ԳՐՔԻ ՏՈՆԻՆ ԸՆԴԱՌԱՋ

Առաջին հայերեն գիրքը տպագրվել է Հայաստանից դուրս:

Այն տպագրելու համար  Հակոբ Մեղապարտը նախընտրել է Վենետիկը:

1512-1513 թվականներին Վենետիկում տպագրվել է հինգ գիրք` «Ուրբաթագիրք», «Պարզատումար», «Պատարագատետր», «Աղթարք» և «Տաղարան»:

Հակոբ Մեղապարտի տպագրած յուրաքանչյուր գիրք ունեցել է մի քանի հարյուր օրինակ: Այդ գրքերը Վենետիկից հայրենիք և հայաբնակ այլ վայրեր են հասցրել հայ վաճառականները:

Առաջին տպագիր հայ գիրքը` «Ուրբաթագիրքը», միջնադարյան աղօթքների և մաղթանքների ժողովածու է, որոնք քաղված են ավետարաններից, Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան ողբերգութեան» երկից և այլ աղբյուրներից: «Ուրբաթագրքի» առաջին հրատարակությունից աշխարհում պահպանվել է 10 օրինակ, որից 3-ը` Հայաստանում:

16-րդ դարում 17 հայերեն գիրք է տպագրվել. վեցը` Վենետիկում, երեքը` Կոստանդնուպոլսում, երեքը` Հռոմում և հինգը` Ամստերդամում:

Քաղաքակրթության պատմության մէջ բացառիկ երևույթ է, որ պետականության բացակայության պայմաններում` 1512-1918 թվականներին, ավելի քան 20 հազար անուն հայերեն գիրք է հրատարակվել:

Հայաստանում առաջին տպագրատունը հիմնվել է  «Ուրբաթագիրքի» տպագրությունից միայն  երկու դար հետո` 1771 թվականին, Վաղարշապատում:

Հայաստանում տպագրված առաջին գիրքը եղել է «Զբօսարան հոգեւորը», որը հրատարակվել է Սիմեոն Ա. Երևանցու օժանդակությամբ:

Երևանում առաջին տպագրատունը հիմնվել է 1876 թվականին:

Առաջին գիրքը, որ տպագրվել է Երևանում, եղել է Ե. Տեր Գրիգորյանի «Թռչնիկ» ժողովածուն:

Հայկական առաջին տպագրատունը Պարսկաստանում հիմնադրվել է 1636 թվականին Նոր Ջուղայում (Սպահան): Այս տպագրատանը հրատարակված առաջին գիրքը «Սաղմոսարանն» էր, որը լույս է տեսել 1638 թվականին` Խաչատուր Կեսարացու ջանքերով, մինչդեռ պարսկերեն առաջին գիրքը  հրատարակվել է դրանից 192 տարի անց` 1830 թվականին:

Ռուսաստանում` Սանտ Պետերբուրգում, առաջին հայկական տպագրատունը հիմնադրվել է 1781 թվականին, որտեղ տպագրվել «Տետրակ այբբենական»-ը:

Հայ գրատպության կենտրոններ են համարվում Վենետիկը, Հռոմը, Լվովը, Պոլիսը, Ամստերդամը, Նոր Ջուղան, Լիվոռնը, Մարսելը, Թիֆլիսը, Մադրասը, Պետերբուրգը, Լայպցիգը, Մոսկվան, Բաքուն, Շուշին, Ալեքսանդրապոլը:

«Աստվածաշունչ»-ն առաջին անգամ հայերեն տպագրվել է 1666-1668 թվականներին` Ամստերդամում` տպագրիչներ Ոսկան Երևանցու և Մատթևոս Ծարեցու ջանքերով:

«Աստվածաշնչի» առաջին հայերեն տպագրությունը պատկերազարդվել է գերմանացի նկարիչ Ալպրեխտ Տյուրերի գծանկարներով:

Իր լավագոյն թարգմանության համար «Աստվածաշնչի» հայերեն թարգմանությունը օտար գիտնականները բնորոշել են իբրև  «Թագուհի թարգմանութեանց»:

Ներկայումս հայկական տպարաններ են գործում աշխարհի 22 երկրում: