Երախտաշատ գրականագետ, մատենագետ, Գորիսի պետական համալսարանի երկարամյա դասախոս Նինա Հովսեփյանի մահից մեկ տարի անց ԳՊՀ-ի գիտական խորհրդի երաշխավորությամբ տպագրվել է նրա երեսնամյա գիտական պրպտումների արդյունքը, կամ ինչպես ինքն էր սիրում ասել՝ կյանքի գիրքը՝ Պարույր Սևակի կենսամատենագիտության երրորդ հատորը:
Մատենագիտությունն ընդգրկում է 1983-2002 թվականներին բանաստեղծի մասին լույս տեսած բոլոր տպագիր նյութերի աղբյուրները, ինչպես նաև Սևակի երկերի (գեղարվեստական գործեր, քննադատական, հրապարակախոսական հոդվածներ, նամակներ, թարգմանություններ) հրատարակությունների գրացուցակը:
Կենսամատենագիտության առաջին և երկրորդ մասերը, որոնք հրատարակվել են 1968 և 1983 թվականներին, համապատասխանաբար ընդգրկում են 1942-1968 և 1969-1982 ժամանակագրական ընթացքները: Եռահատորը 60-ամյա կտրվածքով հանրագումարի է բերում բանաստեղծին նվիրված մատենագիտական պատկառելի ժառանգություն:
Պարույր Սևակի ստեղծագործությունը Նինա Հովսեփյանի գրական աշխարհատեսության ոսկե երակն էր, գիտական ուսումնասիրությունների առանցքը: Նրա անունը գրականագիտական շրջանակներին հայտնի դարձավ հենց Պարույր Սևակի մասին թեկնածուական ատենախոսության պաշտպանության(1971) ու մենագրության հրատարակման(1983) կենսաշահ իրողություններով, որոնք նաև նախադուռ էին սևակագիտության ձևավորման ու զարգացման համար: Հավատավորի ջերմեռանդությամբ նվիրվելով գրականությանն ու Պ.Սևակի ստեղծագործության ուսումնասիրությանը՝ Ն.Հովսեփյանը, նաև աղբյուրագիտական, մատենագիտական գործի փայլուն գիտակ լինելով, ձեռնամուխ է լինում դժվարին ու երախտառատ մի գործի՝ կազմել Սևակի կենսամատենագիտությունը. գիտության մի բնագավառ, որում հաջողության են հասնում սակավ ընտրյալները:
Կենսամատենագիտության առաջին մասի վրա Հովսեփյանն աշխատել է բանաստեղծի կենդանության օրոք և արժեքավոր խորհուրդներ ստացել հենց նրանից: Պարույր Սևակի մասին հուշագրության մեջ Հովսեփյանը գրում է. <<Ես արդեն կազմում էի նրա ստեղծագործությունների մատենագիտությունը, հավաքել էի հարյուրավոր նյութեր: Սևակը տեղյակ չէր դրանց մեծ մասին և զարմանում էր, թե այդ բոլորը ինչպես եմ կարողացել գտնել ու կարդալ: Քաշվելով ասացի, որ կազում եմ իր ստեղծագործությունների մատենագիտությունը: Զարմանք, ոգևորություն, ուրախություն՝ բոլորն արտահայտվեց միասին: <<Ինչպե՞ս թե, դա անհնարին գործ է: Նախ՝ ա՛յն պատճառով, որ Գորիսում ես ապրում: Ինչպե՞ս պետք է գտնես այդ հազարավոր նյութերը, և ինչքա՜ն ժամանակ է պետք>>: <<Կարևորը ցանկությունն է,-ասացի,-մնացածը դժվար չէ>>: Խնդրեց մեկ րոպեով դուրս գալ սենյակից: Երբ վերադարձա, տեսա, որ գրադարակներից ու գրապահարաններից նյութեր է հանում: Հսկա՜ մի արխիվ: <<Օգտվիր նաև սրանցից: Պետքական բաներ կլինեն>>:
Կենսամատենագիտություն կազմելու բարդությանը բախվել են շատերը՝ առաջադիր ունենալով մեծաթիվ խնդիրներ, որոնք հառնել են կազմողի առջև՝ հարաշարժ հետևում գրական ընթացքին, տպագրական գործին, պարբերական մամուլի ետադարձ ու ընթացիկ հրապարակումներին, նաև՝ աղբյուրների հավաքագրման, քարտագրման աշխատանքներում սկզբնաղբյուրային տվյալների համարժեքության պահպանում, ճշգրիտ նկարագրություն և այլն: Գործի բարդությունները, սակայն, չվախեցրին: Նինա Հովսեփյանը մնաց հավատարիմ ինքն իրեն, իր գրական կոչմանն ու սկսած գործը ավարտին հասցնելու հոգեսևեռուն մղումին: Գործ, որ ամփոփում էր իր բացառիկ մտաեռանդը, իր հոգեխառնությունը, իր որոնումները, գործ, որ ինքը համարում էր երկնքից իրեն հանձնված գլխավոր առաքելությունը…
Երեք տասնամյակից ավելի աշխատելով կենսամատենագիտության երրորդ մասի վրա ու հընթացս բախվելով բազմաթիվ դժվարությունների՝ Նինա Հովսեփյանը մահից ընդամենը օրեր առաջ էր ավարտել այդ եզակի աշխատությունը՝ չհասցնելով զբաղվել տպագրության հարցերով:
Գիրքը փոխանցում է մատենագիտական հսկայածավալ տեղեկատվություն Սևակի ստեղծագործությունների մասին՝ արտացոլված գրական ամենատարբեր ժանրերի ու արվեստի բնագավառների գործերում: Աղբյուրների հավաքչական ու համակարգումային ոչ դյուրին աշխատանքը Նինա Հովսեփյանը կատարել է բարեխղճորեն՝ պահպանելով դրանց արժանահավատությունն ու գիտական արժեքը: Բազմաթիվ գրականության ցանկերի, ուղեցույցների, գրացուցակների, քարտարանների, մատենագիտական ծանոթագրությունների, բնագրերի համառոտման, պարբերականներում տրվող գրացանկերի և այլ միջոցներով Ն.Հովսեփյանը հավաքագրել է շուրջ երեք հազար աղբյուր: Պահպանելով մատենագիտական աշխատանքներին ներկայացվող պահանջներն ու առաջնահերթությունները՝ Նինա Հովսեփյանը մասնագիտական աշխարհին ներկայանում է որպես այդ բնագավառի լավագույն հետազոտողներից մեկը: Նշենք նաև, որ մատենագիտությունն ընդգրկում է ոչ միայն հայկական, այլև օտար աղբյուրներ, վավերագրեր(ռուսերեն, անգլերեն, արաբերեն, գերմաներեն, իսպաներեն, լատիշերեն, լեհերեն, հունգարերեն, պարսկերեն, ռումիներեն, վրացերեն, ֆրանսերեն և այլն):
Գիտական ամեն մի ուսումնասիրություն սկսվում է մատենագիտությունից, որի շնորհիվ ուսումնասիրողն իմանում է, թե նախքան իր աշխատանքը տվյալ հարցի վերաբերյալ ինչ է գրվել: Այս առումով գիրքը արժեքավոր ավանդ է գրականագիտության մեջ և իր նպաստը կբերի Սևակի գրական ժառանգության նորօրյա ուսումնասիրման գործին:
Գիրքը դարձավ Նինա Հովսեփյանի անցած ճանապարհի ու գրական աշխատանքի հանրագումարը: Լիավստահ եմ, որ մատենագիտության բնագավառը հարստացնող նորընծա գիրքը, Նինա Հովսեփյանի նախընթաց գիտական վաստակին միացած, սերունդներին կհասցնի բանասիրության օրինակելի երախտավորի անունը:
Տա՛ Աստված, որ գան նորերը և շարունակեն անմոռանալի Նինա Հովսեփյան մարդու գրական աշխատանքի ավանդները, նրա սերն ու նվիրվածությունը հայ գրականությանը, Պարույր Սևակ բանաստեղծին:
ԹԵՀՄԻՆԱ ՄԱՐՈՒԹՅԱՆ
Комментариев нет:
Отправить комментарий