ՄԻՐՀԱՎ գրական խմբակի հարցազրույցը բանաստեղծ, ՀԳՄ անդամ ԼԵՎՈՆ ՍԱՀԱԿՅԱՆԻ հետ
-Պարո՛ն Սահակյան, ստեղծագործել սկսել եք պատանեկան տարիքից: Գրական ի՞նչ ազդակ է Ձեզ մղել գրիչ վերցնելու, մեծերից ո՞վ է առաջմղիչ դեր ունեցել:
-Չափածո խոսքի նկատմամբ սեր իմ մեջ արթնացրել է Թումանյանը: Տասներեք տարեկանից փորձեցի միտքը դնել կաղապարի մեջ՝ բնավ էլ կարևորություն չտալով դրան: Ես այն ժամանակ ավելի շատ ֆուտբոլ էի սիրում ու ցանկանում էի ֆուտբոլիստ դառնալ (միջանկյալ ասեմ, որ մինչև քսանհինգ տարեկանս խաղացել եմ Գորիսի հավաքականում և ''Զանգեզուր'' թիմում): Իսկ պոեզիան միշտ ապրել է իմ մեջ, երբեք չի լքել: Ինձ ոգևորել են Սուրեն Այվազյանը, Գևորգ Էմինը և Սերո Խանզադյանը: Մի քանի անգամ այրել եմ գրածներս, բայց ամեն անգամ փոշմանել, վերադարձել եմ պոեզիային, որը, ինչպես հետո պարզվեց, ինքնահաստատման իմ միակ հնարավորությունն էր:
-Իսկ ի՞նչ է պոեզիան ընդհանրապես:
Դեռ ոչ մեկը սպառիչ պատասխան չի տվել այդ հարցին ու երևի չկարողանա էլ: Պոեզիան կյանքի կարևորագույն պահանջմունքներից մեկն է: Նկատած կլինեք՝ նույնիսկ ամենաչկարդացած, անգրագետ մարդը մեկ-մեկ պայթում է՝ չափածո տողեր արտասանելով մեծերի ստեղծագործություններից: Պոեզիան միշտ կա: Հանգիստ վիճակում այն լավա է, շարժվեց՝ հրաբուխ է, թռիչք, լուսահեղեղ… Ինչպես պոեզիան, այնպես էլ արվեստի մյուս տեսակները ապրեցնում են մարդուն: Մարդը չի կարող առանց արվեստի: Հիշենք նախնադարյան ժամանակի մարդուն՝ իր ճիչերով, անկանոն շարժումներով, քարին վիմագրելու պահանջով… Կարելի է բանաձևել այսպես՝ պոեզիան հոգեվիճակի վավերագիրն է:
- Ո՞րն է Ձեր գրանյութը, այսպես ասած՝ ստեղծագործության առանցքը:
-Իմ ստեղծագործության առանցքը կյանքն է: Եթե նկատել են իմ ընթերցողները, ես առանձնակի թեքում չունեմ որևէ կոնկրետ ուղղության: Ինչ կյանքը ունի՝ լավ թե վատ, իմն է: Լավի համար գոհանում եմ, փառք տալիս Աստծուն, վատի դեմ պայքարում, մարտնչում եմ, որ այն նաև ի՛մ միջամտությամբ քչանա:
-Ձեր բանաստեղծություններն ամբողջությա՞մբ հոգեզգացական ապրումների արդյունք են:
-Առանց զգացմունքի բանաստեղծություն չի լինում: Տարբերությունը չափերի մեջ է, մեկում՝ մի քիչ ավել, մյուսում՝ մի քիչ պակաս: Հույզը, զգացմունքը պիտի գնան առջևից, նրանք բանաստեղծության հոգին են: Տեխնիկական կատարումը բանաստեղծության մարմինն է: Երկուսն էլ կարևոր են, մեկը մյուսին լրացնող: Ու եթե նրանցից մեկը բացակայում է, ուրեմն բանաստեղծություն չկա:
- Ձեր դարի ժառա՞նգն եք:
-Ժամանակի առումով՝ այո: Բայց, ճիշտն ասած, մեկ-մեկ կասկածում եմ: Այստեղ կարելի է հիշել իմ <<Հյուր եմ>> բանաստեղծությունը, որի վերջին քառյակն սա է.
…Չէ՛,հյուր եմ, հյո՛ւր, կասկած չկա,
Եկել եմ ես այլ աշխարհից
Ու խառնելով ժամ ու կանգառ՝
Ուշացել եմ աստղանավից:
Մեր ժամանակների շատ ու շատ բաներ ինչպես Ձեր, այնպես էլ իմ սրտով չեն: Աստված տվել է մարդուն բոլոր հնարավորությունները լավ ապրելու համար, սակայն մարդ-ասվածը, պարզվում է, որ խակ է կամ դե՛ռ խակ է: Հասունանալ է հարկավոր, հարկավոր է կիրթ լինել, բարյացակամ, կառուցողական, հանդուրժող, լավատես, այլապես՝
… Իսկ եթե ամեն ինչ կործանվի հանկարծ,
Հաղթած սատանան քրքջա լկտի,
Ուրեմն մարդը հիմար է եղել
Ու երբևէ չէր գալու խելքի…
Հուսանք, որ մարդը դեռ ՄԱՐԴ կդառնա:
- Մեր օրերում գրողը նյութապես ապահովվա՞ծ է: Պետական հոգածություն կա՞:
- ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո հայ գրողները հայտնվել են նյութապես դժվարին պայմաններում: Պետական աջակցությամբ շատ քիչ գրքեր են տպագրվում, այն էլ ծանոթի, բարեկամի հաշվով: Պետական մրցանակ են ստանում հաճախ անարժան, հայհոյախոս գրքերը, որոնց հեղինակները թիկունք ունեն: Գրողն իր գիրքը և՛ տպագրում է, և՛ փորձում վաճառել… Բայց ինչպես բոլորը գիտեն, մարդիկ հացի փողով գիրք չեն գնի (բացառություները քիչ են): Ես իմ գրքերը միայն նվիրում եմ: Մի բան էլ. գրողի նկատմամբ այսպիսի մոտեցում կա՝ <<Զարմանալի ազգ ենք,-ասում է Լեռ Կամսարը,-նախ սովամահ կանենք մեր գրողերին, հետո արդեն կսկսենք մեծարել նրանց>>:
- Դուք մասնակցել եք Արցախյան պատերազմին: Մարտի դաշտում կանգնելով կյանքի և մահվան սահմանագծում՝ ինչի՞ մասին էիք մտածում:
-Մի անգամ (երևի 1993 թվականն էր) բեռնատար ավտոմեքենայով ես ու ընկերս արկ էինք տեղափոխում մեզ մոտ: Ղեկին ես էի: Գյուղին հասվեհաս ընկանք թշնամու <<Գրադ>> կայանքի հարվածների տակ: Արկերը պայթում էին ավտոմեքենային մոտիկ, բայց շարունակում էի վարել մեքենան ու … հանկարծ հասկացա, որ հայրենիքի հանդեպ պարտքի զգացումը վեր է ամեն ինչից:
- Ձեր ստեղծագործություններից մեկում ձևակերպել եք. <<Մենք ապրում ենք մեր նախապապերի երազած գալիքում>>: Արդյո՞ք այդպես է, և ինչպիսի՞ն է այդ գալիքը:
-Երևի յուրաքանչյուր սերունդ իր գալիքը գունավոր է պատկերացնում (մշտակա, մեզ երբևէ չլքող հույսի շրջանակում է սա ): Մարդը մտածում է, որ վաղը պիտի լավ լինի (հոռետեսներին չհաշված):Սակայն իրականում այդ վաղը կարող է լինել և՛ լավ, և՛ վատ:
- Ո՞ր գույներն են իշխում Ձեր ստեղծագործություններում:
-Բոլոր գույներն էլ կան իմ գործերում, ուղղակի չափի մեջ, գեղեցիկի ու կարևորի զգացողության պահպանման շրջանակներում:
… Ի՛մն են աշխարհի բարին ու չարը,
Մեծատաղանդն ու թշվառ անճարը,
Արևկա օրվա պայծառությունը,
Խավար գիշերվա անհայտությունը…
- Ժամանակակից գրողներից ո՞ւմ եք բարձր գնահատում:
-Նախ ասեմ, որ չնայած սոցիալական ու քաղաքական դժվարին պայմաններին՝ լավ գրողը կա և լավ գիրքը կա: Գտնել, կարդալ, վայելել է հարկավոր: Ժամանակակից գրողներից ես հաճույքով եմ կարդում Հրաչյա Թամրազյանին, Խաչիկ Մանուկյանին, Հրաչյա Սարուխանին…Կան: Հայ ազգը տաղանդների պակաս չի ունեցել: Մեր պակասը, ցավոք, քաղաքական դաշտում է ու բարի կամեցողության ոլորտում:
- Երբևէ մտածե՞լ եք գրական կեղծանուն ունենալու մասին:
-Մտածել եմ: Բայց ամեն անգամ գրական կեղծանվան տակ ինձ նայելուց խորթության, օտարության զգացումներ եմ ապրել… Ու այդպես էլ այն չի ստեղծվել: Գրողը ոչ թե հնչեղ անուն, այլ հնչեղ ստեղծագործություններ պիտի ունենա: Կարևորը դա է:
- Ի՞նչ տեղ է գրավում Աստծու թեման Ձեր ստեղծագործություններում:
-Առաջնային: Իմ գրքում ունեմ <<Տեր իմ>> խորագրով առանձին բաժին: Ամենամեծ գաղտնիքներ պարունակող հարցերով հենց Աստծուն եմ դիմում՝ որպես ամենահզորի ու ամենակարողի, ինչպես ժամանակին դա արել է Նարեկացին.
…Չեմ հասկանում,օ՜,Տեր Աստված,
չեմ հասկանում ես քեզ,
Քանի՞ դար ու փորձություն է,
ա՜խ, բաժանում դեռ մեզ…
Մարդն առանց Աստծու ապրել չի կարող: Հավատը մեծ ուժ է: Եվ հետո չեմ կարծում, որ տիեզերքն ու մարդը տարերային ուժերի արդյունք են: Համոզված եմ, որ մեզ ղեկավարում է բանականությունը:
- Եղե՞լ են պահեր,երբ մտածել եք գրիչը թողնելու մասին:
-Այո, եղել են: Ես թողել եմ, գրիչը չի թողել, որ իրեն թողնեմ:
- Ըստ Ձեզ՝ բոլոր ժամանակներում մարդուն կյանք, մահ, հոգի հասկացություններից առավելապես ո՞րն է հուզել:
-Իհարկե, կյանքը: Նախ՝ ֆիզիկական գոյությունը, իսկ հետո՝ նյութական ու ոգեղեն գործոնները: Մարդու համար ամեն բան կարևոր է՝ մարմինը, հոգին, հարաբերությունները իր նմանների հետ, ինքնահաստատումը, արժանավայել ապրելակերպը, պատիվը, իր պեսի վերարտադրումը , Աստծու գործերին խառնվելը, մահը, որից խուսափելն անհնար է: Մարդը մի կենսակերպ է, որը հենց ինքը ամբողջությամբ չի կարողացել հասկանալ: Մարդու հետ կապված հրաշքները շատ են: Եվ ինչպես Պասկալն է ասում. <<Մարդը ոչինչ է անսահմանության մեջ, բայց և ամեն ինչ է ոչնչության կողքին>>: Մարդը մեծագույն հանելուկն է տիեզերքի:
-Ի՞նչն է հավերժական:
-Տարողունակ հարց է, բայց փորձեմ պատասխանել: Հավերժական կարող է լինել տարածությունը, ժամանակը, նյութը՝ իր տարբեր վիճակներով, տիեզերական շատ-շատ կանոններ, որ մեզ հայտնի չեն: Ինչ վերաբերում է մարդուն, նա, մահկանացու լինելով, տիեզերական հրաշք է ու, իմ կարծիքով, հավերժությունները կնախանձեին մարդու կարճ, ակնթարթ տևացող կյանքին, նրա սիրել կարողանալուն ու երևակայության բարձրաբարձր ճախրանքներին…
- Շնորհակալություն հետաքրքիր զրույցի համար, պարո՛ն Սահակյան:
- Խնդրեմ:
Զրուցեց Սոնա Ալավերդյանը
Комментариев нет:
Отправить комментарий