14.06.2016

ԱՅՍՕՐ ՍՊԱՐՏԱԿ ԲԱԿՈՒՆՑԻ ԾՆՆԴՅԱՆ ՕՐՆ Է

Ասում են՝ 1889 թվականի հունիսի 13-ին հայոց արձակի աստվածը հանգրվանել էր գորիսեցի Ստեփան Բակունցի հարկի տակ և դրանով է բացատրվում Ակսել Բակունցի լինելիության առեղծվածը: Անկասկած, բանաստեղծության անորսալի կապույտ թռչուններից մեկն էլ 1955 թվականի հունիսի 14-ին անաղմուկ բույն էր հյուսել վերիշենցի Սեդրակ Բակունցի հյուրընկալ օջախում և նախապատրաստել Սպարտակ Բակունցի գրական տեսլաժամը…
Երկրային կյանքի ընթացքում Սպարտակ Բակունցն իր սրտում անթեղել էր բանաստեղծության կրակը և ոչ ոք չիմացավ, որ անքուն գիշերներին նա մտորում ու զրուցում է Աստծու հետ, իսկ այդ զրույցները ձև ու իմաստ են ստանում, դառնում բանաստեղծություն: Մտերիմները, հայրենակիցները շատ ուշ իմացան, որ Սպարտակը բանաստեղծ է: Նա բանաստեղծ էր ծնվել, բայց գրական հայտնությունը եղավ 37 տարի անց՝ դավադիր թշնամու հեռահար հրանոթի ուղարկած մահից հետո, որը, ցավոք, նրան գտավ հայրենի Վերիշենում` 1992 թվականի օգոստոսի 8-ին: Հրետանային այդ գրոհը Գորիսից հինգ զոհ տարավ: Մեկը Սպարտակ Բակունցն էր… Այդ մահով ծնվեց բանաստեղծը, նրա քնարը հնչեց հեղինակի լռելուց հետո…
Ս.Բակունցի <<Հայացքների պայքար>> ժողովածուն լույս է տեսել բանաստեղծի ողբերգական մահից մեկ տարի անց՝ 1993 թվականին՝ հայ անվանի բանաստեղծ, մանկագիր Երվանդ Պետրոսյանի խմբագրությամբ, Համո Սահյանի սրտաբուխ առաջաբանով և Նիկոլայ Մանուկյանի անզուգական նկարազարդումներով: Ձեռագրերը տպագրության է նախապատրաստել հեղինակի եղբայրը՝ Արմիկ Բակունցը: 
Ներկայացնում ենք բանաստեղծություններ <<Հայացքների պայքար>> ժողովածուից:

13.06.2016

ՀՐԱՆՏ ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆ / Ղողանջ` համազանգի արձագանքով

Հունիսի 13-ը մեր Գորիսի միակ մարզպետ, քաղաքապետ, պետաց պետ, մեծ վարպետ ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑԻ ծննդյան օրն է.
Հայ դպրության մեջ Սյունիքը հազար հինգ հարյուր տարի հերոսանում էր, դավաճանում էր, իմաստնանում էր, դառնում էր միջնաշխարհ, կուսաշխարհ, մենաշխարհ և սակայն մնում էր հայոց աշխարհագրական բազում աշխարհներից մեկը։ Հետո Սյունիքով անցավ Ակսել Բակունցը, և այդ երկիրը բնակեցվեց զարմանալի թախծոտ, սրամիտ և արդար մարդկանց մի մեծ բազմությամբ.- Դիլան դայու երկար կյանքի համար միջնասյուն է դարձել եղած, անցած-գնացած մի կին, դարձել է, որովհետև եղել է միակը, և նրա ապրած այդ միակ օրը շաղախված է արյամբ. որսորդ Ավու հուշերի հովիտներում ապրում է կյանքի դաժան հրճվանքը՝ մի կապուկ ցախի համար կռիվը արջի հետ. Սաքանը քաղաքաբնակ կնոջ մերկ ազդր է տեսել և այլևս չի տեսնելու. Վանդունց Բադին մի անգամ հպարտացավ որդիով, գրեթե խրոխտացավ և ահա դարձյալ մտել է փայտի շալակի տակ, որդուն սպանել են. ծառի՛ պես, խոտի՛ պես, անմռունչ անասունի՛ պես հողից աճեց Պետին, մի անգամ թաքուն հրճվեց՝ երբ տուն ու կին ունենալու միտքը խլրտաց նրա երակներում, և ահա որպես հնձած խոտ անշշուկ ընկել է և իր ավիշն ու ոսկորները վերադարձնում է հողին, իսկ Խոնարհ աղջիկը գրեթե մեղսավոր է, քանի որ ուսուցիչը կպել է նրա ձեռքին և ասել «Խոնարհս...», և գյուղից հեռանալիս ուսուցիչը ձորի գլխից ձեռքով է արել դեպի արտը, ուր Խոնարհը կանգնել էր՝ ձեռքին քաղհանի բիրը, կարմիր կակաչ և մոլախոտի մի կապ. «Խոնարհն իսկույն կռացավ արտի վրա». հետո անցավ տասներկու տարի, «դպրոցի բակում հավաքվել էին գյուղացիները։ Խոսում էին հողի մասին, գանգատվում էին, որ հողը առաջվա բերքը չի տալիս։

12.06.2016

ՀՐԱՉՅԱ ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆ / Բակունցի շունչը միշտ զգանք մեր ծոծրակին...

<<Ակսել Բակունցը Զանգեզուրի, Գորիսի ամենազուլալ գետն է, հայոց ամենախոս լեզուն է, մեր հնաբույր թախիծն է, էպոսից եկող մեր կանչն է, մեր տան աղոթքն է, էն կտրիճն է, որ գիտի իր սրտի զորությունը, էն նահապետն է, որ իր մեջ կրում է ընկուզենու իմաստուն լռությունը: Փա'ռք ու պատի'վ էս խրճիթին, էս դղյակին, վարար, զուլալ էս տանը, որ Բակունց է արարել ու տվել հայությանը: Դժվար է լինելու նրանց համար, ովքեր կփորձեն ճանապարհ անցնել առանց մեծն Թումանյանի, հախուռն Չարենցի, տեղով սեր ու բնություն, հենց հայրենիք ու Հայաստան լեզու Բակունցի: 
Բակունցի շունչը միշտ զգանք մեր ծոծրակին>>:
Խոնարհումով` Հ.Մաթևոսյան
14.06.2008


11.06.2016

ՀՈՎԻԿ ՉԱՐԽՉՅԱՆ / Ո՞վ էր Բակունցի «ալպիական» կինը

«Ալպիական մանուշակ» պատմվածքը Չարենցի կնոջ` Արփենիկի հիշատակին նվիրելուց առաջ Ակսել Բակունցը մի առիթով խոստովանել է, որ իրականում դա գրվել էր բոլորովին այլ կնոջ համար: Նույնիսկ պատմվածքում տողեր կային, որոնք գաղտնազերծում էին Բակունցի սրտի գաղտնիքը: Եվ այդ ճակատագրական կնոջ անունն էր Ժենյա Գյուզալյան:
Ժամանակակիցները պատմում են, որ Ժենյան միջին հասակի, բարեկազմ, փոքր ինչ սրված դիմագծերով աղջիկ էր: Միշտ երազկոտ հայացք ուներ: Հագնվում էր շատ ճաշակով: Սիրում էր ու ծանոթ էր գրականությանը: Այս սերը գալիս էր նրա ընտանիքից, որտեղ առանձնակի վերաբերմունք կար արվեստների նկատմամբ:
Բակունցը Ժենյային առաջին անգամ տեսել է Հանրային գրադարանում, որն այն օրերին գտնվում էր քաղաքի Կուլտուրայի տանը: Դա 1926 թվականին էր: Մեկ տարի էր, ինչ աղջիկը Թբիլիսիից տեղափոխվել էր Երևան և ընդունվել համալսարանի պատմագրության ֆակուլտետը: Շուտով նրանց ծանոթությունը վերածվում է մտերմության` պարուրված անթաքույց համակրանքով:

10.06.2016

ՎԼԱԴԻՄԻՐ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ / Զանգեզուրյան նվագներ


Սիրելի' ընթերցող 
Սիրով Ձեր դատին եմ հանձնում հորս` Վլադիմիր Ավետիսյանի բանաստեղծությունների ժողովածուն:

