ՔԱՋԻԿ ԴՈՐՈՒՆՑ / Վերադարձի վայելք

Մահից մեկ տարի անց լույս է տեսել Քաջիկ Դորունցի(Միքայելյան) բանաստեղծությունների երկրորդ ժողովածուն` «Վերադարձի վայելք» խորագրով: Գրքի խմբագիր Խաչատուր Հայրապետյանը ջանք չի խնայել երախտաշատ իր գործը լավագույն կերպով իրագործելու համար: Բանաստեղծ Դորունցը ընթերցողի առաջ բացվում է լեզվի, ոճի ու ճաշակի շքեղությամբ, կյանքի ըմբռնումի ու մտածումի խորությամբ, այնպիսին, ինչպիսին իրական կյանքում էր` խոսքի ու գործի, մարդկային ու գրական կապերի մեջ: Հոգևոր անկեղծ հաղորդկացման մղող գիրք է սա, որ բանաստեղծի ստեղծագործական կենսադարձն է խորհրդանշում, ինչպես ինքն էր կանխազգացել՝ «Եղել եմ և դեռ կամ ու կգամ/Երկնաշող իմ աստղը վկա»...
Հայրենի եզերքի գրական ընտանիքում Քաջիկ Դորունցը պիտի գրավի այն տեղը, որ իրեն է վերապահված: Այս իմաստով նրա ստեղծագործության վերագնահատումն անխուսափելի է ու հրատապ: 

Դորունցի բանաստեղծական ժառանգությունը մի ինքնօրինակ հիշատակարան է, որ հնարավորություն է տալիս ըմբռնելու ու զգալու նրա հոգին` խորունկ մտասուզումների ու նրբահյուս բառապատկերների հանդիսարանը:  Ամեն տողի տակ բացվող հիշատակ կա, քնած կարոտ. դժվար չէ հիշողությունների թնջուկից վերակազմել Քաջիկի կենդանի ու մարդկային կերպարը, շարունակել հանկարծակի ընդհատված տաք ու սրտագրավ զրույցը գրականության մասին, ստեղծագործական ծրագրերի ու իղձերի մասին և, վերջապես, իր կյանքի գերագույն արժեքի, իր «արթմնի երազի»՝ Ակսել Բակունցի մասին...
Հիացք ու խանդավառություն, հիասթափություն ու հուսահատություն, կյանք ու մահ, իրականություն ու ժամանակ, սեր ու կորուստ, վերհուշ ու կարոտ, գավառական միջավայր ու հանճարեղ անհատ, ինքնաորոնման ընթացք ու ինքնաճանաչման վայելք. այս հանգույցների շուրջ են հյուսվում Քաջիկ Դորունցի բանաստեղծական խոհերը...
Կհարատևեն, անշուշտ, իր ստեղծած գրական արժեքները, իսկ մեզ` ժամանակակիցներիս համար` իր ինքնատիպ նկարագրի հիշողությունը...

Թ.Մարության

/Շարունակելի/

ՎԱՅԵԼՔ

Մեղրաշուրթ արև է, ամառ՝
Չկան էլ չկա ինձ համար,
Ամբողջ են, իմն են լիուլի
Եվ անցյալ, և ներկա, և գալիք…
Եղել եմ և դեռ կամ ու կգամ՝
Անգամ, երբ ձեզ հետ չեմ լինի՝
Երկնաշող իմ աստղը վկա՝
Չլինելս չի լինի, կգամ,
Մեղրաշուրթ արև է, ամառ՝
Բարությունս ինքնակա ու համառ:

ԳՈՒՐԳԵՆ ՄԱՀԱՐԻ / Զգու'յշ եղեք, մարդի'կ...

Ես իմ կյանքը տարա, որպես վերք ու դրոշ,
Ու բարձրացա համառ՝ մթին անդունդն ի վեր,
Ես թրծեցի հոգիս տարտարոսի հրով՝
Որբի նման անօգ եղա, որբի պես վեհ:

Անարցունք ու անլաց՝ ես կորցրի ամենն՝
Ինչ իմաստն էր կյանքի, կախարդանքը նրա:
Թողի, որ մկները իմ գրքերը ծամեն,
Մտա մի անանուն ու ահավոր մրափ...

Ու երբ ես զարթնեցի տասնյոթամյա քնից,

Ու երբ քայլամոլոր նորից աշխարհ մտա,
Չկար արդեն դևը, նա, որ մի գլխանի՝
Միլիոն գլուխ կերավ ու մավզոլեյ մտա:

Իշխում էր չոգունե սապոգավոր Նեռը
Երևանի վրա բիրտ ու ամբարտավան,
Տնքում էր սրբազան Քանաքեռի լեռը , -
Կանգնել էր իր սրտին օտար մի մարդասպան:

Ու առաջին անգամ հայ բանաստեղծը նենգ
Նրա փառքը երգեց քսու և լորձնաշուրթ,
Զոհեց խիղճ ու հոգի, ծախեց քնար ու երգ,
Գրչի տեղ նա բռնեց բանսարկության դաշույն:

Այդ նրան նա երգեց, ժան'տ դահիճն՝ որ պոկեց
Ժողովրդի սրտից Խանջյան մի Աղասի,
Չարենց մի Եղիշե, Ալեքսանդր մի Բակունց,
Լուսե զավակներին Գորիսի և Ղարսի...

ԵՐՎԱՆԴ ՕՏՅԱՆ / Հակահեղափոխականը

 

Խորագիրս տեսնելով գուցե քիչ մը զարմանաք, թե ինչպես հակահեղափոխական մը դրած եմ հեղափոխության մակաբույծներու շարքին մեջ: 

Ընդհակառակը` շատ բնական է կարծեմ հեղափոխության մակաբույծները նկատել այն տեսակ մը տիպարները, որոնք 96-են ի վեր մեջտեղ ելած են և որոնք հեղափոխությունը ջատագովելով զայն շահագործելե ետքը, հիմակ սկսած են հեղափոխության հակառակորդ ձևանալով ապրիլ, տեսնելով, որ այդ միջոցը ավելի շահաբեր է: Արդ, առանց հեղափոխական շարժման գոյության` այս մարդիկը չպիտի կրնային իրենց դերը խաղալ և մտնել այն մարդոց աչքերը, որոնց գրպանեն որոշած են ապրիլ մինչև ետքը: Կփափաքիմ այդ կարգի մակաբույծներեն ձեզ ներկայացնել նմուշ մը միայն: 

* * * 

Նախկին վարժապետ մըն է պ. Միսաք, որ Եվրոպա կապրի իր նախկին աշակերտներու ծնողներուն, որոնք վաճառական են` ողորմությամբը: 

Հայերենի ուսուցիչ` այնչափ միտքը խճողած է լեզվաբանական նրբություններով, որ ալ կարծես քերականական օրենքները ազդած են իր նկարագրի վրա: Բայի մը պես կեղանակավորվի ժամանակներու համեմատ, գոյականի մը պես կհոլովվի, տերբայի հետ համաձայն է` երբ տերբային վաճառական մըն է, միշտ ներկա ընդունելություն է, երբ դրամ տալու երթան իրեն և բացասական մասնիկ` երբ դրամ խնդրեն իրմե: Ասկե զատ, հայելիե մարդ մըն է, որ կցոլացնե միայն իր վաճառականներուն գաղափարներն ու համոզմունքները, - հարուստ վաճառականի մը սալոնին հղկուն, մաքուր, անարատ հայելին, որուն վրա փոշի մը չես կրնար գտնել, որ բիծ մը չունի: