական մանուշակ... Քամու սուլոցն ինձ արթնացրեց... Աստվա~ծ իմ, ծերուկը Բակունցի լռությունից, իմ թաց վարսերն էլ ալպիական մանուշակի բուրմունքից ունեին... Ես էլ բզեզի պես իմ երազում ճոճվող կամրջից եմ հեքիաթ հյուսում: Արթմնի անկողնուց վեր եմ կենում և կամացուկ դռանը մոտենում, անցքից նայում և երեք հնձվորի եմ տեսնում: Մի՞թե երազի մեջ եմ դեռ: Բացելով դուռը՝ նրանց ներս եմ հրավիրում, հյուրասենյակին քով` պատի մեջ խարույկ էր վառվում, իսկ դրսում սահմռկեցնող քամի էր...Ես, հայի ադաթին հետևելով, դեպի խոհանոց շարժվեցի, անուշաբույր ժենգյալով հացն ու գինին ձեռքիս առաջ եկա և որդուս տեսա. նա ժպտում էր հյուրերին... Սփռոց փռեցի, նրանց սեղանի մոտ կանչեցի, որ հյուրասիրվեն: Հյուրերիցս մեկը, չնայած իր կնճռոտ տարիքին, ծոցագրպանից թղթի կտոր հանելով, մատիտի շեշտակի հարվածով անմահացնում է ինձ: Իսկ փոքրիկ որդիս, ավա~ղ, նա հոր կտորն է, նրա աչքից ոչինչ չի վրիպում... Նրանց ճանապարհեցի, և կրկին դռան զանգի ձայն...Որդիս գիրկընդխառն իսկույն դիմավորում է հորը: Ես հեռվից նկատում եմ՝ ինչպես է տղաս հոր ականջին ինչ֊-որ բան փսփսում: Հաջորդ վայկյանին նա ինձ է մոտենում, ճակատս համբուրում, գոհունակություն է հայտնում` աշխատավորի առջև իր տան դռները բացելու, նրանց իր տան բարիքներից հյուրասիրելու և այդքան գեղեցիկ լինելուս համար... Ես պատմում եմ երազս, որն իրականություն էր թվում, և հայելու մեջ նշմարում եմ ժամանակների տարբերությունը, բակունցյան տարիների քաոսային դրամատիզմը, որ չէի ցանկանա մեր օրերում տեսնել: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-81318685222524511492019-06-24T13:00:00.002-07:002019-06-24T13:00:53.226-07:00ԼՈՒՍԻՆՅԱ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ / Զրույց Ալպիական մանուշակի հետ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgrS0apt9zIpmxlRz0e3bMMfBfNLASIVCqS2phSPgV0OLUsXU_Fhfm0XQPWOUztuk_9sBsmWubCa2L8K_sFBaVgdnTWbtoAJ0htgohjsQ8PjBosGXq6zswcHnMWQRvNV_KgZYEjk5Zstohm/s1600/IMG-f8024889649fc2314ca3a362b25452bc-V.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1279" data-original-width="960" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgrS0apt9zIpmxlRz0e3bMMfBfNLASIVCqS2phSPgV0OLUsXU_Fhfm0XQPWOUztuk_9sBsmWubCa2L8K_sFBaVgdnTWbtoAJ0htgohjsQ8PjBosGXq6zswcHnMWQRvNV_KgZYEjk5Zstohm/s320/IMG-f8024889649fc2314ca3a362b25452bc-V.jpg" width="240" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Ներկայացնում ենք <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակին</b> ընդառաջ Սյունիքի և Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթի մասնակից, Արցախի Հանրապետություն, Ասկերանի շրջանի Խնապատի Արթուր Հայրապետյանի անվան միջնակարգ դպրոցի X դասարանի աշակերտուհի <b>Լուսինյա Գասպարյանի</b> աշխատանքը</i>:</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Բոլոր մարդիկ ծնվում են ազատ, միմյանցից անկախ: Երբ ծնվում ենք, ամեն ինչ շատ նոր է լինում, ամեն ինչ հրաշալի, ոչ մի խնդիր չի լինում ու մտածելու ոչ մի բան չենք ունենում: Այդպես է կյանքի դրվածքը, բայց կյանքի ճանապարհին հանդիպում ենք մարդկանց, որոնցից կախվածություն է առաջանում: Մարդը, կարծես, կորցնում է իր ազատությունն ու ամբողջությամբ կախված է լինում մեկ ուրիշից` երբեմն և՛ ֆիզիկապես և՛ հոգեպես: Մենք փակվում ենք մեր մեջ ու մեր այդ բանտից դուրս գալու միակ ձևը ինքներս մեզ արդարացնելն է դառնում:</div>
<div style="text-align: justify;">
Երբեմն նայում եմ երկնքին ու երանի եմ տալիս թռչուններին, որովհետև ամբողջ երկինքը իրենցն է, ազատության թևերով թռչում են ուր որ ուզեն ու վայելում են այդ անծայրածիր երկինքը, երանի եմ տալիս ծաղիկներին, որովհետև նրանք էլ վայելում են ոչ միայն բնության, այլ նաև` մարդկային սեր: Իսկ ես…ես նույնպես մտքերով նորից օդում եմ,թռչում եմ երկնքում: Այնքան փոփոխական է այս կյանքը: Ինչքան բան հնարավոր է փոխել մեկ օրվա, մեկ ժամվա կամ էլ մի քանի վայրկյանի ընթացքում: Իսկ առավել ևս տարիների ընթացքում կյանքն ամբողջությամբ կարող է փոխվել, ու կյանքի հետ միասին փոխվում է մարդը:Կյանքն ստիպում է փոխել մտածելակերպդ, մարդկանց հանդեպ վերաբերմունքդ: Ամեն ինչ, կարծես, մահանում է ներսումդ ու նորից ծնվում: Այդպես էլ բնության և մարդկային ճակատագրի մի հիասքանչ դրսևորում էլ Բակունցի «Ալպիական մանուշակ»-ն էր, ով մահացավ, սակայն ծնվեց նորովի ու յուրովի` նվիրված Արփենիկ Չարենցին: Սակայն մինչ Չարենցի կնոջ հիշատակին նվիրելուց՝ Բակունցը մի առիթով խոստովանել է, որ իրականում դա գրվել էր բոլորովին այլ կնոջ համար: Պատմվածքում նույնիսկ տողեր կան, որոնք գաղտնազերծում են Բակունցի սրտի գաղտնիքը: Եվ այդ ճակատագրական կնոջ անունն էր Ժենյա Գյուզալյան: <a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Պատմվածքը դեռ ձեռագիր վիճակում Բակունցն ընթերցել էր Ժենյայի համար, ում շատ դուր էր եկել: Իսկ պատմվածքի մի հատված իրական հիմք ունի. «Առավոտյան ծովը բրոնզե հալոցքի պես տարուբեր էր լինում և լիզում ափերի կրաքարը: Ծովափին սև թավիշե գլխարկով կինը հովանոցի ծայրով ավազի վրա նշաններ էր անում և ավերում: Իսկ ինքը ջարդում էր ձեռքի չոր ճյուղը, մանրիկ փշուրներ անում, ու երբ ալիքները կաթիլներ էին ցողում ոտքերին ու ետ վազում, ալիքներն իրենց հետ տանում էին չոր ճյուղերի փշուրները: Այն կինը ծովափին խոստումի բառեր ասաց, աշխարհը թվաց լայնարձակ մի ծով, և սիրտը ձուլվեց ծովի հետ»: 1926 թվականի ամռանը Բակունցն ու Ժենյան միասին եղել են Բաթումիում և հիշատակված պատկերը այն օրերի հուշն է: </div>
<div style="text-align: justify;">
Սակայն Բակունցի «ալպիական» սերն ապրեց ընդամենը 38 գարուն…. </div>
<div style="text-align: justify;">
Այնքան նուրբ է գրված այդ պատմվածքը, կարծես կախարդական հեքիաթ լինի, այնպես կախարդորեն են սուզվում իրար մեջ անցյալն ու ներկան, որ հուշը դառնում է ներկա, իսկ իրական ներկան դառնում երազ: </div>
<div style="text-align: justify;">
«Ժողովրդի լեզուն պիտի հասկանաս, որ գրես բնության լեզվով, որ ամեն ինչ լեզու առած խոսի հոգուդ հետ», - այսպես է ձևակերպել բնության հետ գրողի և մարդու կապը հայ իրականության մեջ բնությանն այդքան ներդաշնակ գրող Բակունցը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Պատահական չէ, որ բնությունը նրա դիպուկ գրչի տակ հոգի է առնում, շատ անգամ խոսում հերոսների փոխարեն, ծիծաղում գարնանային արևի պես և լաց լինում մառախուղի միջից: </div>
<div style="text-align: justify;">
Հազար ու մի հրապույր ունի գարունը. ծաղիկներ ու առվի կարկաչ, թռչունների դայլայլ ու գառների մայուն… Լռություն կա Կաքավաբերդի ավերակներում: Դիմացի բարձր ժայռերի ոտքերի տակ, շրջապատի հետ զրուցելով, աղմկում է Բասուտա գետը: Կաքավաբերդի բարձունքի միակ ծաղիկը ալպիական մանուշակն է` ցողունը կաքավի ոտքի պես կարմիր, ծաղիկը` ծիրանի գույն: </div>
<div style="text-align: justify;">
Քայլում է գարունը, ու աշխարհը ներկում զմրուխտ կանաչով: Զրուցում է մանուշակը գետի վազող ջրերի հետ և ականջ դնում նրա հեքիաթային համերգին:</div>
<div style="text-align: justify;">
Նա այնպես էր զրուցում, ինչպես կքչքչար առուն, կծիծաղեին մնացած ծաղիկները, կաճեր ծիլը և կերգեին թռչունները: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ծաղկափոշու մեջ թաթախված գունավոր բզեզին մանուշակը ճոճք էր թվում, աշխարհը` ծիրանագույն բուրաստան: Այո՛, պարապ մարդուն կարող է աշխարհը կատարյալ եդեմ թվալ, սակայն իրականությունն այլ էր: Ամեն անգամ ալպիական մանուշակի ծաղկումը նշանակում էր, որ ժամանակն է «այծ ու ոչխարը քշել բերդի լանջերը, պարկը պանրով լցնել ու ձմեռը կրծել կորեկ հաց ու այծի պանիր»: Սակայն հնագետի ու նկարչի համար աշխարհընկալումն այլ էր: Եթե հնագետի համար աշխարհն ընդարձակ թանգարան էր, ուր ոչինչ չէր շնչում կենդանության տարերքով, և չկային բզեզն ու մանուշակը, որպես այդ շնչավոր բնության վառ ապացույցներ, ապա նկարչի համար. «Հերիք էր աչքն ընկներ մի դեմքի, տեսներ գեղեցիկ մի անկյուն, մամռապատ մի քար, որպեսզի թղթի վրա մատիտով նկարեր այն, ինչ տեսել էին նրա աչքերը»: Նկարիչն է այն հոգին, որ այդպես սերտորեն զգում է մարդու և բնության կապը, այն կերպարը, ում համար բնության ու մարդու կապն անքակտելի է և վեր ամենայն նյութականից ու շահից: Եվ ահա նկարչի սիրտը թպրտում է գյուղացի կնոջ գեղեցկությունից և նա թղթին է հանձնում այդ վայելքը` չմտածելով, որ հնարավոր է այդ արարքի համար պատժվեր «ալպիական» գեղեցկությունը: Նրա մտքով անգամ չէր անցնում, որ հնարավոր է խանդի պատճառով խփել ալպիական մանուշակի նման կնոջը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Մարդու և մանուշակի զրույցը հնում ապրող գյուղացու չարքաշ կյանքի և կնոջ թուլության մասին էր, ում հոգին`վանդակում փակված թռչնի նման,ազատություն էր տենչում, ուզում էր թևեր առնել ու թռչել, զգալ այդ ազատությունը: Սակայն նա իր տգետ ամուսնու զոհն էր դարձել մի չնչին բանի համար: Կինը շատ նման էր մարգագետնում տրորված մանուշակի: </div>
<div style="text-align: justify;">
Երևի թե ոչ միայն հնում, քսանմեկերորդ դարում էլ կան այդպիսի տգետ մարդիկ, ովքեր մտածում են, որ կինը նման է այն «ալպիական մանուշակին», ում կարող են տեղի-անտեղի ծեծել, ում կարող են մանուշակի պես տրորել ոտքի տակ` չհասկանալով, որ դա միայն ու միայն տգիտություն է: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ալպիակա՛ն մանուշակ, հասկացրո՛ւ ամբողջ աշխարհին, որ յուրաքանչյուրը պետք է դիմացինի հետ վարվի այնպես, ինչպես ինքը կցանկանար, որ իր հետ վարվեին: Հասկացրո՛ւ, որ եթե այսօր մեկն իր հաճույքի համար ծեծում ու տրորում է ձեռքի տակ եղած ամեն ինչ, առավել ևս` իր սիրելիին, ապա վաղը կկանգնի կոտրած տաշտակի առաջ: Լսելի՛ դարձրու այդպիսի տհասներին ու տգետներին, որ Աստված ամեն ինչ տեսնում է և ուշ թե շուտ, նա անպայման կպատժվի: </div>
<div style="text-align: justify;">
Երջանի՛կ եղիր, բակունցյա՛ն ալպիական մանուշակ…. </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-65079134367894860842019-06-24T12:29:00.001-07:002019-06-24T12:45:09.145-07:00ԱԿՍԵԼ ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ / Նամակ Ակսել Բակունցին <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiimmLBTZd32W78V_T9nDRdTREM4lOOkDetMP8L1JaQ2EOXDhw6rEX0HsM7TH5KMddrAA8riWcjKJB8LGsjrVOuk5ZeE2-smSSo9qGgVUjLJPOvE4N7RoMJN8L1I6Ap0uJm39IkFE5kU6XX/s1600/IMG-7a6e39445091cb957fe3d909dd6db347-V.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="720" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiimmLBTZd32W78V_T9nDRdTREM4lOOkDetMP8L1JaQ2EOXDhw6rEX0HsM7TH5KMddrAA8riWcjKJB8LGsjrVOuk5ZeE2-smSSo9qGgVUjLJPOvE4N7RoMJN8L1I6Ap0uJm39IkFE5kU6XX/s320/IMG-7a6e39445091cb957fe3d909dd6db347-V.jpg" width="180" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Ներկայացնում ենք <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակին</b> ընդառաջ Սյունիքի և Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթի մասնակից, Արցախի Հանրապետության Ասկերանի շրջանի Խնապատի Արթուր Հայրապետյանի անվան միջնակարգ դպրոցի X դասարանի աշակերտ <b>Ակսել Ավանեսյանի </b>աշխատանքը</i>:</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ակսե՛լ…Ամեն անգամ ակնածանքն ու ներքին հպարտությունն է համակում ինձ, երբ սկսում ենք ուսումնասիրել քո պատմվածքները, քո կյանքի ուղին, քո ապրած լուսավոր տարիները: Իսկ հպարտությանս պատճառն այն է, որ ես կրում եմ զանգեզուրյան լեռների պես սեգ ու արցունքի պես ջինջ արձակագրիդ հնչեղ անունը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Իմ և քո միջև մեկդարյա անդունդ կա, մենք կանգնած ենք ժայռածերպերին, ու ես զգում եմ քո հոգու պարզությունը, իմ անմա՛հ բարեկամ, տեսնում եմ այն մաքրությունը, որ թևածում է քո պատմվածքներում,աչքերիդ հայելու մեջ ալպյան թափանցիկություն եմ տեսնում, միրհավի անմեղություն և բզեզի կենսասիրություն:Կարդում եմ պատմվածքներդ և ակամայից հայտնվում Կաքավաբերդի գմբեթին, ձայնս դառնում է երկնահաս, ձուլվում միրհավի կանչին՝ արթնացնելով այն բարբարոսության խիղճը, որ քեզ մահվան դատապարտեց:Ու ցավում է սիրտս, լցվում կսկիծով, և կրծքիս վրա զգում եմ այն ցավը, որ քեզ պատճառեցին բիրտ 37-ին: Ցավից ուզում եմ գոռալ, անզորությունից սիրտս պայթել է ուզում, խոցվում է այն մատղաշ հպարտությունը, որ փարվել է ինձ քո անվանակիցը լինելու մտքից: Հետո մեզ բաժանող անդունդի վիհից ականջիս է հասնում քո աղերսագին ձայնը…«Ինձ գրելու և կարդալու հնարավորություն տվեք, ինձ գիրք ու մատիտ տվեք…»: Մոլեգնում եմ, մոլագարվում… Ցասումը դուրս է ժայթքում իմ հոգուց և տարիների միջով սլանալով` հասնում ու բռնում այն ծախված դատավորի կոկորդից, որ գնդակահարության դատապարտեց հայ գրականության Ալպիական մանուշակին, մի մարդու, ով այնքան անապական է, այնքան նուրբ, զանգեզուրյան լեռների պես վեհ, Բասուտա գետի պես կարկաչուն, Մթնաձորի պես հավերժական: Գլխատվեց մեղեդային արձակի վարպետը, մղկտաց Ծիրանի փողը, ցնցվեց Կաքավաբերդը, ծղրտաց Միրհավը, իսկ եռոտանու առջև չոքած գեղջկուհին լուռ շարունակում էր փչել կրակին, փչում էր, փչում, և նրա շնչից կրակե շապիկ են հագնում վերջալույսները:<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Ի՛մ Ակսել Բակունց, դու ապրում ես իմ հոգում, քո պատմվածքների հմայքը երբեք չի հնանում, իմացի՛ր, դու կաս, քանի դեռ մեր կողքով քայլում ու իրենց առօրյա հոգսերով ապրում են եռոտանու առաջ չոքած լեռնուհին ու Խոնարհ աղջիկը, իրենց հավերժական սերն են վայելում Սոնան ու Դիլանը, անգամ բզեզը, որ թաթախված էր ծաղկափոշու մեջ, այս պահին մեր այգում է ու վայելում է բուրաստան Արցախի զգլխիչ գարունը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Փակում եմ աչքերս. իմ առջև ժապավինվում են մթնաձորյան հերոսները, հետո ծիրանի փողից մորմոք է ելնում, ծիրանագույն մանուշակներ ու ծաղկաոտն միրհավեր են հառնում, դառնում կյորեսյան հին առասպելներ և Սպիտակ ձիու բաշից կախված՝ լողում անհուն կապույտի մեջ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ակսե՛լ, իմ լուսավո՛ր բարեկամ, ժանտ հրեշը կտրեց կյանքիդ թելը: Հրաշագործ լինեի և հետ տայի ժամանակը: Կողքիդ լինեի, մոգական ուժով փոխեի ուղղությունն այն դժխեմ գնդակի, որ խոցեց քո սիրտը: Բռնեի մահվան կոկորդից ու նրա բիրտ ճիրաններից ազատեի քեզ...ու դու ապրեիր: Ինչքա՜ն Ալպիական մանուշակներ ու ծիրանենիներ պիտի ծաղկեին, որ դեռ չծլած՝ ոչնչացվեցին: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ժամանակակիցներիդ հուշերից ճանաչում եմ քեզ, գիտեմ ինչքան զուսպ էիր, ինչքան պարկեշտ, շիտակ ու հայրենասեր: Սիրում էիր գյուղը: Գիտե՞ս, քեզնից ստացած ժառանգությունս միայն անունդ չէ… ես նաև հայրենասեր եմ: Այն պահին, երբ դու կռանում, վերցնում էիր Սյունյաց երկրի հողակոշտը և ագահաբար համբուրում այն, արտահայտում էիր քո հոգու ողջ ջերմությունը այդ համբույրով: Դու գրի մարտիկ ես, սերդ պիտի արտահայտես գրչով, իսկ ես սերս պիտի արտահայտեմ զենքով. դա է պահանջում Արցախիս ճակատագիրը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ցույց կտամ աշխարհին ու թշնամուն, որ քեզ ու ինձ նման Ակսելներ երկնող երկիրը հավերժական է, որ կործանել նրանք կարող են միայն մարդու եղնիկ տեսակը, իսկ առյուծ տեսակը հասցրած ցավից գեթ մոլեգնում է, մոլագարվում և բռնելով ցավեցնողի կոկորդից՝ նրա աչքերի միջից հանում այն ցասկոտ վրեժը, որ կուտակվել է դարավոր վերքերից: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ակսե՛լ, իմ անվանակի՛ց բարեկամ, գիտե՞ս, նման են նաև մեր ծննդավայրերը՝ իրենց անառիկությամբ, լեռնային վեհությամբ, սարերի հպարտությամբ… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ու մենք՝ այդ սարերի հպարտ տերերը, պարտավոր ենք հսկել նրանց անդորրը: Լեռներն այդ իզուր չէ, որ ամբողջ աշխարհը թողած ապավինել են մի պատառիկ մեր ընտրյալ հողին: Ապավինել են մեզ, որ մենք լինենք նրանց տերը, հարատևենք նրանց հավերժությունը՝ դու՝ քո ալպյան խարույկով, ես՝ արցախցու բազուկով: </div>
<div style="text-align: justify;">
Իմ ընկե՛ր Ակսել, դու անմահ ես, մեր շարքերում ես, քանզի հայոց սերմնացանները երբեք գործը չավարտած՝ տուն չեն վերադառնում: Նրանք ձուլվում են այն սերմացուին, որ պիտի ծլի, աճի, դալարի և սերունդներին հայի փյունիկյան երգը հասցնի: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
Նոյյան աղավնու թևով՝ Արցախի ապագա պաշտպան՝ </div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
Ակսել Ավանեսյան </div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-4017223929324990282019-06-23T12:14:00.000-07:002019-06-23T12:33:07.504-07:00ԱԼԵՆ ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ / Զրույց Ալպիական մանուշակի հետ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQXSSjFtbzr9YlN5KA8s4AZXQoHO5KuBFlYeo84Kpcx_clAmizopuJy5GQisOjnEg3e-l4Ux8iVX2MAiW1d9I6eLRN1X46NNOxp_jmpToLLdJrxn58hVc2ewlHgaPCgdrZJgLoSZXChLq7/s1600/%25D4%25B1%25D5%25AC%25D5%25A5%25D5%25B6.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1518" data-original-width="1600" height="188" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQXSSjFtbzr9YlN5KA8s4AZXQoHO5KuBFlYeo84Kpcx_clAmizopuJy5GQisOjnEg3e-l4Ux8iVX2MAiW1d9I6eLRN1X46NNOxp_jmpToLLdJrxn58hVc2ewlHgaPCgdrZJgLoSZXChLq7/s200/%25D4%25B1%25D5%25AC%25D5%25A5%25D5%25B6.jpg" width="200" /></a></div>
<div style="text-align: center;">
<i style="text-align: justify;"><i>Ներկայացնում ենք <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակին</b> ընդառաջ Սյունիքի և Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթի մասնակից, Արցախի Հանրապետության Աստղաշենի Ժան Անդրյանի անվան միջնակարգ դպրոցի 10-րդ դասարանի աշակերտ <b>Ալեն Ղահրամանյանի</b> աշխատանքը: </i></i></div>
<div>
<div style="text-align: justify;">
* * * </div>
<div style="text-align: justify;">
Դու յոթնապատիկ անմեղ նահատակ, </div>
<div style="text-align: justify;">
Անհուն ու անեղծ այս երկնքի տակ </div>
<div style="text-align: justify;">
Որտե՞ղ որոնեմ հանգրվանը քո, </div>
<div style="text-align: justify;">
Որ գամ, խոնարհվեմ մի ուշ երեկո, </div>
<div style="text-align: justify;">
Գրկեմ շիրիմը քո նվիրական </div>
<div style="text-align: justify;">
Եվ այն լվանամ ես ալպիական </div>
<div style="text-align: justify;">
Մանուշակների անարատ ցողով, </div>
<div style="text-align: justify;">
Կորուստդ ողբամ ծիրանի փողով: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
Ակսել Բակունցը նորագույն հայ արձակի ամենախոստումնալի ներկայացուցիչներից է, գրականության անմշակ ցելերի սերմնացանը, ով ընդամենը երեսունութ տարեկան էր, երբ դարձավ ստալինյան բռնա-պետության զոհը:Այդ մութ ձորերի լուսավոր հանճարը Լոր գյուղում որպես վարժապետ աշխատելու տարիներին հաճախակի հանդիպեց հայ գյուղացուն, տեսավ նրա չարքաշ աշխատանքն ու ընչազրկության տառապանքը: Գյուղացու տանջանքը, զօր ու գիշեր կատարած դժվարին աշխատանքը, Բակունցը գրել է «Մթնաձոր» պատմվածքների ժողովածուում: Այդ շարքի ստեղծագործություններից է «Ալպիական մանուշակը», որը նվիրված է Արփենիկ Չարենցին: Ստեղծագործությունը սկսվում է Կաքավաբերդի նկարագրությամբ, որտեղ տարին բոլոր ամպ էր, կուտակված նրա դիմացի ձորում աղմկում է Բասուտա գետը: Կաքավաբերդի պարիսպների արանքում բուսնում էր ալպիական մանուշակը, որը «Ծաղկափոշու մեջ թաթախված գունավոր բզեզին ճոճք էր թվում, աշխարհը՝ ծիրանագույն բուրաստան»: <br />
<a name='more'></a>Խորհուրդը հետևյալն է՝ ինչպես ծաղկափոշու մեջ թաթախված բզեզը, այնպես էլ պատմվածքում հանդես եկող հերոսներից յուրաքանչյուրը, իրենց թվացյալ փակ աշխարհն ունեն ու ապրում են այդ տպավորիչ պատրանքների աշխարհում: Ինչպիսի ներդաշնակ ու հիանալի համեմատություն էր, զուր չէր Իսահակյանի հետևյալ խոսքերը «Հայաստանում կա մի գրող, որի բառերը զրնգում են կոմիտասյան շնչով և փայլատակում Սարյանի կտավների գույներով»:</div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
Տասնվեց տարեկան պատանի եմ և անհագ ծարավով եմ ընթերցում Բակունցի ստեղծագործությունները, առավել ևս նրա «Մթնաձորը» պատմվածաշարը: Չգիտեմ՝ նրա ապրած ժամանակաշրջանն ու ապրած կյա՞նքը ստիպեցին գրողին ու նրա ստեղծագործությունները սիրել, թե՞ հենց խեղճ ու անճարակ գյուղացու կերպարը: Երկուսն էլ հոգեհարազատ են՝ մեկը ստալինյան բռնապետության զոհ դարձած գրողը, ով եթե ապրեր ու ստեղծագործեր, ինչքա՜ն «պտուղ» կտար մեր ազգի գրականությանը, մյուսն էլ այն, որ ես ինքս գյուղից եմ և կարդալով «Ալպիական մանուշակը»՝ պատկերացրեցի այն ժամանականրի գյուղացու վիճակը: Ունենք բաղ ու բոստան, աճեցնում ենք ծառեր ու բույսեր, ունենք տարածքներ հացահատիկի համար նախատեսված, որոնք ժամանակին տարբեր տեսակի տրակտորներով հերկում ենք, տարատեսակ դեղերով մշակում ու անհամբեր սպասում բերքահավաքին: Ինչքան էր դժվար, հոգնեցուցիչ Մթնաձորում, երբ ամեն ինչ՝ վար ու ցանք, իր ձեռքով էր կատարում: Ու միայն մի նպատակի համար՝ «Պետք է աշխատի, որ ուտի»: Ինչպես ասվում էր հայկական առածում՝ «Աշխատանքը սև է, հացը՝ սպիտակ»: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ինչպես Բասուտա գետի դերն ու նշանակությունը «Ալպիական մանուշակ»-ում, այնպես էլ Քարաղբյուրի դերը աստղաշենցիների համար: Այդտեղից երևում է մի բլուր, որտեղից աստղեր են թափվում և, ի տարբերություն Կաքավաբերդի, Սանգարում երևկող է և բոլորի համար էլ հասանելի վայր: Եվ հենց այդտեղ է, որ տարին բոլոր զբոսաշրջիկներ են հավաքվում ու պարկերով տանում այդ աստղերից: Ինչքա՜ն ցավ եմ ապրում ու նորից վերադառնում «Ալպիական մանուշակի» այդ հողագործին, ով տեսնում է Կաքավաբերդ բարձրացող երեք ձիավորներին, պահակից հարց ու փորձ է անում այդ եկվորներից, ով ճիշտ պատասխանի փոխարեն (Դամբարան էին փնտրում) ստում է ասելով, թե իբր ոսկի են գտել և պարկերով տանում են: Իսկ խեղճ գյուղացին ինքնին մտածում էր, թե եթե ինքը գտած լիներ, ապա ինչքան կով կգներ այդքան ոսկով: </div>
<div style="text-align: justify;">
Այդ խեղճ գյուղացուն ստել են, բայց իմ պարագայում, եթե դա մեր գյուղն է, ապա ոչ ոք իրավունք չունի պակերով թալանել մեր աստղերը, որպես նմուշ՝ երկու-երեք վերցնեն և վերջ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Այս պարագայում ես համամիտ եմ այդ խեղճ գյուղացու հետ: Մեր դասական գրողը ապրող գրող է, այսինքն՝ նրա ստեղծագործությունները իրական են բոլոր ժամանակների համար: </div>
<div style="text-align: justify;">
Չնայած իմ տարիքին՝ գիտեմ մեզ շրջապատող թույլ էակներին, և պարտավոր ենք հարգել ու մեծարել նրանց: </div>
<div style="text-align: justify;">
«Ալպիական մանուշակ»-ում երեք ձիավորներից մեկը՝ նկարիչը, կնոջը համեմատում է մանուշակի հետ և անտարբեր չի անցնում ոչ մի գեղեցկության կողքով: Հայի կերպարն է միշտ հյուրասեր ու բարի, բայց ինչ կատարվեց պատմվածքի հերոսուհու հետ, օտար տղամարդկանց հյուրասիրելու համար, և նկարչի գեղեցիկ նկարած նկարի հետևանքով, ով չէր կարող անտեսել սևաչյա հայուհու գեղեցկությունը: Մթնաձորյան մտածելակերպով չոր ու կոպիտ տղամարդը, երեխայի պատմածից իմանալով ամենի մասին, խանդից ձեռքի տակ ընկած փայտը կոտրեց կնոջ՝ այդ նուրբ ու քնքուշ էակի մեջքին, ինչի հետևանքով էլ ցող կաթեց ալպիական մանուշակի թերթերին: </div>
<div style="text-align: justify;">
Նա այդ պահին չէր հասկանում, որ կինը մի ծաղիկ է, ով իր ողջ հմայնքով ծաղկում է միայն հոգատար ու ուշադիր տղամարդու ձեռքերի մեջ: Այո´, մենք՝ արցախցիներս, հոգատար ենք նուրբ ու քնքուշ էակների նկատմամբ, նրանց հարգում ու գնահատում ենք: Մեզ համար մեր ընտանիքը առաջնային է, բայց և այնպես Արցախի մանուշակների թերթերին հաճախակի է ցող կաթում, ինչքա՜ն որդեկորույս մայրեր և որբևայրի կանայք ունենք, որոնց թերթերին գրեթե ամեն օր ցող է կաթում: Գուցե դրանից է, որ արցախցու համար միշտ առաջնայինն ընտանիքն է, քանի որ չգիտի, թե ինչպիսին կլինի իր վաղվա օրը և արդյոք առաջնագծից ո՞ղջ կգա իր օջախ, թե՞ կբերեն: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ամեն դեպքում, թող մթնաձորյան բարքերը ոչ մի ընտանիքում չլինեն: Ոչ մեկը չզգա տղամարդու բռունցքի թափը իր մեջքին, ուստի խորհուրդ կտամ բոլորին, որ էմացիաներով չառաջնորդվեն, պահեն, պահպանեն եղածը և մեկընդմիշտ հասկանան, որ կինը լուսավորում է տունը, տղամարդը՝ ջերմացնում, երեխան՝ ուրախացնում:<br />
Բոլորիդ մաղթում եմ, որ ձեր տներում լինի լույս, ջերմություն և ուրախություն: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-62349474816525786932019-06-23T11:42:00.000-07:002019-06-23T11:42:07.507-07:00ՇՈՒՇԱՆԻԿ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ / Նամակ Ակսել Բակունցին <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjrYnQjJuq7-QrB4Z6KaVWUvzqTPI9R4LrVcA8z7jBwAvOE8luDOxUVxhm9EobzN2cGhO8UingNzH2T2wyjfjSd0beXn2Qg6vzfHaJ6059PNslPQRl7TlD9Gao5Z6EFi47sk1WqE52sFn9-/s1600/%25D5%25B6%25D5%25AF%25D5%25A1%25D6%2580.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="732" data-original-width="720" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjrYnQjJuq7-QrB4Z6KaVWUvzqTPI9R4LrVcA8z7jBwAvOE8luDOxUVxhm9EobzN2cGhO8UingNzH2T2wyjfjSd0beXn2Qg6vzfHaJ6059PNslPQRl7TlD9Gao5Z6EFi47sk1WqE52sFn9-/s200/%25D5%25B6%25D5%25AF%25D5%25A1%25D6%2580.jpg" width="196" /></a></div>
<div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Ներկայացնում ենք <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակին </b>ընդառաջ Սյունիքի և Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթի մասնակից,ԵՊՀ-ին առընթեր Ա.Շահինյանի անվան ֆիզմաթ հատուկ դպրոցի Ստեփանակերտի մասնաճյուղի 11-րդ դասարանի աշակերտուհի <b>Շուշանիկ Հայրապետյանի </b>աշխատանքը: </i></div>
<div style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 15.84px; text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Մրցույթը կազմակերպվել է <b>Գորիսի պետական համալսարանի</b> և <b>«Արցախի Երիտասարդ Գիտնականների ու Մասնագետների Միավորում»(ԱԵԳՄՄ)</b> ՀԿ-ի համագործակցության շրջանակներում:</i></div>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Բարև՛… Մեր օրերում գրեթե ոչ ոք նամակ չի գրում, այնպես որ մի քիչ դժվար է գրել, մանավանդ երբ նամակդ անպատասխան է։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Գիտե՞ք՝ Ձեզ շատ բան ունեմ ասելու։ Այնքան շատ, որ չգիտեմ՝ ինչից սկսեմ։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել Ձեզ Ձեր աշխարհի համար։ Այդ աշխարհը, որի մասին Դուք եք գրել, եղել է Ձեզանից առաջ, այսօր էլ կա և գոյություն կունենա դարեր։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Իմ երկիրն էլ նման է Ձեր աշխարհին, իմ գյուղը՝ Ձեր Կաքավաբերդին։ Նրա վրա էլ տարին բոլոր ամպ է նստում, ու կան գեղեցիկ, չքնաղ մանուշակներ, որոնց կապույտ աչիկներում տեսնում ենք այն քնքշանքը, գեղեցկությունը, որոնք բոլորել էին Ձեր ծիրանագույն մանուշակները։ Այսօր էլ <<բզեզի>> վտանգ կա, ինչպես նաև <<սև ամպերի>>, որոնք, ամեն վայրկյան հիշեցնելով իրենց մասին, անգամ չեն ահաբեկվում հպարտ կանգնած, դարերի պատմությունը իր մեջ ամփոփած ու դեպի անհունները հավատով նայող իմ Գանձասարից։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Կարդալով Ձեր ստեղծագործությունները՝ մենք մտովի ընկնում ենք Ձեր աշխարհը և ապրում այնտեղ։ Ամեն մի ստեղծագործություն կարդալիս տեսնում ենք աշխարհը այնպես, ինչպես տեսնում էիք Դուք, նկատում ենք ամեն մի գեղեցիկ մանրուք, որը չէինք նկատում մինչ Ձեզ և սիրում այն։ <a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Ամեն անգամ կարդալով Ձեր գրածները՝ ես նորովի եմ ճանաչում իմ բնությունը և ավելի շատ եմ սիրում այն։ Սկսում եմ գնահատել մարդկանց և՛ ներքին, և՛ արտաքին գեղեցկությունը։ Հերոսներիդ լուռ ողբերգությունը դառնում է իմը։ Հասկանում եմ, որ երբեմն կարելի է խոսել լռությամբ։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Ձեր օգնությամբ ես ընկալում եմ գեղեցիկը, որը իր էության մեջ ունենալու պահանջը ունի յուրաքանչյուրը։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Ձեր <<Ալպիական մանուշակը>> անզուգական է։ Նրա մասին կարելի է անվերջ խոսել։ Բայց ինձ ամենաշատը գրավեց բզեզը։ Պատմվածքի վերջում նկարագրվում է, թե ինչպես <<բուրմունքից արբեցած մի բզեզ քնել էր առէջների մեջ, և նրսն այնպես էր թվում, թե աշխարհը հոտավետ բուրաստան է, ալպիական մանուշակ>>։ Բզեզը մեզանից յուրաքանչյուրն է, իսկ ալպիական մանուշակը՝ մեր աշխարհը՝ լի հրաշքներով, բայց, ցավոք, ոչ բոլորն են բզեզի նման դա հասկանում։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Դուք այնքան ցավով եք նկարագրել այն, թե ինչպես են զավակները լքում հայրենի եզերքը, թողնում հայրական տունը ու օջախը։ Փոխվել են ժամանակները՝ իրենց հետ բերելով նոր կենցաղ, նոր տեխնիկա, այլ բարքեր։ Այսօր էլ նույն ցավն ենք ապրում, նորից լքվում են հայրական օջախները, կրկին սպասում, հույսեր, անհանգստություն։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Դուք գրել եք սոցիալական անհավասարության, կարոտի զգացողության, խոսքի անկեղծության, մարող գեղեցկության և կյանքում իր տեղը կորցրած մարդու ծանր ողբերգության մասին։ Եվ այդ ամենը գրել եք այնքան պարզ, բոլորին այնպես հասանելի ու գեղեցիկ։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Ձեր պատմվածքները սովորեցրել են և սովորեցնում են ապրել, սիրել, համբերել։ Կարդալով Ձեր ստեղծագործությունները՝ ես կարծես սթափվում եմ, արթնանում մի տարօրինակ քնից և սկսում վերստին ապրել, ինչի համար էլ շնորհակալ եմ Ձեզ։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Հարգելի՛ Բակունց, այո՛, շատ բան է փոխվել, իսկ ժամանակներն էլ ոչ թե սահում են, այլ թռչում, ինչպես է փոխվել գիտությունը, և ինչեր են հայտնաբերվել։ Բայց մարդիկ, մարդիկ մնացել են նույնը։ Մեր օրերում էլ կան լավ ու վատ մարդիկ, գողեր, ավազակներ, ժլատներ, բարեգործներ և տարբեր տեսակի այլ մարդիկ։ Ձեր հերոսներին կարելի է հանդիպել նաև մեր օրերում։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Մի անգամ Դուք ասել եք, որ հիշողությունը պահպանում է տեսածից ու ապրածից ամենաթանկագինը։ Իհա՛րկե, ես Ձեզ հետ համամիտ եմ։ Հաճախ մարդիկ, հոգնած ներկայի հոգսերից ու մտածմունքներից, մտովի ընկնում են անցյալի թանկագին և ուրախ պահերի գիրկը և նորից երջանկանում։ Հետաքրքիր է՝ շատ են եղել Ձեր կյանքում այդպիսի պահեր։ Ինչքա՞ն շատ եք Դուք թողել ներկան, գնացել դեպի անցյալը և վերապրել Ձեր կյանքի ամենաերջանիկ պահերը։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Ձեր ստեղծագործություններում Դուք ուշադրություն եք դարձրել պահի վերապրմանը, որը շատ զարմանալի է ու գրավիչ։ Մարդու կյանքում շատ բաներ ստիպում են նրան վերադառնալ դեպի անցյալը և վերապրել ինչ-որ մի պահ։ Հնարավոր է՝ վերապրելով այդ պահը՝ մարդ չի զգում այն, ինչ զգում էր առաջին անգամ, բայց զգացմունքներ դեռ կան։ Ձեր ստեղծագործությունները ևս ապրեցնում են, ստիպում են ապրել, սիրել, սպասել… </div>
<div style="text-align: justify;">
Դուք ապացուցել եք, որ երբեմն ավելի լավ է լռել, քան խոսել, և որ լռելով կարելի է ավելի շատ բան ասել, քան խոսելով։ <<Խոնարհ աղջիկը>> պատմվածքը դրա վկան է։ Բայց ինչու այդպես եղավ։ Ինչո՞ւ <<Խոնարհ աղջիկը>> հերոսի համար ուղղակի անցյալից մի հուշ է։ Չէ՞ որ կարող էր ամեն ինչ ուրիշ կերպ լինել։ Ինչո՞ւ է սերը մոլորվում։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Հիմա մեր գյուղում երեխաները պահածոյի տուփերով չեն խաղում, ինքս էլ չեմ խաղացել, պահածոներն էլ կասկածելի պարունակություն ունեն և, կարծում եմ, անգամ չզրնգացող։ Չեն զրնգում սուրմաները կանաց թևերի, շատ բան է փոխվել, բայց չի փոխվել սերը՝ պարզ, մաքուր, որին ձգտում է մեզնից յուրաքանչյուրը, և որից երբեմն ուզում ենք թռչել, ճչալ՝ սարսափելով <<արբեցած բզեզներից>>։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Ուզում եմ Արթին պապի գերեզմանը այցելել, խոսել անհայտ կորած հազարավոր որդիների անկարոտ թողած գործերի մասին, խեղված ճակատագրերի մասին։ Ուզում եմ, շատ եմ ուզում և ցավում, որ չեմ կարող այդ անել. այսօր էլ վիրավորված է արդարությունը։ Բայց կարող եմ ասել, որ ապրում եմ Ձեր ստեղծագործություններով։ Ձեր հայրենիքը Ձեզ չկարողացավ պաշտպանել, այսօր սխալներն է ուղղում և տոնը տոնում մեծ մարդու, մարդասերի, կյանքի, բնության սիրահարի։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Հիշում են Ձեզ բոլորը և ընթերցում <<արցունքի պես ջինջ>> գրողին։ </div>
<div style="text-align: justify;">
Սիրով՝ Ձեր հազարավոր ընթերցողներց մեկը՝ Շուշանիկ Հայրապետյան </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Verdana, sans-serif; font-size: 15px;"></span></div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-65293967084255549732019-06-23T09:57:00.000-07:002019-06-23T09:58:05.194-07:00ՆՎԵՐ ԱԴԱՄՅԱՆ / Բակունցի լռությունը<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4dcmvNt1Lp5shw7sjIb5QvRbdDZUlCcc9BMC-inndaYx_Un-xMLzbgrGrrXmu-OqwMF2LsYuZ_pEr9u9YKrnI7D4cJjr6QIgOSVAIF2UcG7_fdQwe25TNu4bh1UJqSZwBirvjE6H-kQrO/s1600/15611923080821056741649087021107.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1200" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4dcmvNt1Lp5shw7sjIb5QvRbdDZUlCcc9BMC-inndaYx_Un-xMLzbgrGrrXmu-OqwMF2LsYuZ_pEr9u9YKrnI7D4cJjr6QIgOSVAIF2UcG7_fdQwe25TNu4bh1UJqSZwBirvjE6H-kQrO/s200/15611923080821056741649087021107.jpg" width="150" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Ներկայացնում ենք <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակին</b> ընդառաջ Սյունիքի և Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթի մասնակից, Ստեփանակերտի թիվ 12 հիմնական դպրոցի 9-րդ դասարանի աշակերտ <b>Նվեր Ադամյանի</b> աշխատանքը: </i></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Մրցույթը կազմակերպվել է <b>Գորիսի պետական համալսարանի</b> և <b>«Արցախի Երիտասարդ Գիտնականների ու Մասնագետների Միավորում»</b>(ԱԵԳՄՄ) ՀԿ-ի համագործակցության շրջանակներում</i>:</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
* * * </div>
<div style="text-align: justify;">
Տարօրինակ է, բայց ամեն անգամ թերթելով Բակունցի ժողովածուները, մի տեսակ հոգիս խաղաղվում է, սիրտս թրթռում է մթնաձորյան թավուտ անտառների կուսական նրբությունից,ու ես փակում եմ աչքերս,որ մենության ու լռության մեջ վայելեմ մեծ գրողի արարչագործությունը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Շուրջս լռություն է, խորհրդավոր լռություն: Լուռ է աշխարհը, լուռ են մարդիկ, ու այդ լռության մեջ միայն ինձ հասկանալի հնչյուններ են ծիածանվում հեռավոր Մթնաձորում: </div>
<div style="text-align: justify;">
Մի ակնթարթ ու ես այդ կուսական ու վայրի աշխարհում եմ ՝բարձր սարերի ստվերում: Ես եմ ու Բակունցի հերոսները,ես եմ ու նրա ապրումները, որ լռության մեջ պատկերների են վերածվում: </div>
<div style="text-align: justify;">
Բակունցի լռությունը… </div>
<div style="text-align: justify;">
Այն այնք՜ան հոգեհարազատ է ինձ: Հաճախ ինձ թվում է, որ նրա լռությունը հյուսվել է Մթնաձորի անտառների ու Ալպիական մանուշակների քնքուշ պատկերներից, հյուսվել է Խոնարհի լուռ սիրուց,Սոնայի զրնգուն ծիծաղից ու անցյալի քաղցր հուշերից: </div>
<div style="text-align: justify;">
Հեռվում Կաքավաբերդն է: Ու նրա ատամնաձև պարիսպները կրկին ծրարվել են ճերմակ ամպերով… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ձորում Բասուտա գետն է գալարվում իր հունի մեջ, փորձում փշրել կապանքները: </div>
<div style="text-align: justify;">
Նայում եմ շուրջս: </div>
<div style="text-align: justify;">
Հուշերն ինձ ավելի հեռու են տանում: Նայում եմ մեծ գրողի դիմանկարին,կրկին ձեռքս առնում գիրքը, որ գոնե այսպես հաղորդակցվեմ՝ չխաթարելով նրա խոսուն լռությունը: Ինձ դուր է գալիս այս տարօրինակ լռությունը: Ինձ դուր է գալիս իմ երևակայական աշխարհը: Ինձ դուր է գալիս կուսական բնությունը:<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Հեռավոր մշուշի մեջ ուրվագծվում է Պանինի մտախոհ հայացքը: Քիչ հեռվում Օհան պապն է,իսկ ծառերի ստվերում մի խումբ գյուղացիներ են նստել հանգստանալու: Նրանց մեջ է նաև Սիմոնը: Ինչք՜ան տխրություն ու վախ կա նրա աչքերում: </div>
<div style="text-align: justify;">
Նայում եմ Բակունցին: Նրա երիտասարդ դեմքին ուրվագծված է միայն ինձ տեսանելի մի քնքուշ ժպիտ: Ինձ համար հաճելի է հասկանալ մեծ գրողի փիլիսոփայությունը, հաճելի է զգալ նրա ներկայությունը և լսել ձայնը՝ կենսուրախ ու քնքուշ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ինձ զարմացնում է նրա նրբագեղ հոգին, որ արտացոլվում է ամեն մի բառի մեջ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Կարծես աշխարհն է անթեղվել նրա անապակ հոգում և լռության մեջ սպասում է վերածնվելուն: </div>
<div style="text-align: justify;">
Արդեն կեսգիշեր է: Անշշուկ փակում եմ գիրքը, չեմ ուզում խաթարել նրա հոգու լռությունը, չեմ ուզում խոսել, որովհետև բառերն այստեղ անելիք չունեն: </div>
<div style="text-align: justify;">
Նայում եմ պատկերին ու ժպտում, որովհետև ես հասկացել եմ ամենակարևորը: Նրա լռությունը իր ստեղծագործ ոգու երևակայական ուժն է, որ կերտել է մի ուրույն աշխարհ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Այդ աշխարհում կա գեղեցկություն, կա կյանք ու հոգու թռիչք: </div>
<div style="text-align: justify;">
Այդ աշխարհում կա մի մեծ երազանք ու անսպառ կարոտ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ես խոնարվում եմ մեծ գրողի վեհության առաջ և անլսելի շշնջում... </div>
<div style="text-align: justify;">
«Քո լռությունը նման է կենսատու լույսի, որից ջերմանում է մայր բնությունը, քո լռությունը քո գրվածքներն են, ու ես սիրում եմ քո լռությունը»: </div>
<div style="text-align: justify;">
Սիրում եմ գունեղ բնությունը, նրա քնքշաբույր շրշյունը, որից շառագունում է արևը և կրկին ամպի շվաքում պատսպարվում: Ինձ թվում է մի պահ, որ արևից են ծնվել քո ոգեղեն պատկերները: </div>
<div style="text-align: justify;">
Լուռ նայում եմ հեռուն, այն անհայտությանը, ուր միայն աստվածային էակներն են թևածում, ուր լռության մեջ միայն մի շրշյուն կա՝ քո հոգու թախծոտ նվագը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Սիրելի՛ Բակունց, ես այնքան եմ սիրում քո լռությունը, որ այս պահին ուզում եմ կոչ ուղղել մարդկությանը. </div>
<div style="text-align: justify;">
-Ապրե՛ք ու շնչե՛ք Բակունցի ստեղծագործ ոգով, կերտե՛ք ու արարե՛ք, բայց մի՛ խաթարեք այն լռությունը, որը կենսատու սաղմեր է սփռում աշխարհին: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
ՙ </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-26083806127166336892019-06-23T09:40:00.000-07:002019-06-23T09:40:00.585-07:00ԿԱՐԵՆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ / Նամակ Ակսել Բակունցին <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1PFQwfBrgVACMB0bRC2OAL4d_vqAUHDZw8xuOzAEWnY4lhlOTMbHDtOkAekBUB4u591tiSJ1hFzDFJ8RvJtFOZqOAqlaqiydO3cl4vw_1rW2SrSdI9BXcJQeLGo2KTlyNhyHaYGrfHI10/s1600/karen.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="918" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1PFQwfBrgVACMB0bRC2OAL4d_vqAUHDZw8xuOzAEWnY4lhlOTMbHDtOkAekBUB4u591tiSJ1hFzDFJ8RvJtFOZqOAqlaqiydO3cl4vw_1rW2SrSdI9BXcJQeLGo2KTlyNhyHaYGrfHI10/s320/karen.jpg" width="183" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Ներկայացնում ենք <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակին </b>ընդառաջ Սյունիքի և Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթի մասնակից, Ասկերանի շրջանի Սզնեքի միջնակարգ դպրոցի 12-րդ դասարանի աշակերտ <b>Կարեն Մարտիրոսյանի</b> աշխատանքը</i>:</div>
<div style="text-align: justify;">
<i><br /></i></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Մրցույթը կազմակերպվել է <b>Գորիսի պետական համալսարանի</b> և <b>«Արցախի Երիտասարդ Գիտնականների ու Մասնագետների Միավորում»(ԱԵԳՄՄ) </b>ՀԿ-ի համագործակցության շրջանակներում:</i></div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
* * * </div>
<div style="text-align: justify;">
Արցունքի պես ջինջ էր Քո գրչի տակ նյութեղեն դարձած զրնգուն օդը, արցունքի պես ջինջ էր և Քո լուսե հոգին, Քո ճախրատենչ էությունը՝ համակված հայրենի Կյորեսիդ նկատմամբ մի անթաքույց, տիեզերածավալ սիրով:Քո հոգու անմշուշ հեռաստաններում նաիրյան բարկ արևն է շողացել, սիմինդրի խշշոցն է համանվագի պես արձագանքվել Քո հոգու ծալքերում, և կարոտած սրտիդ բոսորին է խառնվել կարմրին տվող մասրին: Չլիներ այդպես, այսքան չէինք սիրահարվի Քեզ, չլինեիր կախարդված ալպիական մանուշակի արբշիռ գույներով, այսքան չէինք արբենա Քեզնով… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ո՜վ հանճարեղ այր, Դու Կյորեսիդ վսեմակամար ծիածանի մեջ յոթի փոխարեն յոթ հազար յոթ գույն ես տեսել: Դրանից չէ՞ արդյոք, որ գրչիդ տակ բազմահազար երանգներ են հագնում պատկերները, հյուլե առ հյուլե խտանում են կերպարներդ ու շլացնում մարդուն՝ անբիծ կտավին վայրի տաղանդով արված անըստգյուտ վրձնահարվածների պես: Ճիշտ էր Վարպետը, որ անկրկնելի գեղեցկությամբ գրված Քո ամեն մի էջում տեսավ Կոմիտասի խորունկ երգերի մեղեդայնությունն ու Գույների կախարդի՝ Սարյանի կտավների՝ աչք կուրացնող փայլն ու անօրինակ գունաշխարհը: Իրավ, եթե ինչ-որ ձևով նոտագրվեին այդ մշտահմա, մոլորակաչափ բառերը, կստացվեին ճիշտ և ճիշտ կոմիտասյան հնչյունները, իսկ վրձնելու դեպքում՝ սարյանական պատկերները՝ զուտ ազգային, զուտ ժողովրդական… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ո՜վ Մեծ կյորեսցի, երբ ձեռքս եմ առնում գրվածքներդ, թվում է՝ սուզվում եմ ցնորքների մեջ՝ պատրանքի թևով հասնելով անգամ այն հնամենի ժամանակները, երբ դեռ մարդը չկար, և ազատ վխտում էին բրածո դինոզավրերը: Իմ առջև իր ողջ հմայքով բացվում է բնաշխարհի մի կուսական եզերք, որը նույքան անմահական ու հեքիաթային է, որքան խոստացյալ բիբլիական եդեմը: <a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Թերթում եմ էջերը, և ամեն մի տողից առատորեն լույս է հորդում՝ անխառն ու արեգական: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա Սոնան՝ կարմիր լար շուրթերով, խաղողի սև հատիկներ հիշեցնող աչքերով, եղեգնի պես դալար մեջքով …Ասես Կոմիտասի Սոնա յարի արտապատկերը լինի, ասես ազգակից քույրեր լինեն: Ճշգրտորեն է գծագրված այս կերպարը՝ լաջվարդ շապիկով, զառ կապույտ մանդիլով…Երբ փորձում եմ մի պահ պատկերացնել Սոնային՝ աչքերիս առաջ կարծես հառնում է Սայաթ-Նովայի սիրադաղ գոզալը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա Կաքավաբերդը՝ երկնահուպ պարիսպներով ու բարձր աշտարակներով: Ինձ թվում է՝ այնքան խորն եմ զգում այս ավերակների լռությունը, որ կարող եմ ազատորեն թարգմանել նրա անմեկին խորհուրդը: Աստվածային լռություն է սա, որը տեղ-տեղ խախտվում է միայն, երբ ձորում ափերից խուլ աղմուկով ելնում են Բասուտա գետի փրփրալի ջրերը՝ հանդարտորեն, բայց կտրուկ բախվելով ափի՝ ջրի հազարամյա շարժումից հղկված որձաքարերին: Անհագ ծարավով շարունակում եմ ընթերցել, մինչև որ մտքի թևով հասնում եմ բերդի պարիսպների տակ: Իմ անփույթ և հատու քայլերից պարիսպների կատարից կռինչով ելնում են ցինն ու անգղը՝ համաչափ պտույտներ կատարելով բարձունքում՝ բերդի գլխին: Բավական է առաջ գնալ մի քիչ և տեսադաշտդ ամբողջովին կլցվի ալպիական մանուշակի ծիրանագույնով ու ցողունի վառ կարմիրով: Ռունգերդ կլայնանան, երբ նրա՝ հաճելիորեն գլխապտույտ հարուցող բուրմունքը հասնի քեզ…Նայում ես երկա՜ր, երկա՜ր, այնքա՛ն, մինչև որ նշմարում ես անգամ ծաղկաթերթերի մեջ քնած բզեզին…Մտածում ես՝ երանի՜ բոլորս ալպիական մանուշակի առէջքներում ննջող գունավոր բզեզներ լինեինք՝ «ծաղկափոշու մեջ թաթախված», մանուշակի զգլխիչ բուրմունքից կախարդված, իրականությունից վերացած… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ծալում եմ «Ալպիական մանուշակի» վերջին էջը և այդ ծալված էջի հետ, ո՜վ Հանճար, կարծես օվկիանոսի հատակից գտնում խեցու մեջ գաղտնորեն թաքնված մարգարիտ…Դա կյանքի անպաշտպան գեղեցկությունն է, որն արժանի է գնահատանքի ու մարդակարոտ քնքշանքի… </div>
<div style="text-align: justify;">
Իսկ ես թերթում եմ էջերը…Ահա իմ առջև բացվում է Ձյանբերդի երկար ճանապարհը: Ջրվոր ծերուկի թախանձանքը հալվող մոմի պես կաթկթում է սրտիս վրա. «Մըր բախտ կապած ենք գդալ ջրի…Մըր հողեր լե ցրվուկ… »: Եվ ինչպես Դու ես, Ակսե՛լ Բակունց, ժամանակին այրվել մեր ազգի ցավով, այնպես էլ ես եմ խորհում իմ տանջահար, բզիկ-բզիկ եղած, տուն ու տեղից քշված ազգի մասին, որին մի արյունարբու գիշեր անգթորեն խաչ հանեցին, Եփրատի կապուտակ ջրերը հայ մարդու արյան կարմիրով ներկեցին, Դեր-Զորի անապատների ավազները շիրմաքար դարձրին հայ խղճուկ գաղթականի համար…Ո՞ւր էիք, ո՜ւր էիք այն ժամանակ, խու՛լ ու հա՛մր աստվածներ, երբ թուրք վայրենուն զոհ էր գնում մի ողջ ժողովուրդ: Ամպերով ծածկել էիք ձեր աչքերն ու ականջները, որ չտեսնեիք, չլսեիք ու չզգայիք, որ գազան մարդու հանցանքներից գեթ ինքներդ չցնորվեիք…Ա՜խ, ու՜ր էր քարերով ջարդոտված այն հանճարեղ պոետը՝ Սիամանթոն, որ մի անգամ էլ դառնորեն թքեր նման արդարության ճակատին…Ու գուշակվեց հայի հրակեզ հոգու վերջին մարմրումները, մինչդեռ հայն ապրեց՝ թեկուզ աշխարհով մեկ սփռվելով:Պատա՜ռ-պատա՜ռ, նշխա՜ր-նշխա՜ր այրվեց կրակների մեջ ու թաղվեց մոխիրներում, բայց ուժ գտավ իր մեջ՝ այն միֆական թռչնի՝ փյունիկի պես հառնելու հանգած մոխրակույտից… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ու հնչեցին արդար երգեր… Դառնորեն երգվեց կորուսյալ հայրենիքի լուսե կարոտը՝ որպես նորօրյա աղոթք: Սասունից գաղթած Հազրոն հնչեցրեց իր ծիրանի փողը՝ պահ տալով այն գալիք սերունդներին. «Զիմ փող կիտամ զիմ քաջարծիվ թոռնիկին»… </div>
<div style="text-align: justify;">
Իմ առջև փակվում է նաև ‹‹Ծիրանի փողի›› վերջին էջը…Զավա՛կդ Կյորեսի , ես գիտեմ՝ այդ քո մխացող սրտից է ելել Հազրոյի հայրենակարոտ բաղձանքը. ‹‹Հաղ մի երթամ տեսության մըր քարերին, մըր ձորերին, մըր Մարութա բանձր սարին…››: Հազրոյի ծիրանի փողով Դու հնչեցրիր երկիր հայրենիի սրտախոց կարոտն ու ողջ էությամբ տարրալուծվեցիր պայծառ Նաիրիի կենսատու սիրո մեջ: Հավատացիր, որ այդ փողից մի նոր Վահագն կելնի՝ հրոտ աչքերով, բոց մորուքով…Հավատացիր, որ մի օր՝ երազանքով թաթախված մի արևագալի նորեն կդառնանք Էրգիր…Մի՞թե դա չէր պատճառը, որ 37-ին շղթայեցին Քեզ Ստալինին ‹‹ ժողովուրդների հայր ›› հորջորջող մարդակերպ դահիճները: Մի՞թե չգնդակահարվեցիր նրա համար, որ առաջիններից մեկը Մեսիայի պես կռացար ու Քո՝ հավերժորեն քնել կամեցող դշխուհու՝ Հայաստան-յարիդ ականջին շշնջացիր՝ ‹‹տալիթա՛, կումի›› ( աղջի՛կ, վե՛ր կաց)…Ո՜վ Խիզախ հայորդի, բայց Քեզ ակնթարթ անգամ չսարսափեցրին 37-ի միմոսները, քանզի Դու մնացիր արի, Դու նահատակվեցիր, Քո միրհավի պես հեռու թռար՝ հետևիցդ թողնելով ‹«դառնաթախիծ հուշեր», բայց չդադարեցիր Քո հերոսական ժողովրդի արժանի զավակը լինելուց: Իսկապես ծանր է գրել նման հեղձուցիչ, հուզառատ տողեր . «Ծա՜նր է, շա՜տ ծանր…Մտածում ես մեկ ժամ, երկու, երեք, մեկ օր, երկու օր, մտածում ես հիմարանալու աստիճանի, մինչև հիշողությունդ փուլ է գալիս, և չգիտես՝ գիշե՞ր է թե՞ ցերեկ, միայն պարզ գիտակցում ես, որ կյանքը մնաց փակ դռան ետևում…Երբ ես հարցնում եմ, թե ի՞նչ է լինելու հետո, հուսահատվում եմ, գիտակցությունս մթագնում է, ջղաձգությունները բռնում են կոկորդս…Ի՞նչ է լինելու ինձ հետ… »: Ես իմ ամբողջ էությամբ ասես վերապրում եմ Քո հոգեկան տվայտանքները, Զանգեզուրի՛ որդի, ու հասկանում՝ Դու ավելին եղար, քան պարզապես գրող ու անհատ: Ծնվեցիր ճիշտ ժամանակին, որ ստեղծես Քո արևոտ աշխարհն այս թունոտ աշխարհում, ծնվեցիր, որ մի երանգ էլ ավելացնես գեղեցկին ու բարուն, մի շող էլ ավելացնես արեգակի հրացոլքին…Ես շատ պարզ զգում եմ Քո այդ ուրույն աշխարհի զարկերակը, ականջս թեքում եմ նրա տրոփյունին՝ համակ լսողություն դարձած… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ո՜վ Բակունց, Քեզ հաճախ կոչում են Սև ցելերի սերմնացան, ինչն ակամա հիշեցնում է ինձ սերմնացանի առակը: Մեր գրականության լայնածիր անդաստանում Դու եղար այն սերմնացանը, որի շաղ տված սերմերը ո՛չ փշերը կարողացան խեղդել, ո՛չ ագռավները կտցեցին ու ո՛չ ապառաժը կուլ տվեց…Քո նետած սերմերը պտղավոր եղան, աճեցին, ոսկե հասկեր դարձան… </div>
<div style="text-align: justify;">
«Ուզում եմ, որ այս տողերը մնան այնքան, որքան կմնա մեր քարափը»,- ասում էիր Դու: Իսկ ես ասում եմ՝ Քո երազների ու անրջանքների քարափը լինելու է հար, Քո քաղաքը՝ Գորիսը, շնչելու է հավերժ: Գիտե՞ս՝ հիմա այս քաղաքի բարեկարգ փողոցներում վազվզում են փոքրիկ երեխաներ, որոնք ճանաչում են իրենց սիրելի Ակսելին, որոնց շուրթերին Քո երանելի անունն է:Այստեղ մթնոլորտն անգամ շնչում է Քեզնով: Բոլորը հիշում ու մեծարում են Քեզ, մեծարում Գորիսի ախորժալուր բարբառով, որի մասին Դու ի խորոց սրտի աղաղակել էիր. ‹‹ Այնքա՜ն գեղեցիկ և հնչեղ է Կյորեսի լեզուն…››: Իսկապես, հին գորգի պես այն շքեղ է՝ իր բոլոր զարդանախշերով, գույներով ու մանրամասներով: Ես համոզվում եմ դրանում ամեն անգամ, երբ առիթ եմ ունենում լսել այդ առնական բարբառը, մանավանդ, որ այն անչափ նման է մեր արցախյան կոպիտ, բայց միևնույն ժամանակ՝ քաղցրիկ բարբառին…Այո՛, նմանը չունի Գորիսի բարբառը: Թող այդ բարբառը պայթի ձիգ դարերի հոլովույթներում ու պահի մի եզակի արձակագրի անուն ու այդ պայծառ անունը տանի թեժ գալիքի խորքերը…Թող տարիների բեռը ժանգի նման չչոքի Բակունց անվան վրա, այլ ավելի փայլեցնի այն՝ որպես զտված ոսկի: Ես վստահ եմ, որ այդ անունը կհիշվի հավերժ… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ո՜վ անմահ գորիսեցի, Դու էլ ինչպես մեծ նախնիդ՝ Նարեկա ճգնավորը, գիտեիր «ծիծաղախիտ ժպտեցնել բառերը»: Դրանից է, որ ինչքան էլ ընթերցեմ ու ընթերցեմ գրվածքներդ, մեկ է՝ ամեն անգամ նորից ականջիս կհասնի մխացող աթարի առաջ նստող կնոջ արծաթե սուրմաների զնգոցը, մեկ է՝ նորից ու նորից կառնեմ այրված սուսամբարի խնկահամ հոտը, կզգամ արևածաղիկների նրբին օրորը, կգերվեմ ալպիական մանուշակով, կհպարտանամ ծիրանի փողով…Որքա՜ն ճիշտ էր բարեկամդ՝ դարերի պոետ Չարենցը, որ Քո տողերը համարեց ‹«մարմարյա, հնամենի, բուրյան»… </div>
<div style="text-align: justify;">
…Անցնում է ոլորապտույտ ճանապարհը Սյունյաց աշխարհով դեպի Երևան: Ես մեքենայից ուշադիր զննում եմ Սյունիքի արևանիստ լեռներն ու բարձր գագաթները, ինձ համար ամեն անգամ ասես հայտնություն թվա քարքարոտ Զանգեզուրը: Նայում եմ երկնի կապույտի մեջ հպարտորեն մխրճված լեռնագագաթներին, երկար նայում նրա գրկում ծվարած Գորիսին, որն այնքա՜ն հարազատ է թվում ինձ…Եվ դարձյալ հիշում եմ Քեզ, Մե՛ծ գորիսեցի, ու իմ սրտում դարձյալ ծնվում են պաշտամունքի անխառն զգացումներ, որ այս էլ քանի անգամ չգիտեմ՝ գիտակցաբար թե՝ ինչ-որ բնազդով՝ որպես երկխոսություն Զանգեզուրի լեռների ու չնաշխարհիկ Գորիսի հետ, դուրս են հորդում սրտիս խորքից միայն ու միայն այսպես.</div>
<div style="text-align: justify;">
– O tempora, o mores… </div>
<div style="text-align: justify;">
Օ՜ Զանգեզուր, օ՜ Կյորես… </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-63411814813433932332019-06-23T09:05:00.002-07:002019-06-23T12:42:15.874-07:00ԱՆԳԵԼԻՆԱ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ / Նամակ Ակսել Բակունցին <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQdzE16ED6HYaxly1cbMEwC8A04OHQQVV8kCJg9rtAw9Iayl0OyDYRafseBytImtwlpUsrsSepMdiX8_ehRKIsDa-4_zHuewmufWDwPx1EJQVcz1SHQru4GgCXm2NF-oXdS7NqbAsLODNe/s1600/IMG-575e3f420a5196527f00c34a3adf4634-V.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="720" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQdzE16ED6HYaxly1cbMEwC8A04OHQQVV8kCJg9rtAw9Iayl0OyDYRafseBytImtwlpUsrsSepMdiX8_ehRKIsDa-4_zHuewmufWDwPx1EJQVcz1SHQru4GgCXm2NF-oXdS7NqbAsLODNe/s320/IMG-575e3f420a5196527f00c34a3adf4634-V.jpg" width="180" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Ներկայացնում ենք <b>Ակսել Բակունցի ծննդյան 120-ամյակին</b> ընդառաջ Սյունիքի և Արցախի ավագ դպրոցներում հայտարարված շարադրության մրցույթի մասնակից, Ասկերանի շրջանի Խնձրիստանի միջնակարգ դպրոցի 11-րդ դասարանի աշակերտուհի <b>Անգելինա Վարդանյանի </b>աշխատանքը: </i></div>
<div style="text-align: justify;">
<i><br /></i></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Մրցույթը կազմակերպվել է <b>Գորիսի պետական համալսարանի</b> և <b>«Արցախի Երիտասարդ Գիտնականների ու Մասնագետների Միավորում»(ԱԵԳՄՄ)</b> ՀԿ-ի համագործակցության շրջանակներում: </i></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
* * * </div>
<div style="text-align: justify;">
Բա´րև Բակունց … </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Ես Անգելինան եմ: Չնաշխարհիկ ու հերոսական Արցախի գողտրիկ անկյուններից մեկի` Խնձրիստան գյուղի դպրոցում եմ սովորում, XI դասարանում:Այսօր քեզ հետ հաղորդակցվել եմ ուզում: Շուտով ծնունդդ է, սրտանց քեզ շնորհավորել եմ ուզում. գիտեմ դա անհնար է, բայց ուզում եմ մի կերպ երախտագիտությունս հայտնել քո մթնաձորյան աշխարհի համար, շնորհակալ լինել, որ դու եղել ես և այսօր ապրում ես երկրորդ կյանքով` մեր սրտերում: Չարագործները դա երևի չէին գիտակցում, զորու չէին հասկանալու, որ ընկածները (դու էլ ընկար մի անօրինակ մարտի դաշտում) իրենց հուշով, վրեժով են սարսափելի: Այդ վրեժը քո տաղանդին սիրահար սերունդն է, որ անհագ կարդու՜մ է, կարդու՜մ և կրկին կարդալ է ուզում քո քերթվածները: Ես երախտապարտ եմ իմ հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհուն, որը, պաշտելով Ձեզ, ստիպեց մեզ անպայման ընթերցել Քո ստեղծագործությունները: Գիտե՞ս, սիրելի´ Բակունց, այսօր, ցավոք, շատ քիչ են գեղարվեստական գրականություն ընթերցում: Ժամանակակից սերնդի հետաքրքրության շրջանակներն այլ են: Համացանցն ու բջջային հեռախոսները «հափշտակում են» սովորողներիս ժամանակը և կտրում Ե.Չարենցի նկարագրած «անեզր տիեզերքից»` գրքերի աշխարհից: Ես էլ համակարգչի առաջ շատ ժամանակ եմ անցկացնում և չէի պատկերացնում, որ ուսուցչուհուս հանձնարարած կապույտ շապիկով հաստափոր գիրքը, որի վրա ինձ արդեն հոգեհարազատ դարձած Քո անուն-ազգանունն է, կկարողանամ ընթերցել: Քիչ ասել է ընթերցել. ես շնչում եմ այդ գրքով, ապրում ու վերապրում պատմվածքների հերոսների թախիծը, տառապանքը, լուսավորվում նրանց պայծառությամբ:<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա Մինան Բասուտա գետում գորգ է լվանում` իր մտքերի հետ կռիվ տալով, և ջուրը տանում է նրա արտասուքները: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա Հազրոն նստել է օջախի քարին, կարոտում, հիշում է կորած երկիրն ու հողը և տխուր նվագում է ծիրանի փողը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա ծեր Դիլան դային` հեռավոր օրերի ցավը անթեղած, և այդ ցավի միջից թևին է տալիս իր ձեռքից թռած արնոտ միրհավը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա Լորի հինավուրց բլրակի վրա խոնարհ աղջիկն է` Խոնարհ անունով, շիկնած հայացքով… </div>
<div style="text-align: justify;">
Այսօր խոնարհ աղջիկներ շատ քիչ կան, իսկ ես այնպե՜ս սիրեցի քո Խոնարհին: Ցավում եմ նրա ճակատագրի համար: Ինչու՞ նա չթողեց, որ ուսուցիչը բռնի իր ձեռքը, ինչու՞ «թող»-ը եղավ նրանց սիրո խոստովանության միակ բառը: Այսօրվա աղջիկներից շատերը իրենք են սեր խոստովանում: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ինչու՞ «Միրհավ»- ում Սոնայի ու Դիլանի սերը այդպիսի վախճան ունեցավ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ինչու՞ «Ալպիական մանուշակ»-ում այն մանուշակ կինը` նուրբ, հեզ ու քնքուշ, տրորվեց բիրտ ոտքերի տակ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Եվ ի՞նչ նրբությամբ են կերտված այս կերպարները Ձեր պատմվածքներում: Դու մաքուր գեղեցկության հանճարը տեսար լեռնային հեռավոր Բինայում,աթարից կրակ անող փոքրիկ սարվորուհու դիմագծերում և արձակ վիպերգ ձոնեցիր նրան, ապա`հուզիչ կանացիություն ու քնքուշ զգացմունքներ: Դու նշմարեցիր այդ ամենը ցախ կրող ու քաղհան անող Խոնարհի մեջ: Սա և´ժողովրդայնության դրսևորում է, և´մի առանձնահատուկ մարդասիրության, որն իր շեշտված գույներով հարստացրեց մեր գրականության բարոյական ներքնախորանը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Որքա՜ն սրտամոտ են ինձ քո կերտած կերպարները: Դրանք ակնառու բարեմասնությամբ կամ դիրքով զանազանվող մարդիկ չեն, կամ էլ ինչ-որ չափով աչքի ընկնող անձիք: Քո հերոսները գյուղացիական «միապաղաղ» զանգվածում չնշմարվող մարդիկ են. Մի հովիվ Պետի`երեսը ծաղկապատ, աչքը հատ ընկած, գոմերում տավարի հետ գիշերող, մի Մարգար`մանրիկ, ջրակալած աչքերով, երկար, բարալիկ ոտքերով, չոր կրծքով կամ մի չարքաշ Տիգրանուհի`բոպիկ, ճաքճքած,վերքոտ ոտքերով… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ու նրանց մեջ քո հանճարն է, որ նկատում է մարդկային հոգու զարմանալիորեն վեհ ու մեծ հարստություններ և վառ, տպավորիչ գույներով այդ աննշան մարդկանց դարձնում հերոսներ. Հազրո, Ավի, Արթին պապ, Դիլան դայի, Շարմաղ բիբի, Սոնա, Նազու աղջիկ…շղթան երկար է, և օղակներից յուրաքանչյուրը գրավիչ ու հուզիչ բոլորովին յուրովի: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա նախրապան Պետին.«Ամբողջ կյանքում հովիվ է եղել Այու սարում:Նա այնքան է վարժ խոտին ու ծաղկին, որ անսխալ կարող էր ասել, թե որ ծաղիկն է կանուխ բացվում, որ խոտն է ցավի դեղ: Երբեմն երբ նրա աչքին է ընկնում մի շքեղ բզեզ կամ թիթեռ`գունավոր թևերով, կամ դիտում էր, թե ինչպես են մրջյուններն աշխատում հերվա բունը սարքելու,-Պետին գլուխը երերում էր և ինքը իրեն խոսում. </div>
<div style="text-align: justify;">
- Փառքդ շատ, այ Աստված, որ էսպես հրաշք բաներ ես ստեղծել»: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա Արթին պապը. «Կնստեր իր տեղը, կկռթներ հոնի կարմիր մահակին, գլուխը մի կողմի վրա կթեքեր և, եթե զրուցընկեր չունենար, ինքնիրեն կխոսեր և քթի տակ կժպտար»: </div>
<div style="text-align: justify;">
Դու այնքան բնական ու միաժամանակ հանդիսավոր ես կերտել մեր գրականության ամենահմայիչ կերպարներից մեկին` Արթին պապին, որ այն դարձել է բոլորիս պապը: Որքա՜ն սրտաճմլիկ է ավարտը. «Շատ տարիներ են անցել: Այդ անցյալն ինձ համար դարձել է հիշողություն, որ հետզհետե ընկղմվում է մոռացության անդունդը: Միայն երբեմն աչքիս առաջ երևում են իմ Արթին պապի ալեհեր գլուխը, նրա կապույտ աչքերը և խեղճ ժպիտը»: </div>
<div style="text-align: justify;">
Սիրելի´ Բակունց, դու դարձար 120 տարեկան, թեև այդ տարիներից միայն 38-ն ես ապրել: Ժամանակին շատերը հասկացան, որ դու արդեն առաջին մեծության աստղ ես հայ գրականության երկնակամարում: Բայց հակառակորդներ ու հալածողներ էլ ունեցար: Հազա´ր անեծք նրանց… </div>
<div style="text-align: justify;">
«Քո «Մթնաձոր»-ում թախիծ է ծորում» /Ե. Չարենց/, մի պայծառ թախիծ կա քո երկերում, և իզուր չեն քեզ անվանում հայ արձակի Տերյան: Եվ որքա՜ն հարմար են գալիս Տերյանի հայտնի տողերը. </div>
<div style="text-align: justify;">
Եվ հնչում է որպես աղոթք </div>
<div style="text-align: justify;">
Արքայական քո լեզուն… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա քո բոլորիս գերած «Միրհավը». «Աշուն էր, պայծառ աշուն…Օդը մաքուր էր, արցունքի պես ջինջ: Կապտավուն սարերն այնքան մոտ, այնքան պարզ էին երևում, որ հեռվից կարելի էր համարել նրանց մաքուր լանջերի բոլոր ձորակները, կարմրին տվող մասրենու թփերը… </div>
<div style="text-align: justify;">
Ամայի ձորերում, դեղնակարմիր անտառի և հնձած արտերի վրա իջել էր մի պայծառ տխրություն»: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ավա՜ղ, դու էլ մի պայծառ տխրություն ես մեզ համար: Շատ վաղ և դաժանորեն հրաժեշտ տվիր աշխարհին, կյանքին, մարդկանց: Դու մշտական մի վիշտ, չսպիացող մի վերք դարձար մեր գրականության համար: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ավա՜ղ, ես չգիտեմ որտեղ է քո գերեզմանը: Ես շատ եմ ուզում ալպիական մանուշակներ դնել քո շիրիմին, ուզում եմ շնորհակալ լինել սպիտակ ձիու խելահեղ վազքի, խոնարհ աղջկա, իբրև միրհավ ապրած Սոնայի,«եղերական տառապանքի» , «մարմարյա բառերի» համար: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ուզում եմ շնորհակալ լինել երջանկության համար այն աշակերտի, որ դեռ նոր է ձեռքն առնելու քո գիրքը ու կարդալու, անհագ կարդալու՜… </div>
<div style="text-align: justify;">
Համոզված եմ, որ քո անզուգական ծիրանի փողը, առանց հին ահի ու նոր խնդությամբ դեռ երկար է հնչեցնելու քո արդար երգերը` հիշեցնելով, որ դու կաս, մեզ հետ ես: </div>
<div style="text-align: justify;">
Դու միայն մերը չես, դարերինն ես, ու դարերը միշտ կասեն` «Բակունցն է մեզ հետ քայլում այստեղով»…</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-81793003649053451702019-05-12T06:44:00.001-07:002019-05-12T06:52:08.322-07:00ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑ / ՆԻԿՈԼԱՅ ԳՈԳՈԼԻ «ՏԱՐԱՍ ԲՈՒԼԲԱՆ»<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNhco-uwDUKTXe6N9qOxbjySJpLs59NvmUuW6kMm0IJgGjJfZEMagUdO4rCLPSBTA9_JUaMq5OSDM4rRx0dJKF5HegYAoqtpiRK1brw96yXLxCU9HLytCdB8zK2KQga7DS5ApsKK5IlSO0/s1600/56842677_1272104349610260_7812825234054053888_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="951" data-original-width="960" height="198" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNhco-uwDUKTXe6N9qOxbjySJpLs59NvmUuW6kMm0IJgGjJfZEMagUdO4rCLPSBTA9_JUaMq5OSDM4rRx0dJKF5HegYAoqtpiRK1brw96yXLxCU9HLytCdB8zK2KQga7DS5ApsKK5IlSO0/s200/56842677_1272104349610260_7812825234054053888_n.jpg" width="200" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<i><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Հայ</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">գոգոլագիտության</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">մեջ</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">միանգամայն</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">նոր</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">ու</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">խորքային</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">գնահատականի</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">մի</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">ծփանք</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">էր</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Ա</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">.</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Բակունցի</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">«</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Ն</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">.</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Գոգոլի</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">«</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Տարաս</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Բուլբան</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">»</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">հոդվածը</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">: </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Այն</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">տպագրվել</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">է</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">որպես</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">առաջաբան</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Ն</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">.</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Գոգոլի</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">«</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Տարաս</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Բուլբա</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">»</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">երկի</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">հայերեն</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">նոր</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">հրատարակության</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> (1934, </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Պետհրատ</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">): </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Թարգմանիչը</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">հենց</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">ինքն</span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">էր</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">` </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Ակսել </span><span lang="RU" style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">Բակունցը</span><span style="font-family: "sylfaen" , serif; font-size: 11pt; line-height: 115%;">: </span></i></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
*** </div>
<div style="text-align: justify;">
«Տարաս Բուլբան», որի հայերեն առաջին լրիվ հրատարակությոունն ահա լույս է տեսնում, Նիկոլայ Գոգոլի նշանավոր երկերից է<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftn1">[1]</a>: Իհարկե, Գոգոլը հանճարեղ հեղինակ է յուր «Մեռած հոգիներե պոեմով, բայց և այնպես, այս երկի մեջ ևս, թեև պակաս չափով, շողում է նրա բարձր հանճարը, նրա վառ երևակայությունը և պատմելու մեծ վարպետությունը: Կոզակների և Ուկրաինայի հին կյանքից գրած նրա մի շարք պատմվածքների և վիպակների մեջ ամենից հոյակապը «Տարաս Բուլբանե է, այս երկը, որ հիշեցնում է հին գուսանների հորինած զրույց, մեկն ուրկրաինական այն «դումաններիցե, որ փանդիռի նվագակցությամբ ալեմորուս ծերունիները պատմում էին Ուկրաինայի գյուղերում, երբեմն իբր չափածո և երբեմն` արձակ պատմվածքի ձևով: </div>
<div style="text-align: justify;">
Դեռևս Նեժինի գիմնազիայում, բարձր դասարանների աշակերտ Գոգոլը սիրում էր լսել պատմության առարկայի այն դասերը, երբ ուսուցիչը պատմում էր ուրիշ երկրների և, հատկապես, Ուկրաինայի Միջին դարերի պատմությունը: Հին օրերի եղելությունների մասին պատմում էր նաև հեղինակի հայրը` Վասիլիյ Գոգոլը, փոստի մի հասարակ ծառայող, բայց շառավիղը ազնվական մի տոհմի, որից շատ ներկայացուցիչներ իրենց թրադաշյունի զորությամբ փորձել էին լեհական շլյախտիչների, Ղրիմի թաթար խաների և Ցարգրադի<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftn2">[2]</a> սուլթանի դեմ մղած արշավանքներում, որպես կոզակ զորագնդերի ատամաններ:<br />
<a name='more'></a>«Տարաս Բուլբայի» մեջ հիշատակված հերոսներից շատերը ոչ միայն պատմական անձնավորություններ են, որոնց մասին Գոգոլը տեղեկություններ է քաղել հին տարեգրություններից, այլև ոմանք եղել են հեղինակի նախահայրերը, և նրանց մասին ավանդել է տոհմական քրոնիկան: Գոգոլի մանկության օրերի ամենավաղ հիշողությունները կապված են նրանց տան հարուստ բարեկամ, կոմս, Տրոշչինսկու ընտանեկան թատրոնի հետ, որտեղ ներկայացնում էին հեղինակի հոր Վասիլիյ Գոգոլի գրած պիեսները, որոնց մի մասը ուկրաիներեն լեզվով պատկերացնում էր Ուկրաինայի մոտիկ անցյալը` կոզակների սխրագործությունները, նրանց կյանքն ու ասպատակները և նրանց հերոսական մահը: Եվ, վերջապես, Գոգոլի ստեղծագործության համար պատկերների, ոճի և նյութի անսպառ աղբյուր էր այն անգիր վեպերն ու զրույցները, որ նա լսում էր բանդուրիստներից և շնորհալի պատմող ծերունի կոզակներից: Եվ «Տարաս Բուլբայի» շատ էջեր, հատկապես պատերազմի նկարագրությունները, ամբողջովին, երբեմն ընտրությամբ, առնված են այդ անհայտ պատմիչների ավանդած պատմություններից:</div>
<div style="text-align: justify;">
Գոգոլը մինչև վերջ մնաց պատմության սիրահար. նրա մեծագույն իղձերից մեկն էր` գրել Ուկրաինայի բազմահատոր պատմությունը, որի համար երկար տարիներ նա հավաքում էր անտիպ նյութեր, զանազան հիշատակարաններ, ձեռագրեր և այլն: 1833 թվի դեկտեմբերին, այսինքն` այն ժամանակ, երբ Գոգոլն արդեն ձեռնամուխ էր լինում «Տարաս Բուլբային» նա գրում է Պուշկինին, թե որքան լավ կլիներ, եթե իրեն ուղարկեին Կիևի համալսարանի ընդհանուր պատմության դասախոս. «Ես նախորոք արդեն սքանչանում եմ, երբ երևակայում եմ, թե Կիևում ինչպես կեռան իմ աշխատանքները: Այնտեղ ես գրվանի տակից կհանեմ բազմաթիվ բաներ, որոնցից ձեզ դեռևս բոլորը չեմ կարդացել: Այնտեղ ես կվերջացնեմ Ուկրաինայի և Ռուսաստանի հարավի պատմությունը և կգրեմ ընդհանուր պատմություն, որ, ինչպես հարկն է. մինչև այժմ, ցավոք սրտի, դեռ չկա ոչ միայն Ռուսաստանում, այլև նույնիսկ Եվրոպայում: Իսկ այնտեղ ինչքան կհավաքեմ ավանդություններ, հավատալիքներ, երգեր և այլ բաներ»: Ճիշտ է, որպես պատմության դասախոս նա անհաջողության հանդիպեց, և երբեք չիրականացավ նրա երազը`ստանալ պատմության ամբիոնի պրոֆեսորի կոչում, այնուամենայնիվ, նա հավաքեց բազմաթիվ ավանդավեպեր և յուր ծրագրած Ուկրաինայի և համայն աշխարհի ընդհանուր պատմության փոխարեն սերունդներին ժառանգություն թողեց «Տարաս Բուլբան», որտեղ պատմական իրողություն գուցե ավելի շատ կա, քան մի կարգ հաստահատոր «պատմությունների» մեջ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ասացինք, որ Գոգոլի գլուխգործոցը նրա «Մեռած հոգիները» պոեմն է, Սորակևիչի, Նոզդրևի, Մանիլովի<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftn3">[3]</a> և այլ ուրիշ մեռած հոգիների պատկերահանդեսը, որտեղ յուրաքանչյուր պորտրե ամբողջական դեմք և բնավորություն է, նկարված հանճարեղ վրձինով, ամենաչնչին մանրամասնություններով, և որոնց խմբանկարը պատկերն է մանրակալվածքային Ռուսիայի` Նիկոլայ I-ի կայսրության<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftn4">[4]</a> խուլ պրովինցիայի, յուր վարք ու բարքով, սովորություններով, պատկերը պրովինցիայի քաղաքի` քնած և քարացած պարապությունից ապուշ կտրած ավելորդ մարդկանցով, որոնց թվում է. թե իրենք են երկրի աղը, և որոնք առհասարակ ոչնչություն են, դժբախտ չնչինություն, որը չի գիտակցում իրեն և նույնիսկ անկարող է երբևիցե հասկանալ, թե պատմությունը վաղուց է անցել իր վրայով, և արդեն վրա են հասել այլ ժամանակներ: Իրենց կալվածքներում նստած այդ մարդիկ որևէ ակնկալություն չունեին. խխունջը մտել էր պատյանը, և նրանք գոհ էին, որ դեռ մնուն են ճորտ գյուղացիները, որոնք ցանում էին, հնձում և հաց թխում, հագցնում և կերցնում էին պարապությունից և ձանձրույթից կիսապուշ բարինին, որի հեռուն գավառական քաղաքն էր, որի առօրյա զբաղմունքը բամբասանքն էր և երազահանի ընթերցումը, ամենախիզախ քայլը` հարևան կալվածատիրոջ տանը հրավիրած պարահանդեսին մասնակցելը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ռուս գրողներից և ոչ ոք այդքան վառ գույներով չի նկարել այդպիսի պորտրեներ: Գոգոլը կամեցե՞լ է, որ ընթերցողները ծիծաղեն այդ մարդկանց վրա, որոնք կազմում էին նրա շրջապատը, թե՞ խղճահարություն է հայցել նրանց համար, կամ գուցե կամեցել է, որ նրանց վրա ծիծաղեն արցունքն աչքերին, ինչպես ինքը,- այդ հարցերի պատասխանը դուրս է մեր հոդվածի սահմաններից: Մեզ միայն հարկավոր է ընդգծել, որ Գոգոլի ստեղծագործության գլխավոր պորտրեները, այն մարդիկ, որոնք նրա կենդանի շրջապատն էին, և որոնց, ականջներից բռնած` նա դուրս հանեց պրովինցիայի խուլ խորքերից, և անմահացրեց, - այդ մարդկանց միջավայրը գորշ, անհրապույր և անհամակրելի էր Գոգոլի համար: Այդ մարդիկ ոչինչ լուսավոր չունեին, նրանց մանր առօրյան տաղտկալի էր, նրանք ձանձրույթ էին սփռում, նրանցից բարձրանում էր նեխման դատապարտված խավի գարշահոտություն, և նրանք քայքայվում ու խարխլվում էին, ինչպես այն բնակարանը, որի պատուհանները փակ են, պատերը խոնավությունից բորբոսնել են, արևը ներս չի մտնում, ամեն ինչի վրա նստել է հազարամյա փոշին և նույնիսկ սարդերը լքել են իրենց ոստյաները, որովհետև այդ լուռ աշխարհում այլևս կենդանի ոչինչ չկա: Դրամա-փոխանակային հարաբերությունները հետզհետև աճող թափով խարխլում էին մանր կալվածատերերի տնտեսական հիմքը: Իսկ խարխլվողներից և ոչ մեկը գեթ աղոտ չափով, չէր հասկանում և չէր էլ կարող հասկանալ շրջապատի իրադարձությունները, որովհետև հասկանալը ևս աշխատանք է, իսկ այդ մարդկանց համար աշխատանքը մահ էր: </div>
<div style="text-align: justify;">
Գոգոլը բարձր էր յուր շրջապատից: Նա տեսնում էր, որ բոլոր Մանիլոները դատապարտված են անխուսափելի ոչնչացման: Սակայն նրա միտքն ավելի խորաթափանց չէր, որպեսզի տեսներ ելքը և այն առաջատար ուժը, որ գալիս էր` խորտակելով հինը: Եվ դեռ ավելին. յուր ըմբռնումներով Գոգոլը հետադիմական բանակի մարդ էր: Սլավյանաֆիլների խմբակի<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftn5">[5]</a> հետ ունեցած նրա երկարամյա բարեկամությունը պատահական չէր: Նրա համոզմամբ` Ռուսաստանի փրկությունը կալվածատիրական կարգերն անխախտ պահելու մեջ էր. մանր կալվածատերի հոգեբանությամբ` Գոգոլը ծիծաղում էր նրանց վրա, որոնք շաքարի, սպրիտի, կաշվի և այլ գործարաններ էին հիմնում: 1848 թվի հեղափողությունը նա համարում էր պարապ մարդկանց հիմարություն: Ամեն առիթով նա ցույց էր տալիս, որ ինքը ռուսական կայսեր խոնարհ հպատակն է: Վերջապես` հայտնի է Բելինսկու նշանավոր պատասխանը Գոգոլին, վերջինիս հետադիմական կարծիքների առթիվ: Գոգոլը մինչև ուղն ու ծուծն աղոթասեր և հավատացյալ մարդ էր: Այն ժամանակ, երբ առաջավոր սերունդը նրա «Ռևիզորը» դրոշ էր դարձրել, երբ գավառական քաղաքի պաշտոնեության ծաղրի մեջ նրանք իրավացի տեսնում էին ծաղր կայսերության հիմքերին, ներքևից մինչև վեր, մինչև համառուսական գորոդնիչի Նիկոլայ կայսրը,- ինքը` հեղինակն ուխտադրության էր գնում Երուսաղեմ` տեսնելու «սուրբ վայրերը»: Երբ Սոբակևիչները, Պլյուշիկները և մյուսները դարձել էին հասարակ անուններ, Նիկոլայ Գոգոլը խոր հուսահատութույնից ավելի և ավելի էր փարվում ուղղափառ հավատի վեմին: Եվ հայտնի է, որ վերջին տասը տարին նա մի մոլեռանդ հավատացյալ էր, որը մաշում էր իրեն ծոմերով և պահքով, որը վառեց երկար տարիների աշխատանքի արդյունքը` «Մեռած հոգիների» երկրորդ հատորը, որի ընթերցանության գիրքն Ավետարանն էր և «Յայսմաւուրքը», ամենամոտիկ բարեկամները` զանազան անապատականներ, ջադու պառավներ և կրոնամոլ քահանաներ, որոնցից մեկը նրան հասցրեց մինչև ոչնչացում: </div>
<div style="text-align: justify;">
Այդպես էր Գոգոլը և նրա շրջապատը: Երկուսի միջև հաշտություն չկար և չէր կարող լինել: Գոգոլը բարձր էր շրջապատից. նա իրեն համարում էր մի մարգարե, որ առաքելություն ունի, մի խարազան, որի հարվածներով մարդկանց պիտի սթափեցնի: Շրջապատի մարդիկ առհասարակ գործունյա չէին. նրանք ավելի հղփացած անասուններ էին, քան ջղերի և բանականության տեր մարդիկ: Գոգոլը գավառից և գավառական միջավայրից փորձեց քաղաք տեղափոխվել. նրա ստեղծագործական ուղին ընկավ այն տրորված ճանապարհով, որով նույն պրովինցիայի «Երջանիկ խիզախները» գնում էին քաղաք, որպեսզի տեղավորվեն որևէ դեպարտամենտում և, իբրև չինովնիկներ, շարունակեն նույն անիմաստ և անասնական կյանքը: Գոգոլի չինովնիկները նույն մանր կալվածատերերն են, որոնք պապենական հին քուրքը փոխարինել են չինովնիկի մունդիրով: Գոգոլի համար քաղաքի այդ մարդիկ ևս նույնքան գորշ և տաղտկալի էին: Այդ հին միջավայրն էր, մի ընդարձակ մեռյալ ծով, որտեղ չէր խլրտում մարդկային որևէ առաքինություն<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftn6">[6]</a>, չկային պայծառ դեմքեր, քաջարի և կամքով հզոր մարդիկ, որոնց սխրագործություններն ու հերոսական կյանքը գոհացում տար նրա անհանգիստ ոգուն, պրպտող մտքին և վառ երևակայությանը: Շրջապատում չկային այդպիսի մարդիկ. ապագան նա մշուշոտ էր տեսնում և սխալ: Մնում էր այդպիսի հերոսներ փնտրել անցյալում, այն հերոսական ժամանակներում, որից մնացել էին ավանդություններ, ձեռագիր հիշատակարաններ և անգիր զրույցներ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Այդպես ծնվեց «Տարաս Բուլբան»: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
*** </div>
<div style="text-align: justify;">
Սխալ և իզուր կլիներ «Տարաս Բուլբան» համարել պատմական վեպ: Ուշադիր ընթերցողը կնկատի այն սպիտակ թելերը, որոնցով մի կերպ իրար են միացված երկի զանազան մասերը: Կան հատվածներ, որոնք առանձին ամբողջություն են, և թվում է, թե արհեստական կերպով են հագցված նյութին: Չափազանց պրիմիտիվ է նաև երկի կառուցվածքը, չկան բարդ հանգույցներ, որոնք առհասարակ հատուկ չեն Գոգոլի ստեղծագործության: Եթե ընթերցումից հետո փորձենք պատմել այս երկի բովանդակությունը, կթվա թե առանձին բան չկա պատմելու, դեպքերը և նրանց կապը բազմակողմանի չեն: Տարաս Բուլբան նույնպիսի կոզակ է, խոսում է նույն կերպ, ինչպես մյուս կոզակները: </div>
<div style="text-align: justify;">
Նրա որդի Օստապը նույն Տարաս Բուլբան է, իսկ վերջինս ոչնչով չի տարբերվում ծերունի Բովդյուգից: Նրանք բոլորը միանման դյուցազուններ են և կռվում են հավատի ու հայրենիքի ազատության համար: Նրանք միևնույն ատելությամբ են լցված լեհ ազնվականների, կաթոլիկ հոգևորականների և հրեաների հանդեպ: Թվում է, թե ամբողջ զորաբանակը միատեսակ մարդկանց խումբ է, ավելի ճիշտ, մի մարդ է, որից տարբերվում է միայն Տարասի որդի Անդրին: </div>
<div style="text-align: justify;">
«Տարաս Բուլբան» ճիշտ կհասկանանք, եթե այդ երկն ընդունենք իբրև նմանություն ժողովրդական ավանդավեպի. իբրև մի զրույց, որ փանդիռի նվագակցությամբ պատմում էին ուկրաինական գյուղերում: Այդ միայն մի երգ է, մի պարզ պատմություն: Գոգոլը վերցրել է ո´չ միայն ավանդավեպի նյութը, այլև ձևը: Նա պատմում է էպիկական հանդարտությամբ. նա հաճախ ընդհատում է դեպքերի ընթացքը` կողմնակի խորհրդածությունների համար: Երբեմն ինքն է դիմում հերոսներին, ողբում է նրանց հերոսական մահը, երգում է նրանց գովքը, հիշատակում է մի կողմնակի հանգամանք,- և այդ եղանակով սաստկացնում է ընթերցողի հուզական տրամադրությունը: Լիրիկական շեղումներից բացի, Գոգոլը դիմում է էպիկական համեմատությունների, չափազանցությունների և կրկնաբանությունների եղանակին, և տեղ-տեղ, պատմությունն իրականին ավելի նմանեցնելու համար, գործ է ածում պատմիչի սառն ու զուսպ ոճը: Այսպիսիով` «Տարաս Բուլբան» չի կարելի պատմել, որովհետև ոճի գեղեցկությունը և պատմելու բարձր արվեստը ծածկում են երկի բովանդակությունը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Սակայն Գոգոլը պարզ նմանողությամբ չի օգտագործել ժողովրդական ստեղծագործության ձևերը: Այդ ձևերը նա մշակել և հարստացրել է: Ուկրաինական «դումա»-ները հարուստ չեն բնության տեսարանների նկարագրով, այնինչ «Տարաս Բուլբայի» մեջ պեյզաժի նկարագիրը հասնում և երբեմն գերազանցում է ռազմի պատկերներին, որոնցով հարուստ էին ժողովրդական երգերը: Բնության նկարագիրը, որ ադամանդի մանր ու խոշոր քարերի նման հեղինակը ցրել է յուր երկի զանազան մասերում, ինչպես և ռազմի տեսարանները կազմում են մի տեսակ շրջանակներ, որոնք ավելի հոյակապ են դարձնում կոզակներին: Կարծես պատերազմ չէ, այլ ազատ և ընդարձակ ստեպում խրախճանքի են եկել դյուցազունները: Նրանք ամեն ինչ կարող են անել. այդ քաջերն թրերով են որոշում կարելիության սահմանը: Նրանք նույնքան վիթխարի են և հզորությամբ գեղեցիկ, որքան Դնեպրը, որքան նրանց հայրենիքի անեզր ստեպը: Նրանք վեհագույն են նույնիսկ դաժանության ժամին. երբ Բուլբա հայրն ահեղ գոչում է որդուն. «Ես եմ քեզ ծնել, ես էլ կսպանեմ»,- գոչում և արձակում է հրազենը, չգիտես ո՞վ է ումից հզոր և գրավիչ` Տարա՞սը, թե՞ Անդրին, թե՞ երկուսն էլ հավասարաչափ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Օգտվելով ժողովրդական բանահյուսության ձևերից և նյութ դարձնելով իրական մի դեպք, Գոգոլը յուր հերոսներին պարգևել է նաև այնպիսի մտքեր, որոնք այդ մարդկանց հատուկ չեն: Այդ մտքերն իրեն` Գոգոլի սեփականությունն էին: Պատմական ճշմարտության հակառակ են «Տարաս Բուլբայի» այն հատվածները, որոնց մեջ մեռնող կոզակները մեկը մյուսի հետևից գովաբանում են ռուս իշխաններին, ռուս թագավորին և ուղղափառ հավատը: Զապորոժյան Սեչը<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftn7">[7]</a> առնչություն չուներ ռուս իշխանների և ռուս թագավորի հետ: Գոգոլին հայտնի էր այն, որ ռուս թագավորներն իսպառ վերացրին կոզակների ազատ եղբայրությունը: Հետին թվով Սեչի կոզակների բերանը դնելով այդպիսի խոսքեր` Գոգոլն արտահայտում էր միայն և միայն յուր խոնարհ հպատակի զգացումները ռուսական գահի հանդեպ: Այդ միայն ժամանակի տուրք չէր, այլ կազմում էր Գոգոլի համոզումների հիմքը: Նույնը կարելի է ասել կրոնի և Գոգոլի կրոնական զգացումների խոր ազդեցության մասին: Ժողովրդական «դումա»-ների մեջ հավատի խտրությունը դեր չի խաղում, այնինչ Բուլբան ներկայացված է ուղղափառ հավատի նույնքան ջերմ պաշտպան, որքան և ինքը հեղինակն էր: Կրոնի խոր ազդեցությամբ պիտի բացատրել նաև այն ներքին և սխալ նմանությունը, որ կա Տարասի և մյուս կոզակների ու քրիստոնեական հավատի առաքյալների միջև: Ճակատամարտից առաջ Տարաս Բուլբայի գինարբուքը հիշեցնում է Քրիստոսի «Խորհրդավոր ընթրիք»-ի տեսարանը<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftn8">[8]</a>: Հավատի համար մեռնող կոզակների հոգիները երկինք են բարձրանում և նստում են «ընդ աջմէ աստուծոյ»: Կաթոլիկ վանքի և ժամերգության նկարագրությունը ոչնչով պակաս չի ստեպի նկարագրությունից: Ի դեպ, հարցի այս առումով որքան են իրար նման «Տարաս Բուլբան» և …Եղիշեի «Վասն պատերազմին Վարդանանաց» պատմությունը, և սխա՞լ կլիներ արդյոք ենթադրել, որ վերջինս ևս սոսկ գրական գործ է, որի հեղինակն առավել կամ պակաս չափով օգտվել է յուր ժամանակի գուսաններ երգերից<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftn9">[9]</a>: </div>
<div style="text-align: justify;">
Սակայն ամփոփենք մեր դիտողությունները: </div>
<div style="text-align: justify;">
Գոգոլը զուրկ չէր ուրիշ, ավելի շքեղ աշխարհի տենչանքից: Որքան գորշ և տաղտկալի էր շրջապատը, այնքան ավելի զորեղ էր նրա ներքին մղումը` այլ ոլորտներում գտնելու այնպիսի մարդկանց, որոնք հերոս էին: Ուկրաինայի պատմությունը Գոգոլին կարող էր մատնացույց անել միայն կոզակներին, որոնց կյանքը խոր հետքեր էր թողել ժողովրդական բանահյուսության մեջ: Եվ ահա տեղի է ունենում հոգու յուրատեսակ մի փախուստ` մռայլ ժամանակից և անհրապույր շրջապատից դեպի հինը, դեպի կոզակների ազատ եղբայրության ժամանակները: «Օ¯, որքան գարշելի է իրականությունը, գարշելի նրանով, որ նա հակառակ է ցնորքին»,-բացականչում է Գոգոլը յուր հերոսներից մեկի բերանով: Ահա այդ «գարշելի իրականությունից» նրան պիտի ազատեր յուր ցնորքը, նա պիտի հասներ յուր չքնաղ պաննային, ինչպես Գոգոլ-Անդրին: Միակ հնարավոր ելքը այդ էր: </div>
<div style="text-align: justify;">
Եվ ինչեր նա պիտի տեսներ այդ ճանապարհին: Նրա հանճարեղ երևակայությունը պիտի ստեղծեր և հագենար այն ամենով, ինչը ամենից չքնաղն է «Տարաս Բուլբայի» մեջ. ստեպը` արևով ողողված, նրա անսահման հարթությունը, որտեղ Գոգոլի երևակայությունը, ինչպես սանձակոտոր նժույգը, կարող էր անարգել խայտալ. նա կարող էր ճախրել ինչպես հպարտ ուրուր, նա հողմի նման կանցներ Դնեպրի առափնյա եղեգների վրայով, վարար ջրերի հետ, կաղմկեր Սև ծովի վրա և կհրդեհեր ծովը: Ռուս գրողներից և ո´չ մեկը չի ունեցել այդպիսի հզոր երևակայություն, և ո՜չ մեկը չի թողել այնպիսի էջեր, որտեղ լիներ այդքան արև, այդպիսի սանձարձակ տարերք և այդ տարերքի նման դյուցազուններ: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<i>ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑ, ԵՐԿԵՐԻ ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ, ՀՏ 4, Ե., 1984, էջ 111-118: </i></div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftnref1">[1]</a> Ավելի վաղ «Տարաս Բուլբան» հայերեն է թարգմանել Մ.Աբեղյանը (տպագրվել է ԹԻֆլիս, 1892, 181 էջ): </div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftnref2">[2]</a> Ցարգրադ – այսպես Ռուսաստանում առաջ կոչվում էր Կոստանդնուպոլիսը: </div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftnref3">[3]</a> Սորակևիչի, Նոզդրևի, Մանիլովի… - Գոգոլի «Մեռած հոգիներ» երկի հերոսներն են: </div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftnref4">[4]</a> Նիկոլայ 1-ին - իշխել է 1825-1855թթ.: </div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftnref5">[5]</a> Սլավյանաֆիլների խմբակ – 19-րդ դարի 40-50-ական թթ. ռուս հասարակական մտքի պահպանողական հոսանքներից մեկի ներկայացուցիչներ, որոնք Ռուսաստանին զարգացման հատուկ ուղի էին վերագրում` կապված սլավոնների ինչ-ինչ առանձնահատկությունների հետ: </div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftnref6">[6]</a> Չէր խլրտում մարդկային որևէ առաքինություն… - Մ.Նալբանդյանի արտահայտությունն է` փոքր-ինչ խմբագրված և քաղված «Մեռելահարցուկ» վեպի «Վերք Հայաստանիի» բնութագրմանը նվիրված ծանոթագրությունից (Տե´ս Մ.Նալբանդյան, Երկերի լիակատար ժողովածու վեց հատորով, հ. 1, Ե., 1979, էջ 311): Նալբանդյանն օգտագործել է «խլրտում է առաքինությունը» ոճը (խմբ.): </div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftnref7">[7]</a> Զապորոժյան Սեչը – այսպես է կոչվել 16-18-րդ դդ. Կազակների հիմնած ինքնավար ռազմական կազմակերպությունը, որ գտնվում էր Դնեպր գետի սահանքներից ներքև (Ուկրաինա) ` Խորտիցա կղզում: Պատերազմում էր Թուրքիայի, Ղրիմի խանության և Լեհաստանի դեմ պահպանելով Ուկրաինայի անկախությունը: </div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftnref8">[8]</a> Քրիստոսի «Խորհրդավոր ընթրիք»-ի տեսարանը – նկատի ունի Քրիստոսի երեկոյան ընթրիքը Երուսաղեմում, իր տասներկու աշակերտների հետ Զատկի տոնի առթիվ, մատնվելուց առաջ (Մատթ. ԳԼ. 26, Մարկ. 14, Ղուկ. 22, Հովհ. 13): </div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="file:///H:/%D4%B1%D4%BF%D5%8D%D4%B5%D4%BC%20%D4%B2%D4%B1%D4%BF%D5%88%D5%92%D5%86%D5%91%D4%BB%20%D5%80%D5%88%D4%B4%D5%8E%D4%B1%D4%BE%D4%B8%20-%20%D4%B3%D5%88%D4%B3%D5%88%D4%BC%D4%BB%20%D5%8F%D4%B1%D5%90%D4%B1%D5%8D%20%D4%B2%D5%88%D5%92%D4%BC%D4%B2%D4%B1%D5%86.doc#_ftnref9">[9]</a> Իրականում Եղիշեի «Վասն Վարդանայ և Հայոց պատերազմին» երկը պատմական երկ է և վավերական աղբյուր, պարզապես հեղինակի ոգևորությունը պատճառ է դարձել, որ նրա խոսքը հաճախ բանաստեղծական երանգ ստանա:</div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-79203805574642666342019-02-27T08:16:00.000-08:002019-02-27T08:26:02.587-08:00Թեհմինա Մարության / ԱՐԿԱԴԻ ԾԱՏՈՒՐՅԱՆԻ ՌԱԶՄԱՃԱԿԱՏԱՅԻՆ ԱՐՁԱԿԸ <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMOE3SEZ8iZIDMupEKnEkz20TZD58A_wdM3Hl2T1QK3IBE028OOjWYPRX269HyH4V_Jdwd2jaetKz5FBOQfIKY_SoKKQl8GiY8fV43kCuXF8K0gaOtuYVIDCVwoDYzrzXwo9fS9HLJ2wz1/s1600/hhhhhbb.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="500" data-original-width="488" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMOE3SEZ8iZIDMupEKnEkz20TZD58A_wdM3Hl2T1QK3IBE028OOjWYPRX269HyH4V_Jdwd2jaetKz5FBOQfIKY_SoKKQl8GiY8fV43kCuXF8K0gaOtuYVIDCVwoDYzrzXwo9fS9HLJ2wz1/s200/hhhhhbb.jpg" width="195" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Արկադի Ծատուրյանի բազմաշնորհ անունը ծանոթ է յուրաքանչյուր գրասեր սյունեցու: Նա վաղուց հեղինակավոր ներկայություն է մեզանում՝ իբրև բանաստեղծ, արձակագիր, երկարամյա մանկավարժ, հրապարակախոս, խմբագիր, գրական-մշակութային ձեռնարկների փնտրված բեմախոս: Հեղինակած երկու տասնյակից ավելի գրքերով, կազմած ու խմբագրած ժողովածուներով ընթերցասեր հանրությանը ներկայացած գրչի երախտավորը սպասում է իր վաստակի արժանի գնահատությանը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ա.Ծատուրյանի ստեղծած գեղագիտական արժեհամակարգի գլխավոր երակը հուն է առնում հայրենի հողից, ավանդույթից, պատմությունից, աշխարհայացքից, ինքնուրույն հղացումից՝ մարմնավորված առավելապես արձակի փոքր ժանրաձևերի մեջ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Գրողի, գրական մարդու կոչմանը հավատարիմ՝ Ծատուրյանը պատմել, վավերագրել, հուշագրել է այն ամենը, ինչը տվել է նրան կյանքի լայնահուն ճանաչողությունը, կյանքի ճշմարտության անխաբ զգացողությունը: Ապրվածը, անհատական փորձառության բովով անցածը, վավերագրականը, ստուգապատումը արձակագրի ի՛ր մտասևեռումներն են: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ծատուրյանի արձակը մերթ պատմվածքի կառույց է, մերթ ակնարկի պատում, մերթ տպավորապաշտ նկարագրություն, այդքանով հանդերձ՝ մի գրաշխարհ, որ վաղուց բռնել է ընթերցողի սրտի, ճաշակի հետ հարազատություն պահող երակը:<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Կենսական այն ապրումներն ու տպավորություները, որոնք բանաստեղծութամբ չկարողացավ խտացնել, հանձնեց արձակի թռիչքներին, և այդ դաշտում արձանագրեց նվաճումներ: Հայ գեղարվեստական արձակի արժեքավոր էջերից են Ծատուրյանի «Հողի սիրով», «Մի՛ կրակեք հայերի վրա», «Ապրելու իրավունքով», «Առանց հայրենիք չի կարելի», «Հայրենիքը սկսվում է ծննդավայրից», «Ծուխ ծխանի» ժողովածուները, որոնցում շահեկանորեն արծարծվել է արդի հայ արձակում այժմեականություն պահպանող Արցախյան ազատամարտի թեման: Առանձին հետաքրքրություն են ներկայացնում մանկավարժական պատմվածքները («Պապիս քառասուն դասերը»), մեմուարները («Սուրեն Այվազյանի հետ», «Ես տեսա Արևմտյան Հայաստանը»): </div>
<div style="text-align: justify;">
Ծատուրյան անհատի ու ստեղծագործողի ուրույն դիմապատկերը ամբողջացնում են հայրենի եզերքին նվիրված բանահյուսական-ազգագրական բնույթի աշխատությունները: Ծատուրյանը առանձնահատուկ, գրեթե առաքելական նվիրվածություն ունի ծննդավայր Խնձորեսկի հանդեպ: Ընթերցողի առջև իր գյուղին, իր բնաշխարհին հավերժորեն սիրահարված մարդն է, հողի արյան դարավոր կանչով կրկին հողին միախառնվելու երանավետ զգացողությամբ իր կյանքի ճանապարհը անցնող գրի երդվյալ սպասարկուն, ով նույնանշանակ չափանիշներով էլ ստեղծեց հոգևոր կյանքի վավերականություն ունեցող իր գեղարվեստական գործերը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ծատուրյանը նաև հմուտ բանահավաք է և ջանք ու մտաեռանդ չի խնայել՝ մոռացումից փրկելու բնօրրանի հոգևոր հարստությունները և դրանք կրող մարդկանց՝ խնձորեսկցիներին: Ծատուրյանի պատմվածքներով, բանահյուսական վկայումներով գրականություն է մտել խնձորեսկցիների ապրելու բարոյականությունը, գունեղ լեզվամտածողությունը, յուրօրինակ աշխարհատեսությունը, հնարմատ սովորություններն ու կենցաղավարությունը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ծատուրյանի առաջին գրքից մինչև («Թուրուսի խութի գրավումը») վերջինը երկարող մայր երակը իրապես կազմում է գրական մի ծրագիր, որի բնութագրումը մեկ բառով ամփոփելու համար կարող ենք դիմել վկայագրություն եզրույթին: </div>
<div style="text-align: justify;">
Նշեցինք, որ իբրև արձակագիր՝ Ծատուրյանը ձևավորվել է «ռազմաճակատային» նյութի գրականացման փորձով: Արցախյան ազատամարտի թեման, առհասարակ, գրողի տարերքն է և լայնորեն տողանցում է նրա ստեղծագործությունը: </div>
<div style="text-align: justify;">
Պետք է նկատել, որ Արցախյան ազատամարտի գրանյութը, չնայած բազմածավալ արծարծումներին, առանձին արժեքավոր ձեռքբերումներին, չի ինքնորոշվել իբրև գեղարվեստական համակարգ, չի ստեղծել իր գեղագիտությունը: Կարծիքներ են շրջանառվել (Վ.Հակոբյան, Հ.Վարդումյան), ըստ որոնց՝ հերոսամարտի մասին ստեղծված գրականության անբավարար լինելու պատճառը նյութի բնույթն է, նաև ժամանակային նստվածքի պակասը: Հրանտ Մաթևոսյանը մի առիթով նշել է, թե համազգային ու նվիրական թեմաներ կան, որոնք դժվարությամբ են գեղարվեստականացվում: Հայ գրողի համար այդօրինակ թեմա է Արցախյան հերոսամարտը, բայց էական է շեշտել, որ գրական ձիրքի բացակայության դեպքում ոչ մի նյութ՝ անկախ կենսական շեշտադրումների արդիականությունից, գեղարվեստական բարձրարվեստ յուրացում չի կարող ունենալ: Արժեքայնության չափանիշ ձևավորվում է գրվածքի նախ՝ գեղարվեստական հատկանիշներով և ապաª թեմատիկ-գաղափարական հարցադրումների համակարգով: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ստեղծագործական խնդրադիր նյութի կարևորությունը պայմանավորված է պատմությունից՝ գրականություն, փաստականությունից՝ գեղարվեստականություն անցումով: Այդ սահմանագծում էլ Արցախյան պատերազմն անդրադարձնող արձակը ի հայտ է բերում գեղարվեստականության կազմատարրեր, բայց ընդհանրության մեջ հեռու է գրականությանը ներկայացվող գեղագիտական պահանջները բավարարելուց: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ժամանակի հեռավորությունից կուտակված կենսանյութը մշակելու-գրականացնելու փորձերը հայտնակերպվում են տարբեր ժանրաձևերով՝ քնարական ստեղծումներից մինչև արձակ երկեր՝ վեպ, վիպակ, պատմվածք, ակնարկ, խոհագրություն ու օրագրություն: Հաճախադեպ են նաև ժանրային փոխաձևումները: </div>
<div style="text-align: justify;">
Հղացքի գեղարվեստավավերագրական արծարծումների շրջանակում (Լ.Խեչոյան, Հ.Վարդումյան, Հ.Երանյան, Ա.Նազարեթյան, Վ.Իսրայելյան, Վ.Հակոբյան, Հ.Բեգլարյան, Ա.Խաչատրյան, Ա.Շեկոյան, Ի.Մամյան, Ս.Հարությունյան, Ն.Սողոմոնյան, Վ.Բաղրյան, Ա.Բեգլարյան և ուրիշներ) գրապատմական որոշակի արժեք են ներկայացնում Արկադի Ծատուրյանի ստեղծագործությունները: </div>
<div style="text-align: justify;">
Գորիսի ու շրջակա գյուղերի (Խնձորեսկ, Կորնիձոր, Տեղ, Հարթաշեն, Շուռնուխի և այլն) տարածական ընդգրկումով հեղինակը կենդանագրել է Ղարաբաղյան շարժման տարիներին պատերազմական իրադրության մեջ հայտնված բնակավայրի կյանքը, սահմանամերձ ժողովրդի ծանր ու համառ պայքարը ազերիների դեմ՝ հանուն գերակա նպատակի՝ Արցախի ազատագրության ու անկախության հաստատման: </div>
<div style="text-align: justify;">
Անկախ ենթախորագրային հուշարկումից՝ պատմվածքների բոլոր դիպաշարերը չէ, որ զարգանում են ռազմաճակատային հարթության վրա: Իբրև գեղարվեստական տարածություն՝ ռազմաճակատը հաճախ սիմվոլիկ նշանակություն ունի: «Այստեղ բոլորը՝ կին, երեխա, տղամարդ, մեծ ու փոքր, բոլորը պատերազմի մասնակիցներ են,-վկայում է գրողը,-մասնակիցներ են, քանզի ռազմաճակատը անցել է մեր փողոցով, մեր բակով»: </div>
<div style="text-align: justify;">
Հեղինակը պահպանել է նյութին անհրաժեշտ փաստական ստուգություն, բայց անցումը վավերականությունից ընդհանրացում նրան քիչ է հաջողվել: Ժողովածուներում ի մի բերված գրվածքներից շատերը բնույթով փաստավավերագրություններ են, ակնարկներ, հուշագրային, օրագրային նոթեր («Զինվորի օրագրից», «Կամո»), քան պատմվածքներ՝ գրական տեսակի հատկականությամբ: Որոշ պատումներ դրվագային բնույթ են կրում կամ հեղինակի զրուցախոսություններն են՝ հաճախ վերամբարձ ոճավորումով: Քարոզչականությունը տեղ-տեղ թուլացրել է դեպքերի կուռ-հետևողական զարգացումը: Բոլոր դեպքերում հեղինակը պատումի մեջ է ներքաշել իր պատերազմական տպավորությունները և պատմաքաղաքական բազմաթիվ տարրերի համադրությամբ իմաստավորել տեսած, լսած դեպքերն ու պատմությունները ազատամարտիկների կյանքից: </div>
<div style="text-align: justify;">
«Ապրելու իրավուքնով» ժողովածուի առաջաբանում հեղինակը բնութագծում է նյութի տեսածիրում դիտված իրականությունը. «Սա մեր տեսած ու ապրած օրերից հյուսված գեղարվեստապատում ասք է՝ ժամանակաշրջանի պատմական անցքերի և իրադարձությունների ֆոնի վրա: Իրադարձություններ, որոնք, իրոք, պատմական են, բայց դեռ չեն հասցրել դառնալ պատմություն»: </div>
<div style="text-align: justify;">
Գրողը ոչ մի պարագայում չի հեռանում վավերականությունից, ճանաչելի է թողնում կերպավորված անձանց՝ նշելով նրանց իրական անունները, նույնիսկ՝ մականունները: «Առանց հայրենիք չի կարելի» ժողովածուի պատմվածքներից մեկում հեղինակը գրում է. «Ուզում եմ բոլորին մեկ-մեկ հիշել: Ամեն մեկի մասին դրվատանքի մի խոսք ասել: Չէ՞ որ նրանք արժանի են մեծարման»: Տղերք - այսպես է հեղինակը անվանում նախակերպարային հավաստիություն ունեցող հերոսներին, որոնք մարտնչել են ինքնապաշտպանական տարբեր գծերում: Պատմվածքներից մեկում («Գյուղը ոտքի է կանգնում») գրողը ուղղակի «ցուցակագրել է» նրանց՝ թվարկելով 104 անուն-ազգանուն՝ կամովին զինվորագրված ազատագրական պայքարի: «Իրենց լեռների պես կարծր» տղերքի կերպարներն են գրական ներշնչումների տարել գրողին: </div>
<div style="text-align: justify;">
Փաստականությունը գեղարվեստական պատումի մեջ է ներմուծել շատ պատմական դեմքերի, որոնց գրողը մարմնավորել է բարձրագոչ հերոսականությամբ՝ երկրապահ ջոկատների ընդհանուր հրամանատար Ս.Խաչատյանից մինչև գնդապետ Ս.Գրիգորյան, առանձին ջոկատների հրամանատարներ Ս.Բեգլարյան, Մ.Պողոսյան, Ս.Բաղդասարյան, ներքին գործերի բաժնի պետ Մ.Խոլյունց և ուրիշներ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Գրողի համար դժվարին գործ համարելով ժամանակակցին կերպավորելը՝ Ծատուրյանը մտավախություն է հայտնում մի նուրբ խնդրի շուրջ՝ կկարողանա՞ արդյոք ընթերցողին համոզել, որ հերոս կարող է լինել իր կողքին ապրող, իր հետ առօրեական շփումներ ունեցող մարդը: Մարտական գործողությունների ժամանակ զոհված ազատամարտիկներին ժողովուրդը արժանապես սրբացրել է, հերոսացրել, իսկ ովքեր կռվի դաշտում ճակատագրի բարեհաճությամբ կենդանի են մնացել, այսօր ապրում են մեր կողքին՝ որպես սովորական մարդիկ: Նրանց անունն ու գործը նույնպես արձակագիրը ամենայն վավերականությամբ կյանքից տեղափոխում է գրականություն՝ ժամանակակից ընթերցողին ցույց տալու, որ նրանք երբևէ զենքը ձեռքին մաքառել են թշնամու դեմ և կենդանի հերոսներ են՝ արժանի իր հիշատակող ու մեծարող գրչին: </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQBkNWiJ8ngypBmlVL6TyMzl4qq6Vms681awEDYyQ9gOSS_u094Zla8SuXmSTFrHThVO4EpIc4BQU49VDb0qNiHH491OBAGKGieNviQAwwsZGYhdIokQE2nyIFkkrKKaXGLJC6FRL2eVdt/s1600/PTDC0009.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1256" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQBkNWiJ8ngypBmlVL6TyMzl4qq6Vms681awEDYyQ9gOSS_u094Zla8SuXmSTFrHThVO4EpIc4BQU49VDb0qNiHH491OBAGKGieNviQAwwsZGYhdIokQE2nyIFkkrKKaXGLJC6FRL2eVdt/s200/PTDC0009.jpg" width="156" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Խնձորեսկ գյուղի ինքնապաշտպանական դրվագները՝ ջոկատի հրամանատար Սանոյի գլխավորությամբ, փառազարդում են Ծատուրյանի ռազմաճակատային արձակը: «Առանց հայրենիք չի կարելի» ժողովածուն գրողը նվիրել է ազատամարտում զոհված խնձորեսկցի ազատամարտիկներին և առանձնաշեշտել նպատակը՝ պատկերել «լեգենդար Սանոյի ու նրա ջոկատի մարտական ուղին, սխրանքները»: «Մեծի ու փոքրի հրամանատար, ամենահրամանատար» Սանոն գյուղում սիրված, բոլորանվեր ու արծվասիրտ մարդ էր՝ յուրաքանչյուր նահատակվող զինվորի հետ հոգեպես մեռնող, բայց ներքին գերհերոսական ճիգով պայքարը շարունակող հմուտ առաջնորդ: Իմաստուն ասույթի սեղմությամբ է հնչում Սանոյի նահատակության սրտահույզ տեսարանը ներկայացնող պատմվածքի վերջին տողը՝ «Բոլորը հերոսացան, Սանոն դարձավ լեգենդ» («Մենք զոհվեցինք, որ դուք ապրեք»): Սանոյի կերպարը առանձնանում է հոգեբանական դիմագծման տեսակետից: Պատմվածքներից մեկում հատկանշական է զրույցը, որ տեղի է ունենում նրա ու Կուճի Մինասի միջև («Անմահություն»): Սանոյի հրամանով «տղերքը» նախապատրաստվում են հարձակման՝ կանխելու Այնախուլի ձորերը հսկող հայկական դիրքերը վերացնելու թշնամու գաղտնի մտադրությունը: Վերահաս վտանգավոր մարտի տագնապահույզ սպասումի մեջ զինակից ընկերը հրամանատրին համոզում է, որ եղբորը՝ Սուրիկին, տուն ուղարկի. «Զոհեր կարող են լինել, իսկ ձեր տնից երկուսդ եք, դու և Սուրիկը, թող այս անգամ նա տուն գնա»: Սանոյի ձայնը հրամանի շեշտվածությամբ կախվում է օդում. «Նա տանն է իմ եղբայրը, այստեղ նա ընդամենը զինվոր է, բոլորին հավասար զինվոր: Զինվորը այստեղ պետք է լինի և ոչ թե տանը»: Սանոն կյանքին պարզում է ի՛ր ճշմարտությունը: Աննշան թվացող խոսքը խտանում-թանձրանում և կարծես ամփոփում է վիճակը: Համանման պատկեր կա «Մեր վերջը ապրելն է» պատմվաքծում: Հերթական մարտից հետո իմանալով, որ զոհվել է հարթաշենցի մի ուսուցիչ, Սանոն խորին ցավ է ապրում և կարգադրում տուն ուղարկել իրենց շարքերում գտնվող բոլոր ուսուցիչներին. «Նրանց փոխարեն էլ մենք կկռվենք, թող գնան երեխաներին դաս տան»: Տպավորիչ է նաև «Բարձունքի վրա» պատմվածքը: Քաշաթաղքը գրավված է. թշնամին փախչում է: Ղարաբաղի ու Գորիսի ազատամարտիկ-զինյալները, հավաքված շրջակա բարձրադիր լանջին, հայացքով հետևում են փախչող ազերիներին, հրամայված է՝ չկրակել: «Հայը կրակողի վրա է կրակում, փախչող-հեռացող մարդկանց վրա չի կրակում»,- մեկնաբանում է գրողը: Եվ հետո՝ այս կանայք ու երեխաները ի՞նչ մեղք ունեն: Կրակելու իրավունք չունեն, բայց ուրախանալու իրավունք ունեն տղերքը և Սանոյից կերուխումի թույլտվություն են խնդրում: Ահա հրամանատարի պատասխանը. «Ես արգելում եմ խորոված ու խրախճանք անել երեխաների ու կանանց լաց ու ողբի տակ»: Ոչ ոք չի համարձակվում առարկել նրան: «Ընդհակառակը,-ավելացնում է ականատես-գրողը, -հրամատարի կարգադրությունից հետո բոլորն իրենց մեղավոր էին զգում»: </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJB6lfrJ4XtxQJpdEztqPifrePSop3PFR67QyTSeAfZj2iklFlGDxSTBA1cEu9Mj4OtPrtYggOM6_KUauMcLsfVQjcMWcEFulUzcVwYWiMQKg9W2eWmzVrRSr-7fqS9HuKTWc3ymkHLFBN/s1600/PTDC0011.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1195" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJB6lfrJ4XtxQJpdEztqPifrePSop3PFR67QyTSeAfZj2iklFlGDxSTBA1cEu9Mj4OtPrtYggOM6_KUauMcLsfVQjcMWcEFulUzcVwYWiMQKg9W2eWmzVrRSr-7fqS9HuKTWc3ymkHLFBN/s200/PTDC0011.jpg" width="149" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Որդեկորույս մոր հոգեբանական ծանր ապրումների սրտաշարժ պատկեր է բացվում «Կոռնիձորյան պատմություն. մայրը» պատմվածքում: Կոռնիձորի սահմանները հսկող քաջ տղերքը գերի են վերցնում Աշխեն մայրիկի որդուն մասնատած թուրքին և քարշ տալիս գյուղ՝ հանձնելով նրա ձեռքը, որ «խեղդի, Մարտունի վրեժն առնի, սիրտը մի քիչ հովանա»: Սակայն ի զարմանս հրապարակում հավաքված գյուղացիների՝ «այն ձեռքերը, որ պիտի խեղդեին գերուն, թուլանում, կախվում են անզոր, ոտքերը, որ պրկված ջղերով մոլեգնում էր դեպի թշնամին, կարծես միանգամից դառնում են անարյուն, մարում, հանգչում է կրակը ակնակապիճներում, խամրում ու դառնում անլույս»: Մոր ձեռքերը ընդունակ չեն մարդ սպանելու,- եզրակացնում է հեղինակը: «Մի՞թե դու այդքան թույլ մայր ես»,- վրդովված ձայն են տալիս: Նույնիսկ ատրճանակ են դնում գերու դիմաց արձանացած կնոջ ձեռքին, սակայն նա ատրճանակը շպրտում է մի կողմ և ընկրկում՝ ձեռքերով ծածկած վշտահար դեմքը: «Չքվի՛ր աչքիցս, դև, ես զզվում եմ քո արյունից» - այս խոսքերն է միայն կարողանում արտաբերել զավակին կորցրած հայ մայրը՝ արդար դատաստանի փոխարեն, քանի որ «մայրը կյանք է արարում և ոչ սպանում»: </div>
<div style="text-align: justify;">
Հաջորդ պատմվածքներում պատկերագծվում են ազատագրական պայքարի բնորոշ դրվագներ, պատերազմական վիճակի մեջ հայտնված առանձին մարդկանց ու ընտանիքների դառնաղետ կյանքի պատկերներ: </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiw8kiewRGkkmXu1XsThUpoYebgir3Til5nX3UQqENqP_i21SR_o6FBhRmN493nh9iNSPjuWIHWUAtbFYmzNnOwhXQgw6qNNk-Mzd6Bp3RIdWxsRhjRTKh-E3eJzgy7WA3sc1PqK0VJf2am/s1600/PTDC0012.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1216" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiw8kiewRGkkmXu1XsThUpoYebgir3Til5nX3UQqENqP_i21SR_o6FBhRmN493nh9iNSPjuWIHWUAtbFYmzNnOwhXQgw6qNNk-Mzd6Bp3RIdWxsRhjRTKh-E3eJzgy7WA3sc1PqK0VJf2am/s200/PTDC0012.jpg" width="151" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Պատմվածքի գրական տեսակը պահանջում է որոշակի ավարտվածություն, բայց Ծատուրյանի պատմվածքներում կարևորվում են ոչ այնքան դեպքերի սկիզբն ուվերջը, որքան տպավորված պահի պատկերումը: Դա է պատճառը, որ պատմվածքներից շատերի վերջաբանները մնում են անորոշ: Հեղինակը հաճախ պատկերում է որևէ վիճակ, որը չի ստանում գեղարվեստական լուծում («Սրտի թելադրանքով», «Ազգովին՝ թիկունք»). հուզապրումային բազմազեղուն զուգորդությունների մեջ ասելիքը չի որոշակիանում: Բացի պատկերվող նյութի դրվագը մեկ պահի մեջ ներկայացնելու մասնահատկությունից, Ա.Ծատուրյանը փորձել է ընդարձակել պահի տարողությունը և պատկերել դրա հետ կապված գործողությունների շղթան: Այս տեսակետից առանձնանում են «Ավերակների տակ», «Մենք զոհվեցինք, որ դուք ապրեք» և ուրիշ պատմվածքներ: Մի քանի պատումներում կյանքի ծանր իրադեպերը ներկայացված են բավականին հեշտ հոգեբանական անցումների մեջ. հատկանշական են «Լուսինեն», «Ռազմիկը», «Հայր Խաչատուրը» և այլն: </div>
<div style="text-align: justify;">
Շուռնուխի գյուղի կամավորական ջոկատի գերեվարության պատկերը դարձել է «Գերության մեջ» պատմվածքի հիմքը: Հեղինակը պատումի մեջ է առել բազմաթիվ կերպարներ և մանրամասնորեն նկարագրել նրանց չարչարանքները գերության մեջ և թուրքի որոգայթներին արժանապատվորեն դիմակայելու ներքին պայքարը: Բացի ծեծից ու զանազան նվաստացումներից ազերիները հայ գերյալներին ենթարկում էին «հոգեբանական մշակման». պահանջում էին ասել, որ Շահումյանը թուրք է, որ Ղարաբաղը հազար տարի թուրքինն է: Մայոր Շահբազյանին կախեցին միայն այն պատճառով, որ բարձրաձայն ասել էր, որ ինքը հայ է ու ծնվել է Ղարաբաղում: «Ղարաբաղում հայ չի եղել և իրավունք չունի լինելու»,-ասացին ու կախաղանի օղակը գցեցին վիզը»,-պատմում է ականատես-հերոսը, որ գերության մեջ էր Շուշիի բանտում: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ներքին միասնություն ունեցող ժողովածուներում ի մի բերված շատ պատմվածքներ թողնում են մեկ գեղարվեստապատումի առանձին մասերի տպավորություն: Դեմքերը նույնն են, բայց և ամեն մի պատմվածք նոր գործողությունների ու նոր հարաբերությունների մեջ է ներքաշում հերոսներին: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ազգային կյանքի այդ ծանր օրերի ականատեսը արձանագրում է փաստը՝ չհետևելով պատմվածքի զարգացման ներքին տրամաբանությանը՝ ջանալով կորստից փրկել Արցախյան գոյապայքարում իր հայրենակիցների սխրանքների հիշատակները: Մեկ լավ պատկերը կամ հոգեբանական խտացումը քիչ է, գրողը պետք է կարողանա կենսական իր դիտարկումներն ու տպավորությունները վերածել լիարժեք պատմվածքի: Շատ են դեպքերի պարզունակ արձանագրումները, դիպաշարային նկատելի ցրվածություն կա: </div>
<div style="text-align: justify;">
Հերոսամարտի ուշարժան անցքերը հիշատակելու-վավերագրելու հրատապ մղումով Ծատուրյանը հաճախ զրկել է իրեն գրողական հնարքներից, երևակայության ընձեռած թռիչքներից, կենսանյութը ստեղծաբանական-գեղագիտական մշակման ենթարկելու գրական ազատությունից, նյութի թելադրած ոճակառուցվածքային յուրատիպ լուծումներից և ընտրել է գեղարվեստական խոսքը կաշկանդող առարկայական ճշգրտության «զսպաշապիկը»: Սրանով հանդերձ՝ նա կարողացել է պահպանել գեղարվեստական խոսքի մայր հատկանիշների մեծ մասը՝ անբռնազբոս ոճը, լեզվական դյուրահաղորդությունը, հուզավառ տողանցումները: Շատ են հեղինակային իմաստախոսությունները՝ «Ապրել է նա միայն, ով սրի դեմ սուր է վերցրել», «Զենքի ընկերությունը երդվյալների միություն է, «Մեր վերջը ապրելն է», «Ով ֆիդայի է գրվել, դա հենց նրա երդումն է», «Մեր զորությունից չեն վախեցել, մեր խորությունից են վախեցել», «Ուրիշները գնալով շատացել են, մենք կորցնելով՝ բյուրեղացել», «Եթե աշխարհում հաշտություն է պետք, պետք է առաջին հերթին մայրերի համար», «Մոր վշտի դեմ անզոր են բոլորը» և այլն: </div>
<div style="text-align: justify;">
Պատերազմի նյութի յուրացման ծատուրյանական փորձը առավելապես դիտարկելի է գեղարվեստական վավերագրության կամ փորձարարական արձակի ժանրաձևային դաշտում, քանզի չի բնորոշվում խորքային կառուցումներով, գեղարվեստական լայն ընդհանրացումներով, կերպարակերտման բարձր արվեստով: </div>
<div style="text-align: justify;">
Պատմությունը հոգեբանական, գաղափափարա-իմաստասիրական ու գեղագիտական խտացումներով է գեղարվեստապատում դառնում, իսկ առանց այդ խտացումների պատմությունը ընդամենը վավերաթուղթ է: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<b><i>ԹԵՀՄԻՆԱ ՄԱՐՈՒԹՅԱՆ</i></b></div>
<div style="text-align: right;">
<b><i>Բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ</i></b></div>
<div style="text-align: right;">
<b><i><br /></i></b></div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-13959745515598486352019-02-26T07:53:00.002-08:002019-02-26T07:53:57.343-08:00ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ / Անկեղծ չենք<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqsL1HgN89enJyCty9EwIHV6wcy-RyPUrGeZVuGpWDGCt8fjRb7fU7O8CBHXRTUAQXCrpPMLIMb5ECRppaFGcsNei1e60c-cgxyDY8eVDAtkmaD5ihEFgWkvrvKmlv5PhtPvUxcQt8Vpww/s1600/1518849661_1625928.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="678" data-original-width="910" height="238" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqsL1HgN89enJyCty9EwIHV6wcy-RyPUrGeZVuGpWDGCt8fjRb7fU7O8CBHXRTUAQXCrpPMLIMb5ECRppaFGcsNei1e60c-cgxyDY8eVDAtkmaD5ihEFgWkvrvKmlv5PhtPvUxcQt8Vpww/s320/1518849661_1625928.jpg" width="320" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Երբեք այսքան մեծ չի եղել անկեղծության կարիքն ու կարոտը, ինչպես այսօր, և երբեք այսքան ահռելի չափերով չի հայտնվել կեղծիքը, ինչպես այսօր:</div>
<div style="text-align: justify;">
Դարավոր կարգերի ու հասկացողությունների հեղաշրջումի օրը, պատմության ահավոր դատաստանի օրը:</div>
<div style="text-align: justify;">
Մեծ ալեկոծություններն ու ակնկալությունները ամենքին տեղահան են արել, դուրս են բերել իրենց անկյուններից, և ահա –ժողովուրդներն իրենց ունեցած ուժերով հրապարակի վրա են:</div>
<div style="text-align: justify;">
Ամեն մարդ շարժվում է, ամեն մարդ խոսում է:</div>
<div style="text-align: justify;">
Անշուշտ նա պիտի շարժվեր այնպես, ինչպես ինքն է կամենում, և խոսեր այն, ինչ որ ինքն է մտածում:</div>
<div style="text-align: justify;">
Այդպես պիտի լիներ մարդը, առավել ևս այս տեսակ մի ժամանակի առաջ, երբ շարժումը կամ խոսքը կարող է ունենալ այնպիսի հետևանք, որ ուրիշ ժամանակ աներևակայելի է:</div>
<div style="text-align: justify;">
Նրա այս խոսքից կամ այն շարժումից կախված է շատ բան:</div>
<div style="text-align: justify;">
Եվ հանկարծ․․․ դուք տեսնում եք․․․ Նա խաղ է անում, դերասանություն է անում:</div>
<div style="text-align: justify;">
Դերասանությունը գեղեցիկ է բեմի վրա, ուր խաղում են, բայց նա գարշելի է կյանքի մեջ, ուր ապրում են:</div>
<div style="text-align: justify;">
Դրա համար էլ բեմի վրա խաղացողները շնորքով մարդիկ են, իսկ կյանքում խաղացողները՝ ցածերն ու կեղծավորները:</div>
<div style="text-align: justify;">
Նրանք խաղ են անում ամեն տեղ, ամեն բանի հետ, և ահա, մեր կյանքը ավելի նման է թատրոնական բեմի, ու այդ բեմը թեև փոքր, բայց, տեսեք, ո՜րքան դերասաններ ունի․․․<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Իրենց վրա առած զանազան դերեր՝ նրանք մտել են ու խաղում են այս կամ այն ասպարեզում:</div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա սա՝ ներկայանում է ամեն տեղ որպես չհասկացված ու հալածված գաղափարական գործիչ, մյուսը նշանավոր հերոս է խաղում, երրորդը հրապարակախոսություն է սարքել, չորրորդը բարեգործ է ձևանում, հինգերորդը գրող է կեղծում, վեցերորդը հանդիսանում է արդեն որպես նահատակ, յոթերորդը գալիս է որպես դատավոր, ամենքին մեղադրելու և ամենքից հաշիվ ուզելու․․․</div>
<div style="text-align: justify;">
Ու բնականաբար, չնայելով այսքան շատ գործիչների ներկայությանը, դուք զզվում եք, որ ցուրտ է, որովհետև չկա անկեղծության ջերմությունը, զգացմունքի հուրը, որովհետև նրանք խոսում են լեզվով, իսկ սիրտները շատ է հեռու, և զզվում եք վերջապես:</div>
<div style="text-align: justify;">
Սրանք ոչինչ չեն սիրում, այլ ցույց են տալիս, թե սիրում են:</div>
<div style="text-align: justify;">
ԵՎ ինչպես դերասանն ունի իր դերը, որ տանում է, իսկական գործիչն ունի իր խաչը, որ կրում է, սրանք էլ, այս կամ այն գործին կպչելով, փոխանակ գործի ծանրության տակ մտնելու և տանելու, իրենք են բարձրանում, հեծում նրա վրա ու շինում են իրենց էշը:</div>
<div style="text-align: justify;">
Եվ այս դերասաններից ամեն մեկն ունի իր էշը, ու միշտ էլ իր էշն է քշում, թեկուզ աշխարքը քանդվի:</div>
<div style="text-align: justify;">
Հաճախ սրանց շահատակությունը տևում է շատ երկար, նայած թե ինչ տեղ են մեյդան բաց արել և ով են թամաշավորները կամ երբ են գլխի ընկնելու:</div>
<div style="text-align: justify;">
Ու որպեսզի այդ թամաշավոր-ժողովրդի սիրտը շահած լինեն ու բարեկամ պահած, միշտ գոռում են «ժողովրդի» անունը:</div>
<div style="text-align: justify;">
Խոսքն ընչի մասին ուզում է լինի, միշտ վերջացնում են «ժողովուրդով»: Ժողվուրդն այդպես է կամենում․․․</div>
<div style="text-align: justify;">
«Ժողովուրդը մեզ հետ է․․․ Ժողովուրդը ձեզ կդատի․․․ Ո՞ւր ես, ժողովուրդ, անարգում են քեզ․․․»</div>
<div style="text-align: justify;">
Այդ հերիք չէ դեռ: Ժողովուրդն էլ են կործանում․․․</div>
<div style="text-align: justify;">
Իրենց մարդկանցից ոմանց հանդես են բերում կեղծ ստորագրություններով,</div>
<div style="text-align: justify;">
անգրագետներին իրենց շինած հոդվածներով ու ներկայացնում որպես ժողովուրդ:</div>
<div style="text-align: justify;">
― Տեսե՜ք, ժողովուրդը մեզ հետ է։</div>
<div style="text-align: justify;">
Դե եկեք ու ջոկեցեք իսկականը կեղծիքից։</div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-1780950817904064452019-02-26T07:34:00.000-08:002019-02-26T07:34:17.429-08:00ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ / Ինքնակենսագրություն<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW8pamN8SWEzI2OkHCVMP7Eq2VAZTHr3wvgsOE-hAPMbpS57cgLIgyHiUrKLp2toaAhlxV_ihZ44U8U0b-OZBT6hwd7z2KQY34mJGRggN6Xh0O8BDi1YstMGlYpOqcocxWpCO3PnPfzg/s1600/1518849661_9744492.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="678" data-original-width="910" height="238" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW8pamN8SWEzI2OkHCVMP7Eq2VAZTHr3wvgsOE-hAPMbpS57cgLIgyHiUrKLp2toaAhlxV_ihZ44U8U0b-OZBT6hwd7z2KQY34mJGRggN6Xh0O8BDi1YstMGlYpOqcocxWpCO3PnPfzg/s320/1518849661_9744492.jpg" width="320" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Մեր տոհմը Լոռու հին ազնվական տոհմերից մեկն է։ Իր մեջ ունի պահած շատ ավանդություններ։ Այդ ավանդություններից երևում է, որ նա եկվոր է, բայց պարզ չի՛, թե ո՛րտեղից։ Թե եկվոր է՛լ է, անհերքելի հիշատակարանները ցույց են տալիս, որ նա վաղուց՝ է հաստատված Լոռու Դսեղ գյուղում։</div>
<div style="text-align: justify;">
Իմ հայրը, Տեր Թադեոսը, նույն գյուղի քահանան էր։ Ամենալավ և ամենամեծ բանը, որ ես ունեցել եմ կյանքում, այդ եղել է իմ հայրը։ Նա ազնիվ մարդ էր և ազնվական՝ բառի բովանդակ մտքով։ Չափազանց մարդասեր ու առատաձեռն, առակախոս ու զվարճաբան, սակայն միշտ ուներ մի խոր լրջություն։ Թեև քահանա, բայց նշանավոր հրացանաձիգ էր և ձի նստող։</div>
<div style="text-align: justify;">
Իսկ մայրս բոլորովին ուրիշ մարդ էր։ Երկու ծայրահեղորեն տարբեր արարածներ հանդիպել էին իրար։ Մայրս – Սոնան, որ նույն գյուղիցն էր, սարում աչքը բաց արած ու սարում մեծացած, մի կատարյալ՝ սարի աղջիկ էր, ինչպես գյուղացիքն են ասում,— մի «գիժ պախրի կով»։ Նա չէր կարողանում համբերել հորս անփույթ ու շռայլող բնավորությանը, և գրեթե մշտական վեճի մեջ էին այդ երկու հոգին։ Ա՛յդ էր պատճառը, որ հայրս երբեմն թաքուն էր տեսնում իր գործը։ Շատ է պատահել, որ, մայրս տանից դուրս է գնացել թե չէ, ինձ կանգնեցրել է դռանը, որ հսկեմ, ինքը՝ ցորենը լցրել, տվել մի որևէ պակասավոր գյուղացու կամ սարից իջած թուրքի շալակը։</div>
<div style="text-align: justify;">
Իրիկունները, երբ տուն էինք հավաքվում, մայրս անդադար խոսում էր օրվան անցածի կամ վաղվան հոգսերի մասին, իսկ հայրս, թինկը տված՝ ածում էր իր չոնգուրն ու երգում Քյորօղլին, Քյարամը կամ ո՛րևէ հոգևոր երգ։<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Ահա այս ծնողներից ես ծնվել եմ 1869 թվի փետրվարի 7-ին։ Մանկությունս անց եմ կացրել մեր գյուղում ու սարերում։</div>
<div style="text-align: justify;">
Մի օր էլ մեր դռանը մայրս ճախարակ էր մանում, ես խաղում էի, մին էլ տեսանք, քոշերը հագին, երկար մազերով ու միրուքով, երկաթե գավազանը չրխկացնելով, մի օտարական անցավ։</div>
<div style="text-align: justify;">
– «Հասի՛ր, էդ կլեկչուն կանչի՛ր, ամանները տանք, կլեկի»,– ասավ մայրս։ Խաղս թողեցի, ընկա ուստի ետևից կանչեցի։ Դուրս եկավ, որ կլեկչի չէ՛, այլ՝ մեր ազգականի փեսա՝ տիրացու Սհակն է։ Սկսեցի զրույց անել։ Տիրացուն խոսք բաց արավ իր գիտության մասին։</div>
<div style="text-align: justify;">
– Տիրա՛ցու ջան, բա ի՜նչ կըլի, մեր գեղումը մնաս, երեխանցը կարդացնես,– խնդրեց մայրս։</div>
<div style="text-align: justify;">
– Որ դուք համաձայնվեք, ինձ պահեք, ես էլ կմնամ, ի՜նչ պետք է ասեմ,– հայտնեց տիրացու Սհակը։</div>
<div style="text-align: justify;">
Գյուղումն էլ տրամադրություն կար, և, մի քանի օրից հետո, տիրացու Սհակը դարձավ Սհակ վարժապետ։ Մի օթախում հավաքվեցին մի խումբ երեխաներ, տղա ու աղջիկ շարվեցին երկար ու բարձր նստարանների վրա, եղավ ուսումնարան, և այստեղից սկսեցի ես իմ ուսումը։</div>
<div style="text-align: justify;">
Մեր Սհակ վարժապետը մեզ կառավարում էր «գաւազանաւ երկաթեաւ»։ Իր երկաթե գավազանը, որ հրացանի շամփուրի էր նման, երբեմն ծռում էր երեխաների մեջքին, ականջները «քոքըհան» էր անում և մեծ կաղնենի քանոնով «շան լակոտների» ձեռների կաշին պլոկում։ Ես չե՛մ կարողանում մոռանալ մանկավարժական այդ տեռորը։</div>
<div style="text-align: justify;">
Վարժապետի առջև կանգնած երեխան սխալ էր անում թե չէ՝ սարսափից իրան կորցնում էր, այլևս անկարելի էր լինում նրանից բան հասկանալ, մեկը մյուսից հիմար բաներ էր դուրս տալի։ Այն ժամանակ կարմրատակում, սպառնալի՝ չախի թևերը էտ ծալելով, տեղից կանգնում էր վարժապետը ու բռնում… Քիթ ու պռունկն արյունոտ երեխան, գալարվելով, բառաչում էր վարժապետի ոտների տակ, զանազան սրտաճմլիկ աղաչանքներ անելով, իսկ մենք, սփրթնած, թուքներս ցամաքած, նայում էինք ցրտահար ծտերի նման շարված մեր բարձր ու երկար նստարանների վրա։ Ջարդած էրեխային վերցնում էին մեջտեղից։ – «Արի՛»,– դուրս էր կանչում վարժապետը հետևյալին…</div>
<div style="text-align: justify;">
Մի երեխայի ուսումնարան ղրկելիս հայրը խրատել էր, թե՝ «վարժապետն ի՛նչ որ կասի, դու էլ էն ասա»։ Եկավ։</div>
<div style="text-align: justify;">
Վարժապետն ասում է՝ «Ասա՛ այբ»։</div>
<div style="text-align: justify;">
Նա էլ կրկնում է՝ «Ասա՛ այբ»։</div>
<div style="text-align: justify;">
– Տո շա՛ն զավակ, ես քեզ եմ ասում «Ասա ա՛յբ»։</div>
<div style="text-align: justify;">
– Տո շա՛ն զավակ, ես քեզ եմ ասում՝ «Ասա ա՛յբ»։</div>
<div style="text-align: justify;">
Այս երեխայի բանը հենց սկզբի՛ց վատ գնաց, և այնքան ծեծ կերավ, որ մի քանի ժամանակից «ղաչաղ» ընկավ, տանիցն ու գեղիցը փախավ, հանդերումն էր ման գալի։ Բայց մեր Սհակ վարժապետի չարությունից չէ՛ր դա։ Այս տեսակ անաստված ծեծ այն ժամանակ ընդունված էր և սովորական բան էր մեր գյուղական ուսումնարաններում։</div>
<div style="text-align: justify;">
Գյուղացիներից էլ շատ քչերն էին բողոքում։ Այդ ծեծերից ես չկերա, որովհետև վարժապետը քաշվում էր հորիցս, բայց մանավանդ մորիցս էր վախենում։ Չմոռանամ, որ Սհակ վարժապետին սիրում էին մեր գյուղում և մինչև օրս հիշում են։</div>
<div style="text-align: justify;">
Տասը տարեկան, մեր գյուղից հեռացել եմ Ջալալօղլի, ուր մեծ և օրինակելի ուսումնարան կար, այդ ժամանակ՝ Լոռում շատ հայտնի «Տիգրան վարժապետի» հսկողության տակ։ Այնտեղից էլ անցել եմ Թիֆլիս, Ներսիսյան դպրոց, որ չե՛մ ավարտել։</div>
<div style="text-align: justify;">
Շատ վաղ եմ սկսել ոտանավոր գրել։ 10–11տարեկան ժամանակս Լորիս-Մելիքովի վրա երգեր էին երգում ժողովրդի մեջ։ Այդ երգերին տներ էի ավելացնում և գրում էի զանազան ոտանավորներ – երգիծաբանական, հայրենասիրական և սիրային։ Սիրային ոտանավորներից մեկը, մի դեպքի պատճառով, տարածվեց ընկերներիս մեջ ու մնաց մինչև օրս։ Ահա՛ այդ ոտանավորը.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Հոգո՛ւս հատոր,</div>
<div style="text-align: justify;">
Սըրտի՛ս կըտոր</div>
<div style="text-align: justify;">
Դասիս համար</div>
<div style="text-align: justify;">
Դու մի՛ հոգար.</div>
<div style="text-align: justify;">
Թե կա՛ն դասեր,</div>
<div style="text-align: justify;">
Կա՛ նաև սեր,</div>
<div style="text-align: justify;">
Եվ ի՜նչ զարմանք,</div>
<div style="text-align: justify;">
Ի՛մ աղավնյակ,</div>
<div style="text-align: justify;">
Որ կենդանի</div>
<div style="text-align: justify;">
Մի պատանի</div>
<div style="text-align: justify;">
Սերը սըրտում՝</div>
<div style="text-align: justify;">
Դաս է սերտում։</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Այս ոտանավորը գրված է 1881 կամ 82 թվին։ Չեմ կարող չհիշել, որ այն ժամանակ ոտանավոր էր գրում և՛ իմ փոքր եղբայրը, որ կարդում էր ինձ հետ, և միշտ գտնում էին, որ նա ինձանից լավ է գրում։</div>
<div style="text-align: justify;">
Իմ տպված ոտանավորների մեջ ամենավաղ գրածը «Շունն ու Կատուն» է, որ գրել եմ 1886 թվին։ – 1888 թ. ամուսնացել եմ։ Ծառայության եմ մտել մի քանի տեղ, բայց ամեն տեղ էլ չե՛ն հավանել այնպես որ «Պոետն ու Մուզայի» մեջ ուղիղն եմ ասել։ Սկզբնական շրջանում սիրել եմ ռուս բանաստեղծ Լերմոնտովին, ավելի ճիշտը – նրա ա՛յն գործերը, որ սովորել եմ ուսումնարանում։ Բայց, հենց որ ծանոթացել եմ եվրոպական բանաստեղծների և ավելի լայն գրականության հետ, այն օրվանից ինձ համար ամենասիրելին մնում է Շեքսպիրը։</div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-16634295464185265152018-11-19T01:38:00.002-08:002018-11-19T01:45:23.864-08:00ԱԼՎԱՐԴ ԲԵՔՄԵԶՅԱՆ / Ինչու՞ «Միրհավ»<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4-5I5FQr38E-43WdvJWFIUD7za5w253xip-tJha4tCZxV6a-BMry4OFyI7nWsbFvGBFgp4tXXjmUsCKhX6NjBdmLneo1By8KWG5jS3dZUwk8RTwmHIXYW8bj52uAGU7HIygiiAKXCF6po/s1600/c822c182-1618-4f0c-a554-2b3a4395d4c3.png" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="417" data-original-width="509" height="162" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4-5I5FQr38E-43WdvJWFIUD7za5w253xip-tJha4tCZxV6a-BMry4OFyI7nWsbFvGBFgp4tXXjmUsCKhX6NjBdmLneo1By8KWG5jS3dZUwk8RTwmHIXYW8bj52uAGU7HIygiiAKXCF6po/s200/c822c182-1618-4f0c-a554-2b3a4395d4c3.png" width="200" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Սկսել Բակունցի մասին գրվել են բազմաթիվ մենագրություններ, կատարվել են ուշագրավ հետազոտություններ: Բակունցն այն գրողներից է, որն անսպառ նյութ է տալիս խորհելու և մտածելու, նորանոր գրականագիտական ուսումնասիրությունների ու դիտարկումների համար: Մեզ հետաքրքրող հարցը հիմնականում առնչվում է «Միրհավ» պատմվածքի վերնագրի ընտրությանը: Յուրաքանչյուր ստեղծագործության մեջ կարևոր և էական դեր է խաղում վերնագիրը: Ընդհանրապես այն մեծ մասամբ սիմվոլի արժեք ունի, որն էլ կարող է բանալի հանդիսանալ մեկնաբանելու համար տվյալ երկի մեջ հեղինակի գեղագիտական և աշխարհայացքային ըմբռնումները: Երկար ժամանակ մեզ հանգիստ չէր տալիս այն հարցը, թե ինչու է Բակունցն իր պատմվածքը վերնագրել «Միրհավ»: Սպառիչ պատասխան չգտնելով Բակունցի մասին եղած գրականագիտական աշխատություններում` մենք որոշեցինք պատասխանը փորձել գտնել բուն պատմվածքի ներտեքստային շերտերում: <br />
<a name='more'></a>Միգուցե ոմանց տարօրինակ կարող է թվալ. «Վերջապես սա ինչ քննարկման հարց է. միրհավ է, կաքավ է, հավք է, աղավնի է, թե մեկ այլ թռչուն, ի՞նչ նշանակություն ունի»: Հավանաբար իսկապես էական նշանակություն չէր ունենա, եթե հարցը վերաբերեր, օրինակ, Նար-Դոսի «Սպանված աղավնին» վիպակին, որովհետև այս պարագայում նմանատիպ բացահայտման կարիք թերևս չի զգացվում և չի էլ զգացվել: Նար-Դոսը լեզվաոճական մետաֆորի օգնությամբ, բնություն և մարդ համադիր պատկերների միջոցով ներկայացրել է մի կնոջ ողբերգական և չստացված ճակատագրի դրվագ: Սակայն նմանատիպ մոտեցում մենք չենք կարող ցույց տալ Բակունցի նկատմամբ` արվեստագետ, գեղագետ և բնութենապաշտ Բակունցի, գրող, որի պոետական համակարգում բառը շատ մեծ և կարևոր կշռույթ ունի: Նրա մոտ բառը պատկեր է. խոսք է, միտք է և այս ամենի հետ մեկտեղ, ինչպես շատ նրբին նկատել է գրականագետ Ս. Աթաբեկյանը, «բառը նաև ... լռություն է»: </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQ3tLNvQnLUSQvHwZ_EFa8pxcpW12nzivHkx02VyIUvacdDRkKojSYGVUUBOiYpScnFhv9fXI8F-Sj8y8NujkqagwzjGAezYlHDw6rtw0JwaP91_ltUy2AuaM9GT5oujYF2G92OX3ERHaA/s1600/45402730_1136946163139757_3598577875537625088_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="666" data-original-width="960" height="138" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQ3tLNvQnLUSQvHwZ_EFa8pxcpW12nzivHkx02VyIUvacdDRkKojSYGVUUBOiYpScnFhv9fXI8F-Sj8y8NujkqagwzjGAezYlHDw6rtw0JwaP91_ltUy2AuaM9GT5oujYF2G92OX3ERHaA/s200/45402730_1136946163139757_3598577875537625088_n.jpg" width="200" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Եթե առաջնորդվենք այն հանգամանքով, որ բնապատկերի և մարդկային կյանքի ու ճակատագրի զուգահեռի վրա դրված պատումի համաձայն է պատմվածքն անվանվել հենց «Միրհավ», ապա իսկապես տրամաբանական հարց կարող է առաջանալ, բայց չէ՞ որ գրողը պատմվածքի հերոսուհուն` Սոնային, առանձին հատվածներում նրա շարժուձևերով, կեցվածքով, հոգեբանական անցումներով համադրել է նաև այլ երևույթների ու կենդանիների հետ, ինչպես, օրինակ. «Կարծես հավք էր թաքնվել անտառի մթին խորշում», կամ «Ապա վիզը երկարեց, ինչպես կաքավը դեղնած արտերում խշշյուն լսեց», կամ «Հարսը փափուկ քայլերով, ինչպես այծյամը ձյունի վրա, մոտեցավ հնձանին», և նմանատիպ շատ օրինակներ: Կարծում ենք, այս դեպքում մենք գործ չունենք հասարակ այլաբանության հետ, չնայած այն հանգամանքին, որ ողջ պատումի ընթացքում շատ նրբին և միևնույն ժամանակ բացահայտ զուգահեռներ են անցկացվում Դիլան Դայու սիրած կնոջ ճակատագրի և միրհավի, հատկապես վիրավոր միրհավի միջև: Ողջ պատումը տարվում է մեկ Սոնայի ու Դիլանի կյանքի վերհուշզգացում-ապրումի, մեկ միրհավ թռչունի էության և Դիլան-միրհավ որսորդական տեսարանի նկարագրությամբ, որի արդյունքում զուգահեռվում են Սոնայի և միրհավի ճակատագրերը, և արդեն պատումի վերջում են միայն այդ զուգահեռները հատվում մեկ կետում, մեկ նախադասության մեջ. «Միրհավի պես թռավ Սոնան, հետքից թողեց տխրություն և դառնաթախիծ հուշեր»: Սակայն եթե միայն այս տեսանկյունից մոտենայինք հարցին, ապա կրկին անգամ կհանգեինք այն հարցադրմանը և գեղարվեստական պատկերին, որին դեռ Բակունցից առաջ դիմել է Նար-Դոսը: Բակունցի գեղագիտական համակարգում թռչունի, տվյալ դեպքում միրհավի սիմվոլը գեղագիտական այլ արժեք ունի, քան Նար-Դոսի մոտ: Ունենալով բնության բացառիկ զգացողություն` Բակունցը ոճավորման այս ձևին հաճախ է դիմել` համադրելով բնությունը և մարդուն, ու նմանատիպ համադրությունների միջոցով ստեղծել է մարդ-բնություն կապի ներդաշնակության միայն իրեն բնորոշ աշխարհը: Այդ կապը ցայտուն կերպով արտահայտված է «Այու սարի լանջին» պատմվածքի մեջ, հանձին Պետու և բնության փոխներդաշնակության: Լավագույն օրինակ է նաև Լառ Մարգարը, որը «լագ-լագի» էր նման և նմանատիպ շատ ու շատ օրինակներ: Նույնն է պարագան նաև «Միրհավ» պատմվածքի մեջ: Սոնայի տեսակի բնույթը և ճակատագիրը պատկերելու համար Սոնայի կերպարի հետ միևնույն զուգահեռի վրա չէին կարող դրվել սիրամարգը, աղավնին կամ մեկ այլ թռչուն: Սիրամարգը կներդաշնակեր Կյորեսի վառվառաներին և օլինկաներին պատկերելու համար, աղավնին սիմվոլիկ այլ մեկնաբանություն ունի: Սոնայի կերպարին կարոդ էր ներդաշնակվել միայն միրհավը` փոքրիկ, սիրունիկ, անորսալի ու խաբուսիկ, մութ անտառների այդ հրաշք թռչունը: Դիլանի Սոնայի և միրհավի զուգահեռ համադրությունը ստեղծում է գեղեցիկ և ներդաշնակ պատկեր: Փորձենք այս միտքը հիմնավորել հենց պատմվածքի ենթաւոեքստում թաքնված շերտերում: Առանձնացնենք զուգահեռների չորս շերտ: Այդ զուգահեռները կներկայացվեն անմիջականորեն մեկը մյուսին հաջորդելով, սակայն պատմվածքում սրանք ոչ թե հաջորդում են միմյանց, այլ ողջ պատումը տարվում է այս զուգահեռների տարածական-ժամանակային որոշակի հեռավորությամբ և ռիթմով, և այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ նախորդ միտք-պատկերը ընթերցողի ենթագիտակցության մեջ դեռևս չմոռացված գալիս է հաջորդ նկարագրությունը, որը միասնական է դարձնում միրհավի և Սոնայի նույնականության զգացողությունը: Դիտարկենք այդ շերտերը. առաջին, նախ` կնոջ և թռչունի նույնականության առաջին դրսևորումը պետք է փնտրել այն տողերում, երբ գրողը զուգահեռ նմանություն է տեսնում այս երկու էակների արտաքին հատկանիշների մեջ: Այդ առնչությունները գեղարվեստական տեքստում հանդես են գալիս և' բացահայտ, և' թաքնված: Բացահայտ զուգահեռը արտացոլված է հետևյալ տողի մեջ. «Միրհավի պես էր Սոնան աչքերը խաղողի սև հատիկներ»: Ապա արտաքին նմանության երկրորդ տեսակը միրհավ թռչունի հետևյալ հատկանիշն է. «Մթին անտառների ոսկեփետուր թռչունն է միրհավը»: Այժմ ուշադիր լինենք Սոնայի այն մեկ-երկու արտաքին տվյալների վրա. որոնք հպանցիկ նշում է հեղինակը հնձանում հանդիպման առաջին իսկ պահի նկարագրության մեջ. և որը զուգահեռվում է միրհավի արտաքին տեսքի հետ. «Սոնան էր. զառ մանդիլով նորահարսը...»: Առաջին հայացքից անհասկանալի կթվա, թե որն է այստեղ զուգահեռը: Գաղտնիքը թաքնված է «զառ մանդիլով նորահարսս կապակցության մեջ: Ձառ նշանակում է ոսկեթել, մանդիլ ՛գլխաշոր: Այնուհետև հեղինակն ակնարկում է ևս մեկ արտաքին ընդհանուր հատկանիշ .«Եվ նա համբուրեց հարսի կարմիր լար շրթունքը, անհագուրդ հիացավ ոսկեդեղձան հյուսերով, որ ծփում ու խշշում էին լուսեղեն լանջին»: Ահա ոսկեդեղձան մազերի մեկ այլ հիշողություն, այս անգամ արդեն կապված Դիլանի մանկական տարիքի հուշ-զգացողաթյան հետ.«Արևը խանձել էր աղջկա երեսը, ոսկեդեղձան հյուսերի ծայրերը»: Երկրորդ, այս երկու էակների նույնականությունն ընդգծող հաջորդ հատկանիշը բնէության նույնատիպությունն է: «Զգույշ է միրհավը, քուջուջ անելիս ձգում է վիզը, աջ ու ձախ կռանում և ապա նորից երկարում վիզը, չորս կողմը նայում»: Նմանատիպ է Սոնայի կեցվածքը և պահվածքը հնձանում հանդիպման ժամանակ. «Կարծես հավք էր թաքնվել անտառի մթին խորշում: Ապա վիզը երկարեց, ինչպես կաքավը դեղնած արտերում խշշյուն լսելուց, ու մի ջահել կին դուրս եկավ սիմինդրի դեղնած արտից: Դուրս եկավ, ճոճեց բարակ մարմինը, որպես եղեգ, և կաքավի մանր քայլերով սուրաց դեպի հնձանը»: Կամ հետևյալ բնորոշումը,որի հիմքը երևույթի անորսալիությունն է և խաբուսիկությունը. «Երբեմն այնքան մոտ է գալիս /թռչունի մասին է խոսքը- Ա.Բ./ ահա ուզում ես կրակել, բայց մի թեթև խշշոցից, նույնիսկ որսորդի խոր շնչառությունից, բացում է թևերը, թռչում է գնդակից արագ, ծղրտում, պտույտներ անում թանձր սաղարթի վրա և անձայն իջնում մի ուրիշ տեղ»: Սոնան էլ իր բնէությամբ անորսալի ու անկանխատեսելի էր Դիլանի համար: Դեռ երեխա ժամանակ, երբ Դիլանն ու Սոնան կալից միասին տուն էին դառնում, մի անգամ Սոնան Դիլանից խնդրում է, որպեսզի երկուսով մի ձիու վրա նստեն, իսկ մյուս ձիուն հետևից բերեն: «Առջևը Սոնան էր նստել, հետևում ինքը: Մի ձեռքով սանձն էր պահում, մյուսով գրկել էր նրա բարակ մարմինը: Աղջկա ծամերը ծփում էին նրա երեսին»: /Մոտիկության զգացողությունն է/: Բայց հաջորդ տողով Բակունցը բերում է մեկ այլ պատկեր-ապրում. «Իսկ մյուս առավոտը, Երբ սարին հասան, և ինքն առաջարկեց նորից միասին մի ձիու նստեն, Սոնան հայտնեց, որ մայրը հանդիմանել է իրեն և խստիվ պատվիրել առանձին նստելու: - Ինչու՞: - Ամոթ է,- ասաց աղջիկը արդար ժպիտով»: Հետո Սոնայի խուսափուկ էության հետ ևս մեկ անգամ պետք է բախվեր Դիլանը, երբ հնձանի դեպքից որոշ ժամանակ անց, ցանկանալով հանդիպել և խոսել Սոնայի հետ, նրանից ստանում է հետևյալ կտրուկ պատասխանը. «Թո՛ղ, Դիլան, գնա քեզ համար»: /Այս էլ է խույս տալու հատկանշական կողմը/: Տիպական նմանության հաջորդ դրսևորումը թռչունի և կնոջ եզակիությունն է. հազվագյուտ լինելը առաջինը բնության մեջ, երկրորդը Դիլան Դայի մարդու աշխարհում: Միրհավը այն թռչունն է, որ ապրում է անտառի խորքում և շատ հազվադեպ է պատահում: Եթե միրհավը մթին անտառներում էր բնակվում,այդպիսով մի տեսակ պատնեշ սահմանելով իր և արտաքին աշխարհի միջև, այնպես էլ Սոնան էր պատնեշված Դիլան Դայուց հենց այն պահից, երբ. «Մի օր էլ մեծատուն հարևանի շեմքով ներս մտավ Աոնան»: Եզակի երևույթ էր նաև Սոնան ութսունամյա ծերունու տարիների հեռավորությունից միակ լուսավոր կետը, պահը, ապրումը, հիշողությունը: Եվ չնայած հետո Դիլանը էլի ամուսնացել էր. «Բայց հիշողության մեջ հավիտյան անջինջ մնաց Սոնան, հնձանը, լաջվարդ շապիկը, արծաթե սուրմաները»: Այսպիսով, վերը բերված օրինակներով հանգում ենք Սոնայի և միրհավի բնէությունների նույնատիպությանը: Երրորդ, առնչությունների հետևյալ կողմը կապված է այս երկու էակների ճակատագրերի հետ, որն արդեն գրողական-գեղարվեստական հնարանք է. մարդու և բնատարրերի հատկանիշների փոխանցմամբ փոխադարձաբար գունավորել միմյանց կերպարները: «Նշան բռնեց /Դիլան Դային-Ա.Բ./ . . . ձորից թռան միրհավները, միայն մեկը թպրտաց, մամռոտ քարից վայր ընկավ թփուտների մեջ, Դիլան Դային վրա վազեց … Նրա մատները դիպան դեղին բմբուլներին, բայց վիրավոր միրհավը հանկարծ թևին տվեց, թռավ վեր»: Այժմ վերադառնանք հնձանի տեսարանին, «հետո թևը ջարդված հավքի պես Սոնան ամաչկոտ դուրս թռավ հնձանից»: Եվ միրհավի պարագայում, ինչպես նաև Սոնայի, Դիլանը զգացել էր, որ զարկած թռչունն անգամ իրեն չի պատկանում. «Անտառապահը հարվածում էր նրան և զայրանում, որ Դիլան Դային փախցրել էր նրա զարկած միրհավը»: Միրհավի որսի տեսարանը ամբողջովին մի այլաբանական պատկեր է, որտեղ նկարագրվում է և ընդհանրանում Դիլան-Սոնա դրաման` իր հոգեբանական անցումներով ու շերտերով: Չորրորդ ընդհանրությունը նմանատիպ էակների՝ միրհավ թռչունի և Սոնայի թողած հիշատակներն են Դիլան Դայու կյանքում և նրանցից մնացած զգացողությունները… «Միրհավի մարմինը, որին միայն մի վայրկյան շոշափեց և մատների ծայրով զգաց, որ բմբուլը փափուկ է: Միրհավի մարմինը` տաք բմբուլ, ինչպես Սոնայի մարմինը լաջվարդ շապիկի մեջ»: Միրհավից Դիլան Դայուն երկու հիշատակ էր մնացել՝ երկու փետուր, Սոնայից նույնպես երկու հիշատակ` լաջվարդ շապիկի բույրը և կյանքում միայն մեկ անգամ վայելած Սոնայի սերն ու մարմինը` որպես անարատ զոհ, անարատ և հավերժական սիրո խորհրդանիշ: Եվ Սոնան էլ` «Միրհավի պես թռավ Սոնան, հետքից թողեց տխրություն և դառնաթախիծ հուշեր»: Այսպիսով, Բակունցն իր ստեղծագործությունը վերնագրել է «Միրհավ»` ելնելով թռչունի` միրհավի, ու կնոջ` Սոնայի, արտաքին, բնէական և արդեն կոնկրետ տեքստում ճակատագրական ընդհանրություններից և դրանցից բխող նույնատիպ հատկանիշներից: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<i><b>Ա.Բեքմեզյան</b></i></div>
<div style="text-align: right;">
<i><b>ԵՊՀ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ</b></i></div>
<div style="text-align: center;">
<b><br /></b></div>
<div style="text-align: center;">
<b>ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ</b></div>
<div style="text-align: justify;">
<ol>
<li>Իշխանյան Ռ., Բակունցի կյանքն ու արվեստը , Ե. 1974 </li>
<li>Իշխանյան Ռ., Սկսել Բակունց , Ե. 1960 </li>
<li>Իշխանյան Ռ., Բակունցի լեզվական արվեստը , Ե. 1968 </li>
<li>Աղաբաբյան Մ, Սկսել Բակունց , Ե. 1971 </li>
<li>Աթաբեկյան Ս., Ակսել Բակունց. Խոսքի ու...լռության պոեզիան , Ե.2000 </li>
<li>Մկրտչյւսն Հ ., Ակսել Բակունց ,Ե. 1958 և այլն: </li>
<li>Մեջբերումները` տե՛ս Ակսել Բակունց, Երկեր, 2 հատ., հատ.1-ն, Ե., 1964թ. </li>
</ol>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<b><i>Աղբյուրը` </i></b></div>
<div style="text-align: right;">
<b><i><br /></i></b></div>
<div style="text-align: right;">
<b><i>«Կանթեղ» գիտական հոդվածների ժողովածու, 2001, № 5. pp. 11-16</i></b>.</div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-84808165643620206292018-11-18T01:48:00.000-08:002018-11-18T02:38:33.788-08:00«Թանգարանային շաբաթ» ծրագրին մասնակցեց նաև Ակսել Բակունցի տուն-թանգարանը (լուսանկարներ, տեսանյութ)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi90rnCNRiIVFH3T9qH7KDlA-0OEi5VMDWdhfqojCT2etM_8Tv-NIouILrNsJDUSTeQdlrQ9PdUVnn-Mkn6ZcNqGmPPujA4gxuUEwunDxFF6x4iRzLJHo9go1vDwN3ucF18mv2b92Y38mmN/s1600/imagehjkfti.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="500" data-original-width="894" height="178" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi90rnCNRiIVFH3T9qH7KDlA-0OEi5VMDWdhfqojCT2etM_8Tv-NIouILrNsJDUSTeQdlrQ9PdUVnn-Mkn6ZcNqGmPPujA4gxuUEwunDxFF6x4iRzLJHo9go1vDwN3ucF18mv2b92Y38mmN/s320/imagehjkfti.jpg" width="320" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
2018թ. նշվում է «Թանգարանների աշխատողների և բարեկամների ասոցիացիայի» հիմնադրման 15-ամյակը և ԻԿՕՄ-ի Հայաստանի ազգային կոմիտեի 10-ամյակը: Երկու կազմակերպություններն էլ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Հայաստանում մեծ դեր են խաղացել թանգարանային ոլորտի արդիականացման և զարգացման գործում: </div>
<div style="text-align: justify;">
ԻԿՕՄ Հայաստանը և Թանգարանների ասոցիացիան ՀԲԸՄ-ի հետ համատեղ նոյեմբերի 8-14-ը Երևանում կազմակերպեցին «Թանգարանային շաբաթ. վերանայելով մշակութային տարածքները» խորագրով միջոցառումների շարքը, որը եզակի հնարավորություն ընձեռեց Հայաստանի թանգարաններին, տուրիստական ընկերություններին և կրթական կազմակերպություններին՝ քննարկելու նոր համագործակցության և փորձի փոխանակման հնարավորությունները: </div>
<div style="text-align: justify;">
«Իմ Հայաստան» ծրագրի աջակցությամբ մարզային ինը թանգարաններ, որոնց թվում նաև Ակսել Բակունցի տուն-թանգարանը, մասնակցեցին «Թանգարանային շաբաթ»-ին՝ ներկայացնելով իրենց մշակութային ժառանգությունը:<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Միջոցառումները ներառում էին թանգարանային էքսպո-ցուցադրություն (MUSExpo2018) և հանրային ֆորում: </div>
<div style="text-align: justify;">
MUSExpo-ի նպատակն էր ապահովել զբոսաշրջության և թանգարանային ոլորտների մասնագետների հանդիպման կարևորագույն մի հարթակ, որտեղ քննարկվեցին թանգարանները զբոսաշրջության երթուղիներում ներառելու հնարավորություններն ու դրանք ճիշտ օգտագործելու գործիքները: </div>
<div style="text-align: justify;">
Հանրային ֆորումի շրջանակներում միջազգային փորձագետների օգնությամբ համախմբվեցին թանգարանային, կորպորատիվ, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների, կրթական, զբոսաշրջային և այլ ոլորտների ներկայացուցիչներ ու մասնագետներ: Քննարկվեցին և կառուցվածքային լուծումներ առաջարկվեցին յուրաքանչյուր ոլորտի զարգացման, առկա խոչընդոտների հաղթահարման և մարտահրավերները կանխարգելելու խնդիրների վերաբերյալ: </div>
<div style="text-align: justify;">
Շաբաթվա ընթացքում արտասահմանից ժամանած փորձագետները վարեցին դասընթացներ՝ «Թանգարանների համար ֆոնդահայթաթում» և «Թանգարանների զարգացումը որպես տուրիստական փորձառություն» թեմաներով: </div>
<div style="text-align: justify;">
Ծրագրում ներառված միջոցառումները մեծապես նպաստեցին թանգարանների միջև փորձի փոխանակմանը, Ակսել Բակունցի տուն-թանգարանի՝ որպես մշակութային բարձրագույն արժեքներից մեկի հանրայնացմանը, տարաբնույթ համագործակցությունների ձևավորմանը: </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<b>Մարգարիտա Իվանյան </b></div>
<div style="text-align: right;">
<b>Ա.Բակունցի տուն-թանգարանի գիտաշխատող</b></div>
<div style="text-align: right;">
<b><br /></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZC04uPXxYRdM5do2_askw32MAnJCwXHjRJLsNp9emm6MR44lUpPEun1Hjj9y0OX82RzMDmL9snBc9eb-vBWq3FyI0CssEZLtpZEUGQNw6Fci3mGeayp4PhNEbwQTQBrB9JdLUiyosAyGl/s1600/46012988_1175437655943597_416065039720513536_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="720" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZC04uPXxYRdM5do2_askw32MAnJCwXHjRJLsNp9emm6MR44lUpPEun1Hjj9y0OX82RzMDmL9snBc9eb-vBWq3FyI0CssEZLtpZEUGQNw6Fci3mGeayp4PhNEbwQTQBrB9JdLUiyosAyGl/s400/46012988_1175437655943597_416065039720513536_n.jpg" width="300" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1EAc0mpPVm5VWGvwv0jNfoGrWlxN8Bo5qbq67_a_wsjOdmpRq-d7LU_J0zLFnVlfxbQh6X2z6FbHI_rR3uX5-NgeooS0Fuy02UtPVm7_slkYvC8917s27j1os3E40sVYsAOS1Y8aECulL/s1600/46086975_1176158859204810_6791088179744079872_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1EAc0mpPVm5VWGvwv0jNfoGrWlxN8Bo5qbq67_a_wsjOdmpRq-d7LU_J0zLFnVlfxbQh6X2z6FbHI_rR3uX5-NgeooS0Fuy02UtPVm7_slkYvC8917s27j1os3E40sVYsAOS1Y8aECulL/s400/46086975_1176158859204810_6791088179744079872_n.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8MjbJSU4jgI0_J9T1W9IKAH6x6ieObuprOrtwphsouIcEmoewRSnZZD1fUsrNy_j7EDF0EA_II5L_eJxbW2hkHMzzllGUTzKg9GFjks8D9Dtg3veRNKppYlIxtD7emh38_m4_R5TXqcz5/s1600/46112788_1175437609276935_555338043012153344_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8MjbJSU4jgI0_J9T1W9IKAH6x6ieObuprOrtwphsouIcEmoewRSnZZD1fUsrNy_j7EDF0EA_II5L_eJxbW2hkHMzzllGUTzKg9GFjks8D9Dtg3veRNKppYlIxtD7emh38_m4_R5TXqcz5/s400/46112788_1175437609276935_555338043012153344_n.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfCcqBgyYcY9viTKAvqAL2b0b-ewssXwTfguxtN6JKnxVG5nTziLYQsIvBVl0v4sEXq3KKtzvkCWWN5qmIbb05FklkFcSH_KihXN0-9BxhyH6ZH5qzQM8b5JBETh87gyuD5jgJdNYQP6xc/s1600/46257172_1176158805871482_4926596048522051584_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="720" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfCcqBgyYcY9viTKAvqAL2b0b-ewssXwTfguxtN6JKnxVG5nTziLYQsIvBVl0v4sEXq3KKtzvkCWWN5qmIbb05FklkFcSH_KihXN0-9BxhyH6ZH5qzQM8b5JBETh87gyuD5jgJdNYQP6xc/s400/46257172_1176158805871482_4926596048522051584_n.jpg" width="300" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjwgNCEt3W7nn05eXveKhhdbarFrV5-WvW1FharhOoWQY5Rp6Jl1qxIva3mnHErbzcexYRD77fYVpyL0odCVPjSLz4FKeT3gOpQ0IyHQYVh1kwytrufp1MiTzUnvbpOfAzYooZWzEtGtzIJ/s1600/55159-rollup+100x200+%25281%2529.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="800" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjwgNCEt3W7nn05eXveKhhdbarFrV5-WvW1FharhOoWQY5Rp6Jl1qxIva3mnHErbzcexYRD77fYVpyL0odCVPjSLz4FKeT3gOpQ0IyHQYVh1kwytrufp1MiTzUnvbpOfAzYooZWzEtGtzIJ/s400/55159-rollup+100x200+%25281%2529.jpg" width="200" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<iframe allowfullscreen="" class="YOUTUBE-iframe-video" data-thumbnail-src="https://i.ytimg.com/vi/FAEQzk0k9FE/0.jpg" frameborder="0" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/FAEQzk0k9FE?feature=player_embedded" width="320"></iframe><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<b><br /></b></div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4209664427196289779.post-68082934213997684752018-08-10T02:07:00.000-07:002018-08-10T02:23:04.059-07:00ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ / Մեր մամուլն ու իր ընթերցողը<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDS4YRyFjleTYsuVfGvWu_4N1lhDUy1xA3zb2haU4P55wv08nTSAu9gca5GN8TUaC6NmM9qOJ15neTBq7Y_dvhD97HUV68xv3fhJyiBwv61bhfpn8w58awsibVxIBWw87e9wZbAsSk9AKg/s1600/%25D5%2580%25D5%25B8%25D5%25BE%25D5%25B0%25D5%25A1%25D5%25B6%25D5%25B6%25D5%25A5%25D5%25BD_%25D4%25B9%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B4%25D5%25A1%25D5%25B6%25D5%25B5%25D5%25A1%25D5%25B6.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="340" data-original-width="340" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDS4YRyFjleTYsuVfGvWu_4N1lhDUy1xA3zb2haU4P55wv08nTSAu9gca5GN8TUaC6NmM9qOJ15neTBq7Y_dvhD97HUV68xv3fhJyiBwv61bhfpn8w58awsibVxIBWw87e9wZbAsSk9AKg/s200/%25D5%2580%25D5%25B8%25D5%25BE%25D5%25B0%25D5%25A1%25D5%25B6%25D5%25B6%25D5%25A5%25D5%25BD_%25D4%25B9%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B4%25D5%25A1%25D5%25B6%25D5%25B5%25D5%25A1%25D5%25B6.jpg" width="200" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Նա, ով երկար տարիներ բաժանորդ է եղել մեր թերթերին ու ընթերցող, լավ կլիներ մի նստեր ու հաշիվ տար ինքն իրեն, թե ի՞նչ է ստացել այդ թերթերից։</div>
<div style="text-align: justify;">
Էլ հեռու չգնանք, գոնե մեր կյանքից, իր շրջապատից ի՞նչ տեղեկություն ունի։</div>
<div style="text-align: justify;">
Տարիներով կարդացել է՛ ժողովուրդ, ժողովուրդ… Ո՞վ է այդ ժողովուրդը, ի՞նչ է ուզում, ինչո՞ւ են միշտ նրա անունը տալի. արդյոք հասկացե՞լ է այդ ընթերցողը:</div>
<div style="text-align: justify;">
Տարիներով գավառից, գյուղից թղթակցություններ է կարդացել, այսինչ գյուղում սա նրան սպանեց, թունդ երաշտ է, այնպիսի խոշոր կարկուտ եկավ, որ ծերերը չեն հիշում, տերտերը տգետ է կամ քյոխվի ընտրություն կա… Տարիներից հետո արդյոք սրա ընթերցողը թեկուզ հեռավոր ծանոթություն ունի՞ թե ինչ բան է հայ գյուղը, ո՛վ է հայ գյուղացին և ո՛րն են նրա ցավերը։</div>
<div style="text-align: justify;">
Գուցե այդ թերթերը անկողմնապահ ու լուրջ զբաղվել են հայ դպրոցի խնդրով և բազմակողմանի քննության առարկա են դարձրել նրա ուսումնական ու տնտեսական կյանքը և իրենց ընթերցողների համար պարզել են այդ «լուսավորության տաճարը» ներսից և դրսից։ Երբե՛ք։ Աղմուկներ, աղմուկներ այսինչ հոգաբարձուի կամ այնինչ ուսուցչի չորս կողմը, մեծ մասամբ լիքը հետին մտքերով, կուսակցական կրքով ու անձնական վիրավորանքով։</div>
<div style="text-align: justify;">
Կարելի է այդ թերթերը հայ ընթերցողի առջև բաց են արել հայ եկեղեցու և հայ հոգևորականի պատկերը, որոնց անունից խոսել են ու խոսում են շարունակ։ Երբե՛ք։ Ինչ գրել են՝ եղել են կամ բարեկամի գովասանք կամ թշնամու բամբասանք, և մինչև այսօր էլ նրանց ընթերցողը լավ չի հասկանում, թե ինչո՛ւ պետք է կռվել հոգևորականի դեմ կամ ինչո՛ւ է նրա փեշիցը բռնել։ Նա գիտի միայն հրեշներ ու հրեշտակներ, ուրիշ ոչինչ։<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Սակայն գուցե թե հայ լրագրի ընթերցողը մի որևէ ճաշակավոր ու անաչառ խոսք է լսել իր թատրոնի կամ իր գրականության մասին։ Կրկին նույն պատասխանը շատ քիչ դեպքերի բացառությամբ։ Եղիր թեկուզ շատ տաղանդավոր դերասան, միևնույն է, չես ազատվելու ծաղրից ու հալածանքից, եթե այս կամ այն պատճառով թերթն ընկավ քեզ հետ։ Գալով գրականությանը, գրողներ կան, որ ամբողջ ժողովրդի հարգանքն ու համակրանքն են վայելում, հոբելյաններ են տոնում, բայց դեռ ոչ մի մարդավարի խոսք չեն լսել այդ թերթերից։ Հաճախ միայն հայհոյել են և ամեն կերպ աշխատել են խեղդել կամ թույլ չտալ, որ անունը դուրս գա հրապարակ։ Շատ է տարօրինակ, շատ է զարմանալի, բայց փաստ է։ Վերջապես հայի կյանքում խոշոր դեպքեր են տեղի ունեցել, աղետներ ու շարժումներ են եղել։ Գուցե թե այդ մամուլը անկողմնապահ ու բազմակողմանի քննության է ենթարկել այդ երևույթները։ Դարձյալ նույնը, միշտ նույնը. կամ օվսաննա կամ հայհոյանք։ Գնա ինչ կուզես դրանից հասկացիր։</div>
<div style="text-align: justify;">
Եվ մեր այն բազմությունը, որ կրթվել է այդ մամուլի վրա, զարմանալի թեթև, մակերևույթորեն դատել ու հեշտ դատապարտել է սովորել, խոսքն ընչի մասին ուզում է լինի, հայհոյել, ցեխը կոխել կամ բարձրացնել, երկինք հանել, դեմն ով ուզում է լինի։ Չի սիրում բնավ առարկել կամ հիմնավորել իր առարկությունները, չգիտի հարգանք տածել դեպի հակառակորդը, և նեղություն չի քաշում գործի էությունը հասկանալ։</div>
<div style="text-align: justify;">
Խոսքս վերջացնելով ավելին ասեմ, այդ թերթերը հոգս չեն քաշում գոնե մի տանելի լեզու ունենային, և հայոց լեզվի աղճատման ու աղավաղման ամենամեծ պատճառներից մինն էլ հենց ինքը — հայ թերթն է։</div>
<div style="text-align: justify;">
Եվ չի ուղղվելու հայ թերթը, մինչև չտեսնի իր դեմ կանգնած է այն ընթերցողը, որ հասկանալ ու պահանջել գիտի, որ թույլ չի տալ իրեն հետ ամեն բան խոսել և ամեն ձևով խոսել։</div>
<div style="text-align: justify;">
Իսկ երբ հորիզոնի վրա կերևա այդ պատկառելի ընթերցողը — նա, հայ թերթը, ստիպված կլինի իրեն հավաքելու, «զոհաբերություն» անելու և կարգին աշխատակիցներ պահելու կամ եղածների հետ մարդավարի վարվելու, ստիպված կլինի բան տալու և տալու վայելուչ կերպով։ Այդ օրը կլինի վախճանը աղմկարար ու անբովանդակ հնի և սկիզբը բովանդակալի, անաչառ և ազնիվ մի նոր հոսանքի, որ ցանկալի է այնքան և որ պետք է գա վերջապես։</div>
</div>
mirhavgrakanxmbakhttp://www.blogger.com/profile/06646795976818407126noreply@blogger.com0