Վլադիմիր Լևոնի Ավետիսյանը ծնվել է 1919 թ. հունվարին, Գորիսի շրջանի Մաղանջուղ (այժմ` Հարթաշեն) գյուղում: Նախնական կրթությունը ծննդավայրում ստանալուց հետո ուսումը շարունակել է Գորիսում, որտեղ նաև ավարտել է անասնաբուժական տեխնիկումը: Այնուհետև ուսումը շարունակել է Բաքվի հայկական մանկավարժական ինստիտուտի հայոց լեզվի և գրականության ֆակուլտետում: Հենց այդտեղ էլ ծանոթացել է իր ապագա կնոջ` Վարդուհու հետ (Ռոզա), ում նվիրված բազում գեղեցիկ ու քնքուշ բանաստեղծություններ կգտնեք այս գրքի էջերում: Ինստիտուտում ուսումնառության ժամանակ սկսվել է Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմը և Վլադիմիր Ավետիսյանը զորակոչվել է գործող բանակ, որի շարքերում հերոսաբար կռվել է մինչև հաղթանակի օրը: Պատերազմի ավարտից հետո վերադաձել է Բաքու և շարունակել ընդհատված ուսումը: Ինստիտուտն ավարտելուց հետո աշխատանքի է անցել Խանլարի շրջանի Մարտունաշեն գյուղում` որպես հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչ, ապա` որպես դպրոցի տնօրեն: Երկար տարիներ աշխատել է Մարտունաշենի և Գետաշենի միջնակարգ դպրոցներում` բազում մանուկների սրտերում սերմանելով մնայուն սեր մեր անզուգական մայրենի լեզվի հանդեպ: 1960-ական թվականներին բանաստեղծը ընտանիքով տեղափոխվել է Երևան և աշխատանքի անցել թիվ 98 միջնակարգ դպրոցում` որպես հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչ, որտեղ և աշխատել է մինչև կենսաթոշակի անցնելը: Վլադիմիր Ավետիսյանը սկսել է բանաստեղծություններ գրել ուսանողական տարիներից. իր ձեռագրերի մեջ հայտնաբերված առաջին բանաստեղծությունը թվագրված է 1940: Ստեղծագործություններից շատերը տպագրվել են մի շարք ամսագրերում ու թերթերում:

03.06.2016

ԹԵՀՄԻՆԱ ՄԱՐՈՒԹՅԱՆ / Գեղարվեստական ստեղծագործության տարածաժամանակային վերլուծության մի քանի հարցեր

Գեղարվեստական ստեղծագործությունը կառուցվածքային ամբողջություն է` բաղկացած առանձին մասերից: Գրականության գիտական ուսումնասիրության վերջնական նպատակը այդ ամբողջականության բացահայտումն է, ինչը նպաստում է ստեղծագործության խորքային ընկալմանն ու գնահատմանը: Գրական երկի վերլուծությունն իրականացվում է կամ բաղկացուցիչ տարրերի քննությունից աստիճանաբար գնալով դեպի ամբողջական միավորի քննություն, կամ` ամբողջից դեպի մասերի քննություն:
Գեղարվեստական համակարգի կարևոր միավորներ են ժամանակը և տարածությունը, որոնք ունեն տարբեր գործառույթներ, պայմանականության աստիճաններ, հատուկ փոխհարաբերություններ ու փոլխազդեցություններ: Ժամանակի և տարածության բնույթով են պայմանավորված գեղարվեստական իրականության տարածաժամանակային կառույցի ամենատարբեր ձևերը: Կյանքի երևույթների գոյության տարածաժամանակային ձևերի գեղարվեստական արտացոլումը մտնում է գեղարվեստական պատկերի ու ստեղծագործության կառուցվածքի մեջ:
Բախտինը ժամանակի ու տարածության փոխադարձ կապը գեղարվեստական երկում անվանել է <<քրոնոտոպ>>, որին համարժեք է հայերեն <<ժամանակատարածական>> բառաձևը կամ եզրույթը: Իր <<Լաոկոոն>> աշխատության մեջ Գ.Լեսինգն առաջին անգամ արվեստի երկերը դասակարգեց ըստ տարածաժամանակային հատկանիշների: 
Ի տարբերություն արվեստի մյուս տեսակների` գրականությունն ավելի ազատ է իրականության տարածաժամանակային արտացոլման առումով: Գրողը կարող է միաժամանակ տարբեր վայրերում կատարվող իրադարձություններ պատկերել կամ ժամանակային մի հարթությունից հեշտությամբ տեղափոխվել մեկ ուրիշը, օրինակ` ներկայից անցյալ և հակառակը: